Ιμπεριαλιστής είναι οι ΗΠΑ και το δολάριο!

Ο πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας υπό το πρίσμα του πολυετούς μαινόμενου παγκόσμιου εμπορικού-νομισματικού πολέμου

της Μαργαρίτας Κουτσανέλλου

Παράλληλα με τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, μαίνονται ταυτόχρονα και πολλοί άλλοι πόλεμοι, πολλών ειδών και διαφορετικών επιπέδων, αναπόφευκτοι, ενίοτε και αναγκαίοι. Ο πόλεμος των αναλύσεων και των θεωριών είναι ένας από αυτούς, χωρίς τον οποίο μάλιστα, κανείς δεν θα μπορούσε να σχηματίσει άποψη, να πάρει θέση και κυρίως να δράσει.

Από τότε που ξεκίνησε ο Ρωσο-Ουκρανικός πόλεμος με τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία, η διεθνής και εγχώρια αριστερά σε μεγάλο βαθμό έσπευσε να αποστασιοποιηθεί από στις δυνάμεις που στην ουσία συγκρούονται επί του ουκρανικού εδάφους, οι οποίες είναι, οι ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-ΕΕ από τη μία πλευρά και η Ρωσία από την άλλη (με την Κίνα να θεωρείται σύμμαχος της Ρωσίας, αλλά προς το παρόν να παραμένει στο παρασκήνιο), χαρακτηρίζοντας αυτές τις γεωπολιτικές δυνάμεις αμφότερες ιμπεριαλιστικές. Στο συγκεκριμένο σημείο επικεντρώνεται μία αρκετά σοβαρή πολιτική αντιπαράθεση με την ανάλυση που λέει ότι (χωρίς αυτό να σημαίνει κατά κανένα τρόπο ότι επικροτεί κανείς το πουτινικό καθεστώς) σε καμία περίπτωση δεν συνιστά ορθή πολιτική θέση η τήρηση ίσων αποστάσεων μεταξύ των συγκρουόμενων γεωπολιτικών δυνάμεων, καθώς ο χαρακτηρισμός της Ρωσίας ως ιμπεριαλιστικής δύναμης είναι ατυχής και εσφαλμένος, αφού συγχέει την έννοια του ιμπεριαλισμού κατά Λένιν, με τη στρατιωτική επιθετικότητα της πουτινικής Ρωσίας. Επιθετικότητα η οποία στη συγκεκριμένη συγκυρία εμφανίζεται ως επεκτατική, δεν συνιστά παρόλα αυτά σε μεγάλο βαθμό -και αυτό ομολογείται από πολλές πλευρές- παρά κίνηση αμυντική. Τα επιχειρήματα εκατέρωθεν πέφτουν βροχή και οι αποδείξεις τους αναζητούνται κυρίως σε επιμέρους στοιχεία που συγκροτούν τα διάφορα γεγονότα της συγκεκριμένης πολεμικής σύρραξης. Αν για παράδειγμα ο Πούτιν είναι ή δεν είναι αντιφασίστας, αν η Ουκρανία βρίσκεται υπό τον έλεγχο νεοναζί, αν οι ρωσόφωνοι είναι κομμουνιστές και πολλά άλλα.

Εδώ θα επιχειρήσουμε να αναζητήσουμε αντικειμενικά τεκμήρια για τη διάγνωση της πραγματικής φύσης των συγκρουόμενων δυνάμεων στο Ρωσο-Ουκρανικό πόλεμο, αντλώντας επίσημα στοιχεία από την πολιτικοοικονομική σφαίρα. «Γιατί η απόδειξη του αληθινού ή πιο σωστά: του αληθινού ταξικού χαρακτήρα του πολέμου», δεν περιέχεται φυσικά στη διπλωματική ιστορία του πολέμου, ή στον πόλεμο της προπαγάνδας, αλλά στην «ανάλυση της αντικειμενικής κατάστασης των κυρίαρχων τάξεων σε όλες τις εμπόλεμες Δυνάμεις», που σημαίνει ότι πρέπει να δούμε «το σύνολο των στοιχείων για τις βάσεις της οικονομικής ζωής όλων των εμπόλεμων Δυνάμεων και όλου του κόσμου». (Λένιν, Ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού, τομ. 27, σελ. 310). Αν και ευνόητο, πρέπει να καταστεί σαφές εκ προοιμίου, ότι ένα απλό αρθρογράφημα μέχρι ενός σημείου μόνο θα μπορούσε να αναπτύξει την αναγκαία επιχειρηματολογία και δεν διεκδικεί σε καμία περίπτωση τις δάφνες κάποιας ακαδημαϊκής ανάλυσης στην πολιτική οικονομία. Αυτό δεν συνιστά βεβαίως αδυναμία. Επίσης, πρέπει να καταστεί σαφές ότι το ενδιαφέρον της έρευνάς μας επικεντρώνεται στο ζήτημα της εξαγωγής κεφαλαίων, ως το ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της μετεξέλιξης μίας καπιταλιστικής οικονομίας σε ιμπεριαλιστική και δεν θα μπορούσε να εξαντλήσει το ζήτημα του ιμπεριαλισμού συνολικά.

Η διασυνοριακή κίνηση κεφαλαίων εν τούτοις, πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι συνιστά βασικό και όχι περιφερειακό κριτήριο για οποιαδήποτε ανάλυση αφορά στον ιμπεριαλισμό.

Τι είναι η εξαγωγή κεφαλαίων και η σχέση της με τον ιμπεριαλισμό

Αν επιλέξουμε τον ορισμό που δίνεται στη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, εξαγωγή κεφαλαίων είναι η μεταφορά κεφαλαίων σε μία άλλη χώρα από τη χώρα στην οποία έχει την έδρα του ο καπιταλιστής (κεφαλαιοκράτης), με σκοπό τη συστηματική αποκόμιση υπεραξίας από την επένδυσή του, αλλά και για πολιτικούς λόγους. Σύμφωνα με το ίδιο λήμμα, η εξαγωγή κεφαλαίων παρουσιάζεται με δύο μορφές: το κεφάλαιο που κατευθύνεται σε παραγωγικές επενδύσεις και το κεφάλαιο επενδύσεων χαρτοφυλακίου (χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο / τραπεζικός, κρατικός δανεισμός). Οι παραγωγικές επενδύσεις αφορούν στη βιομηχανία, τη γεωργία, τις μεταφορές, το εμπόριο και άλλα επιχειρηματικά σχέδια και είναι γνωστές ως Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (Foreign Direct Investments). Οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου αφορούν την αγορά κοινών μετοχών και χρεωστικών τίτλων, όπως τραπεζογραμμάτια, ομόλογα και χρεόγραφα. Συνήθως υποκρύπτουν την εξαγωγή κεφαλαίων με την κάλυψη του εθνικού κράτους, κάτω από το φόβο ενδεχόμενης εθνικοποίησής τους. Η εξαγωγή κεφαλαίων συνιστά πρωτεύον οικονομικό εργαλείο που χρησιμοποιείται από το νεοαποικισμό.

Ας επιχειρήσουμε εν συνεχεία να θυμηθούμε λίγο τη σχέση ιμπεριαλισμού – εξαγωγής κεφαλαίων με τη βοήθεια ενός άρθρου του Ριζοσπάστη από το 2001: 1

«Για τον παλιό καπιταλισμό, που κυριαρχούσε απόλυτα ο ελεύθερος συναγωνισμός, χαρακτηριστική ήταν η εξαγωγή εμπορευμάτων. Για το νεότατο καπιταλισμό όπου κυριαρχούν τα μονοπώλια, έγινε χαρακτηριστική η εξαγωγή κεφαλαίου». (Λένιν, Ο ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού, Άπαντα, τ. 27, σελ. 364).

Ο Λένιν μιλά για «νεότατο καπιταλισμό», αφού το συγκεκριμένο έργο είναι γραμμένο στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν ολοκληρώθηκε το πέρασμα από τον προμονοπωλιακό καπιταλισμό στον ιμπεριαλισμό. Βεβαίως, δε σταματά να γίνεται εξαγωγή εμπορευμάτων και μάλιστα να υπάρχει οξύτατος ανταγωνισμός μεταξύ των ιμπεριαλιστικών κρατών και των ιμπεριαλιστικών κέντρων, ως προς την κατάκτηση αγορών σε παγκόσμια κλίμακα. Αλλά η εξαγωγή κεφαλαίων γίνεται πιο σπουδαίο χαρακτηριστικό γνώρισμα, αποκτά πρωτεύοντα ρόλο του καπιταλισμού στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο, σε σχέση με την εξαγωγή εμπορευμάτων.»

Ποια είναι τα σύγχρονα ιμπεριαλιστικά κράτη σύμφωνα με τα παραπάνω;

Στο σύγχρονο οικονομικό περιβάλλον, για να εντοπίσουμε τα ιμπεριαλιστικά κέντρα, δεν έχουμε παρά να αναζητήσουμε τα καπιταλιστικά εκείνα κράτη που εξάγουν κεφάλαια (εκτός από εμπορεύματα) και σε ποιο βαθμό. Με άλλα λόγια, δεν έχουμε παρά να αναζητήσουμε στοιχεία για το ποιες καπιταλιστικές οικονομίες βρίσκονται στην κορυφή του καταλόγου των Άμεσων Ξένων Επενδυτών (ΑΞΕ), γνωστών στην παγκόσμια γλώσσα των οικονομικών ως FDI (Foreign Direct Investors), αλλά βεβαίως και των διακρατικών συναλλαγών που αφορούν τον εξωτερικό δανεισμό ως μορφή ξένης επένδυσης (τοκιζόμενα κεφάλαια μεταφερόμενα από τη δανείστρια χώρα προς τη δανειζόμενη).

Άμεσες Ξένες Επενδύσεις

Διαβάζουμε στην επίσημη ιστοσελίδα του ΟΟΣΑ ότι το δεύτερο εξάμηνο 2020 και πρώτο εξάμηνο 2021, οι κορυφαίες χώρες παγκοσμίως σε εκροές Άμεσων Ξένων Επενδύσεων προς άλλες χώρες, ήταν οι ΗΠΑ με 332 δισεκατομμύρια δολάρια, η Ιαπωνία με 124 και οι Κάτω Χώρες (Ολλανδία) με 90 δισεκατομμύρια.Ας συνεχίσουμε όμως λίγο την έρευνά μας.

Μένοντας πάντα στα στοιχεία από τον ΟΟΣΑ, μελετάμε τις οικονομικές εκθέσεις του, με τίτλο FDI IN FIGURES (οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις με αριθμούς), οι οποίες εκδίδονται περιοδικά και παραθέτουν εξαντλητικά στοιχεία και στατιστικές για τη διασυνοριακή κίνηση των κεφαλαίων. Στο τεύχος Οκτωβρίου 2021, πληροφορούμαστε όπως είπαμε και παραπάνω, ότι μεταξύ των χωρών για τις οποίες δίνονται στοιχεία, οι ΗΠΑ (χωρίς να ασχοληθούμε με τους ΝΑΤΟϊκούς συμμάχους της) εμφανίζουν 101 δισεκατομμύρια δολάρια το δεύτερο εξάμηνο του 2020 και 231 δισεκατομμύρια δολάρια εξαγωγή κεφαλαίων το πρώτο εξάμηνο του 2021, σύνολο 332 δισεκατομμύρια δολάρια.

Αντίστοιχα, την ίδια περίοδο η Ρωσία ως Άμεσος Ξένος Επενδυτής εξάγει κεφάλαια συνολικού ύψους 23 δισ!! (βλέπε πίνακα που ακολουθεί).  Είναι προφανές ότι δεν συγκρίνονται τα μεγέθη μεταξύ των δύο οικονομιών, όπως επίσης είναι εμφανές ότι η Ρωσία απουσιάζει σταθερά από την ομάδα των κορυφαίων ιμπεριαλιστικών οικονομιών.

Αντίστοιχα, τη διετία 2017-2018, σύμφωνα πάντα με τις ίδιες εκθέσεις, με στατιστικές και στοιχεία για τις εισροές και εκροές των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (Foreign Direct Investments – FDI), οι μεγαλύτερες πηγές εκροών ΑΞΕ (FDI) ήταν η Ιαπωνία, η Κίνα και η Γαλλία. Οι ΗΠΑ, οι οποίες είναι συνήθως ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής (και αντίστοιχα ο μεγαλύτερος αποδέκτης Άμεσων Ξένων Επενδύσεων) κατέγραψε το πρώτο μισό του 2018 αρνητικό αριθμό ΑΞΕ, επανακτώντας όμως στη συνέχεια την ηγεμονική θέση της, ως ο μεγαλύτερος Άμεσος Ξένος Επενδυτής και εκείνη τη χρονιά με συνολικό.

Με εξαίρεση την Κίνα (η οποία συγκαταλέγεται στους συμμάχους της Ρωσίας), οι συγκρίσεις μεταξύ των δύο καπιταλιστικών αντιπάλων ΗΠΑ – ΡΩΣΙΑΣ ως προς το κρίσιμο για την αξιολόγηση μίας καπιταλιστικής οικονομίας ως ιμπεριαλιστικής κριτήριο της εξαγωγής κεφαλαίων, δεν αφήνει πολλά περιθώρια αμφισβήτησης για το ποιος είναι ιμπεριαλιστής και κατά πόσο ένας στρατιωτικός επεκτατισμός, όπως αυτός της Ρωσίας, που αποσκοπεί, και αυτό επαναλαμβάνουμε ομολογείται από πολλές πλευρές, στη χαλάρωση του ιμπεριαλιστικού κλοιού από τη Δύση συνιστά «ιμπεριαλισμό».

ΗΠΑ – Εξαγωγή κεφαλαίων υπό τη μορφή διακρατικού δανεισμού

Δεν θα χρειαστεί να μακρηγορήσουμε για να πείσουμε ποιος είναι ο απόλυτος κυρίαρχος –έστω και ευρισκόμενος σε αναπόδραστη παρακμή– όσον αφορά την εξαγωγή κεφαλαίων υπό τη μορφή δανεισμού στις αναπτυσσόμενες χώρες στο όνομα της καταπολέμησης της φτώχιας.  Αρκούμαστε στην αναφορά στην Παγκόσμια Τράπεζα με έδρα την Ουάσιγκτον και των «ευαγών» ιδρυμάτων της, όπως το ΔΝΤ και τους γαλαξιακούς ποταμούς δολαρίων με τους οποίους χειραγωγούνται ολόκληρα κράτη του λεγόμενου αναπτυσσόμενου, τρίτου κόσμου. Πακτωλούς ενός υπερεκτιμημένου χρήματος με τους οποίους επιβάλλονται οι ασύδοτοι κανόνες της ελεύθερης αγοράς, με τους οποίους οι ΗΠΑ αφαιμάσσουν οικονομικά και καταδυναστεύουν πολιτικά τους λαούς της υφηλίου.

Capital Flights από τη Ρωσία με αγάπη!  

Η φυγή κεφαλαίων δεν συνιστά εξαγωγή κεφαλαίων!

Φυγή κεφαλαίων είναι η μεταφορά περιουσιακών στοιχείων που εκφράζονται σε εθνικό νόμισμα σε περιουσιακά στοιχεία που εκφράζονται σε ξένο νόμισμα, είτε στο εσωτερικό είτε στο εξωτερικό, με τρόπους που δεν αποτελούν μέρος των συνήθων εμπορικών συναλλαγών.  Έτσι, τα περιουσιακά στοιχεία που μεταφέρονται στο εξωτερικό σε τραπεζικούς λογαριασμούς ή σε ξένους τίτλους που υπερβαίνουν τη συνήθη διαφοροποίηση του κεφαλαίου, συνιστούν φυγή κεφαλαίων, όπως και η δραστηριότητα των κατοίκων της ημεδαπής σε κατοχή ή συσσώρευση ξένου συναλλάγματος (δολάρια), αντί του εγχώριου νομίσματος (ρούβλι εν προκειμένω).

Για να το πούμε απλά, οι Ρώσοι ολιγάρχες δεν ενεργούν εξαγωγή κεφαλαίων όταν αποθησαυρίζουν τα κέρδη τους σε ασφαλείς τράπεζες του εξωτερικού και των φορολογικών παραδείσων.

Προφανώς, μία ολιγόλογη ανάλυση του Ρωσο-Ουκρανικού πολέμου σε ένα απλό άρθρο δεν θα μπορούσε να εκταθεί σε βάθος και να συμπεριλάβει πλήθος παραμέτρων, πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών, τα οποία μεγεθύνουν τον όγκο συμπερασμάτων και προβληματισμών και μπορούν να προσθέτουν είτε επιβεβαιώσεις, είτε επιφυλάξεις στους διάφορους συλλογισμούς που παράγονται.

Γεγονός όμως είναι ότι όσο και αν ανασκαλίσει κάποιος τα οικονομικά στοιχεία δεν μπορεί να τεκμηριώσει ότι οι ΗΠΑ και οι ΝΑΤΟϊκοί σύμμαχοί της μπορούν να εξομοιωθούν  στην πολιτικοοικονομική σφαίρα με το Ρωσικό κράτος, που ούτε ιμπεριαλιστικό μπορεί να χαρακτηρισθεί, ούτε με την αστική δημοκρατία διοικείται. Η έρευνα και συζήτηση γύρω από το θέμα του ιμπεριαλισμού και σε τι τον διαφοροποιεί από επεκτατικές στρατηγικές πρέπει να συνεχιστεί για να γίνει περισσότερο κατανοητή και η θεωρία, αλλά και για να επιτευχθεί η ορθή αντίληψη των σύγχρονων ιστορικών γεγονότων. Το άρθρο αυτό φιλοδοξεί απλώς να θέσει ερωτήματα και να συμβάλει στη διασάλευση βεβιασμένων ή και υστερόβουλων βεβαιοτήτων που δυστυχώς εκφέρονται με μεγάλη ευκολία, προκαλώντας καθοριστική για την ταξική πάλη σύγχυση.

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι άλλο πράγμα είναι η εξαγωγή κεφαλαίων, δηλαδή οι επενδυτικές κινήσεις επιχειρήσεων σε άλλες χώρες από αυτή της έδρας τους, αναζητώντας σε αυτές κερδοσκοπικές ευκαιρίες, και άλλο πράγμα είναι οι καταναλωτικές δαπάνες του έκλυτου βίου και οι δυσθεώρητες καταθέσεις στο εξωτερικό και στους φορολογικούς παραδείσους των περίφημων Ρώσων ολιγαρχών, οι οποίοι τόσο συζητιούνται για να κερδίσει η Δύση την κοινή γνώμη, ότι δήθεν τα βάζει μαζί τους με την πολεμική και τις κυρώσεις εναντίον των ίδιων και της Ρωσίας.

Η Γεωπολιτική των νομισμάτων – Η ηγεμονία του δολαρίου στο τέλος της – Ένας απεγνωσμένος πόλεμος της παρακμασμένης παγκόσμιας υπερδύναμης των ΗΠΑ

Μία από τις βασικές λειτουργίες ενός νομίσματος όπως γνωρίζουμε είναι η χρήση του ως μέσο αποθήκευσης αξίας για την αποταμίευση το οποίο μπορεί να αποταμιευθεί και να ανακτηθεί στο μέλλον χωρίς σημαντική απώλεια της ανταλλακτικής του δύναμης. Η εμπιστοσύνη σε ένα νόμισμα, εν προκειμένω η εμπιστοσύνη στο δολάριο, καταρχήν απηχούσε μέχρι σήμερα τη γεωπολιτική ηγεμονία των ΗΠΑ, ενώ το είχε καταστήσει ως το αδιαμφισβήτητο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.

Το 2021 το δολάριο αποτελούσε το 60% των παγκόσμιων επίσημων αποθεματικών. Το 2000 το ποσοστό αυτό ανερχόταν σε 71%. Ακολουθούν σήμερα σε ποσοστά, το ευρώ με 21%, το ιαπωνικό YEN με 6%, η βρετανική λίρα με 5% και το κινεζικό renminbi με 2%.

Να κάνουμε εδώ το συλλογισμό για να αντιληφθούμε τη διαφορά, ότι δεν υπήρξε το ρούβλι ποτέ, παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Η Ρωσία συνιστά πράγματι μία παγκόσμια δύναμη, η οποία λειτουργεί ως το αντίπαλο δέος της Δυτικής συμμαχίας, αυτό δεν την καθιστά όμως αντίστοιχα δύναμη ιμπεριαλιστική. 

Όσο για τις ενδοκαπιταλιστικές συγκρούσεις, τα τελευταία είκοσι χρόνια η διαφοροποίηση των νομισματικών αποθεμάτων καλπάζει ολοταχώς με διαρκή και ολοένα επιταχυνόμενη πτώση των ποσοστών του δολαρίου. Δεν είναι κάτι που δεν ξέρουμε το γεγονός ότι το ποιος είναι ο ηγεμόνας, το δείχνει ποιου το νόμισμα χρησιμοποιείται ως παγκόσμιο αποθεματικό. Δεν είναι κάτι που δεν ξέρουμε, ότι του ποιου η ηγεμονία κλονίζεται φαίνεται από του ποιου το νόμισμα κινδυνεύει να πέσει από το θρόνο του παγκόσμιου αποθεματικού. Αυτό συνέβη στην Ισπανία το 16ο αιώνα, στην Ολλανδία το 17ο, στη Γαλλία το 18ο και στη Μ. Βρετανία το 19ο.

Οι ΗΠΑ υπήρξαν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας κεφαλαίων και εξακολουθούν να είναι. Όπως αντίστοιχα είναι και ο μεγαλύτερος υποδοχέας Άμεσων Ξένων Επενδύσεων. Η ασύλληπτου όγκου εισροή και εκροή κεφαλαίων στην αμερικανική οικονομία βασίζεται στο προνόμιο ότι εκδίδει το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Αν και είναι η πιο υπερχρεωμένη οικονομία του πλανήτη, διαθέτει το πολιτικό υπερόπλο να πληρώνει το χρέος της με το δικό της νόμισμα, το οποίο με την ιμπεριαλιστική επιβολή της μπορεί να εκδίδει αφειδώς. Ωστόσο ο πληθωρισμός δεν αφήνει πια πολλά περιθώρια μεταφοράς στο μέλλον του τεράστιου ελλείματος που σωρεύεται. Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ είναι στο συντριπτικό του ποσοστό εξωτερικό.  

Η γεωπολιτική ηγεμονία του μέγα ιμπεριαλιστή ΗΠΑ, η οποία είναι και ο λόγος που τόσες πολλές χώρες επιλέγουν να χρησιμοποιούν το δολάριο ως αποθεματικό νόμισμα αμφισβητείται. Οι συντονισμένες ενέργειες αναδυόμενων οικονομιών να αποδεσμεύσουν τις νομισματικές συναλλαγές τους και τα αποθέματά τους από το δολάριο πυκνώνουν όλο και περισσότερο.

Οι οικονομικές εμπορικές συμφωνίες των χωρών της Ασίας (Κίνα, Ινδία, Αυστραλία κ.λπ.), συνιστούν αδυσώπητο οικονομικό πόλεμο για τις ΗΠΑ, οι οποίες αναζητούν απεγνωσμένα νέες αγορές, μέσω των οποίων το εξασθενημένο και παραπαίον δολάριο θα καταφέρει να επανακτήσει την οικονομική και πάνω απ’ όλα την πολιτική του ισχύ, δίνοντας παράταση στον επιθανάτιο ρόγχο της παγκόσμιας υπερδύναμης. Ο κατακερματισμός της Ρωσίας και η αποικιοποίησή της θα ωφελούσε πολλαπλά τον ιμπεριαλιστή ΗΠΑ που ασφυκτιά εξαιτίας της ανήκεστης χρεοκοπίας του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού.

Πολλά πρέπει να πούμε ως κομμουνιστές για τη μετασοβιετική Ρωσία και τον βοναπαρτιστή, αντικομουνιστή, ολιγάρχη Πούτιν, ο οποίος αναζητά και αυτός τρόπους για να αναζωογονήσει το ρούβλι, προσπαθώντας να το συνδέσει για παράδειγμα με τον χρυσό, χωρίς αυτό όμως να υπάρχει η παραμικρή δυνατότητα να λειτουργήσει. Να συγκαταλέγουμε όμως τη Ρωσία στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και να κρατάμε με αυτή τη δικαιολογία, ίσες αποστάσεις από τους πραγματικούς εμπλεκόμενους στο Ρωσο-Ουκρανικό πόλεμο, συνιστά πολιτικό σφάλμα, καθώς αφοπλίζει τις ταξικές δυνάμεις, διευκολύνοντας στην πολεμική του, το μόνο ιμπεριαλιστή ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-ΕΕ.

Πηγή: https://www.neaprooptiki.gr/

Ντομένικο Λοζούρντο – Ο ιμπεριαλισμός ετοιμάζει πολέμους στο όνομα της δημοκρατίας (συνέντευξη στο περιοδικό Opera, 2017)

Αναδημοσιεύουμε σε μετάφραση τη συνέντευξη του Ντομένικο Λοζούρντο στο περιοδικό Opera, με τη άδεια των συντρόφων του περιοδικού. Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε αρχικά σε δύο μέρη στα πορτογαλλικά, τα οποία βρίσκονται εδώ και εδώ.

Ο Ντομένικο Λοζούρντο μιλά για

την Καταλονία, τη Μέση Ανατολή, τη Ρωσία και την Κίνα

Τον Σεπτέμβριο του 2017, με την ευκαιρία της 100ής επετείου της ρωσικής επανάστασης, οι βραζιλιάνικες εκδόσεις Boitempo διοργάνωσαν στο Σάο Πάολο ένα διεθνές σεμινάριο με τίτλο “1917: Το έτος που συγκλόνισε τον κόσμο”.

Το βραζιλιάνικο περιοδικό Opera είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με τον Ιταλό φιλόσοφο Domenico Losurdo, έναν από τους μεγαλύτερους εν ζωή μαρξιστές στοχαστές του δυτικού κόσμου. Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Urbino στην Ιταλία, ο Losurdo είναι συγγραφέας βιβλίων όπως το  “Πόλεμος και επανάσταση: Επανεξετάζοντας τον εικοστό αιώνα , το “Φιλελευθερισμός: μια αντι-ιστορία” και το “Η γλώσσα της Αυτοκρατορίας”.

 

 

Revista Opera
Σας ευχαριστούμε, κύριε καθηγητά, για άλλη μια φορά για το χρόνο που μας διαθέτετε. Σε προηγούμενη συνέντευξή σας, μιλήσατε για το γεγονός ότι ο καπιταλισμός έχει φθάσει σήμερα σε ένα επίπεδο στο οποίο μπορεί να ελέγξε ακόμη και τα συναισθήματά μας . Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα γι ‘αυτό;

Domenico Losurdo
Ο προβληματισμός μου ξεκινάει από τη θέση των Μαρξ και Ένγκελς στη Γερμανική Ιδεολογία, ότι “οι κυρίαρχες ιδέες είναι οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης”. Με άλλα λόγια, η τάξη που έχει μονοπώλιο στην υλική παραγωγή έχει επίσης ένα μονοπώλιο στην παραγωγή ιδεών, όπως υποστηρίζει η “Γερμανική Ιδεολογία”.

Είπα, και πιστεύω ότι πράγματι έτσι είναι, ότι σήμερα είναι απαραίτητο να καταλάβουμε επίσης ότι η κυρίαρχη τάξη έχει τη δυνατότητα να ελέγξει ακόμα και την παραγωγή των συναισθημάτων μας. Πριν από τους νεοαποικιακούς πολέμους, κατά της Γιουγκοσλαβίας, του Ιράκ ή οποιασδήποτε άλλης μικρής χώρας, για παράδειγμα, είδαμε στην τηλεόραση φοβερές εικόνες που κατασκευάστηκαν με σκοπό να καταδείξουν την σκληρότητα του εχθρού. Και σε αυτή την περίπτωση έχουμε – χρησιμοποιώ συχνά αυτή την έκφραση – την τρομοκρατία της αγανάκτησης. Αυτή η αγανάκτηση κατασκευάζεται τεχνητά για να προωθήσει την επέκταση της παγκόσμιας κυριαρχίας. Αυτό είναι κάτι καινούργιο, κάτι που δεν ήταν δυνατό να γίνει στην εποχή του Μαρξ και του Ένγκελς, αλλά σήμερα με αυτό τον τρόπο προπαρασκευάζονται οι πόλεμοι.

Κύριε καθηγητά, με αυτή την έννοια, όταν μιλάμε για αυτή τη “βιομηχανία συναισθημάτων”, μιλάμε για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αναφέρατε την τηλεόραση, αλλά σήμερα έχουμε πολλούς συγγραφείς που βλέπουν την άνοδο του διαδικτύου από μια πολύ αισιόδοξη οπτική γωνία, τον ρόλο που μπορεί να παίξει σε μια χειραφέτητική διαδικασία, τη διαμόρφωση μιας ταυτότητας αντίθετης με τον καπιταλισμό. Πώς βλέπετε αυτές τις απόψεις;

Λοιπόν, αυτή η θέση είναι υπεραισιόδοξη σε βαθμό ανοησίας. Είναι σαφές ότι η εφεύρεση του τύπου ήταν μια ουσιαστικά προοδευτική εξέλιξη. Σαφώς! Παρόλα αυτά, ακόμη και ο τύπος χρησιμοποιείται ενάντια στη χειραφέτηση. Πάρτε το ραδιόφωνο – η εφεύρεση του ραδιοφώνου ήταν ένα αντίστοιχο φαινόμενο. Ωστόσο, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον ναζισμό και τον φασισμό, για παράδειγμα, χωρίς τη χρήση του ραδιοφώνου. Το πρόβλημα δεν είναι το ζήτημα της καινοτομίας. κάθε εφεύρεση μπορεί να χρησιμοποιηθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Με άλλα λόγια, το Διαδίκτυο μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για την προετοιμασία του πολέμου. Σήμερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες καταγγέλουν τη Ρωσία για τη χρήση του διαδικτύου για “αποσταθεροποίηση της αμερικανικής δημοκρατίας”. Το Διαδίκτυο δεν σημαίνει αιώνια ή καθολική ειρήνη – το διαδίκτυο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη και σαν εργαλείο των γεωπολιτικών ανταγωνισμών.

Ένα πολύ επίκαιρο ζήτημα σήμερα είναι το κίνημα της Καταλονίας για ανεξαρτησία. Έχετε κάποια γνώμη σχετικά με αυτό το κίνημα;
Ποια είναι η γνώμη μου για την Καταλονία;

Ναι, για το κίνημα ανεξαρτησίας.

Η άποψή μου είναι αυτή: Δεν λέω ότι η Καταλονία είναι σωστή ή λάθος. Πρώτον, μια ανάλυση: η Καταλονία δεν είναι καταπιεσμένο έθνος. Η Καταλονία είναι η πλουσιότερη περιοχή της Ισπανίας. Η καταλανική γλώσσα αναγνωρίζεται και διδάσκεται στην Καταλονία.

Για να καταλάβουμε την Καταλονία, πρέπει να εξετάσουμε και άλλα παρόμοια φαινόμενα. Για παράδειγμα, στην Ιταλία, έχουμε ένα αποσχιστικό κίνημα στο βορρά. Το βόρειο τμήμα της Ιταλίας δεν καταπιέζεται από το νότο-είναι η πλουσιότερη περιοχή της χώρας. Τι, λοιπόν, εξηγεί την εξέγερση αυτών των περιοχών; Λένε ότι πρέπει να πληρώσουν για το νότο, ότι πρέπει να πληρώσουν για τις “ημι-αφρικανικές” περιοχές της Ιταλίας. Με άλλα λόγια, στη βόρεια Ιταλία, βλέπετε συχνά μια ρατσιστική ιδεολογία. Τα αποσχιστικά κινήματα στην Ιταλία, στην Ισπανία και στο Βέλγιο εμφανίζονται στις πλουσιότερες περιοχές τους και μπορούμε να πούμε ότι, κατά την γνώμη μου, η προνομιούχος τάξη, σε μια χώρα με μεγάλες περιφερειακές διαφορές, θα μπορούσε να αναπτύξει έναν αγώνα για την υπεράσπιση των προνομίων της μέσω αποσχιστικών κινημάτων. Με άλλα λόγια, σε μια χώρα όπως η Ιταλία, όπου οι περιφερειακές διαφορές είναι ισχυρές, ο αγώνας ενάντια στο κράτος πρόνοιας μπορεί να εκδηλωθεί ως αγώνας για απόσχιση. Η καταστροφή του κράτους πρόνοιας διεξάγεται μέσω της καταστροφής του εθνικού κράτους.

Σχετικά με την Ευρώπη, είχαμε πρόσφατα τις γερμανικές εκλογές [ που έλαβαν χώρα στις 24 Σεπτεμβρίου 2017 – σσ ] στην οποία η άκρα δεξιά έλαβε ένα εντυπωσιακό μερίδιο της ψήφου, νομίζω ότι πήρε 13%, τη στιγμή που σήμερα θεωρούμε αδύνατη μια αναγέννηση του φασισμου. Θα ήθελα να σχολιάσετε το μέλλον της Ευρώπης.

Πιστεύω ότι είναι διαφορετικές οι καταστάσεις. Φυσικά, πρέπει να ανησυχούμε για την άνοδο των ξενοφοβικών κινήσεων, όπως για παράδειγμα στη Γερμανία. Αλλά δεν πιστεύω ότι θα έχουμε μια επανάληψη της κατάστασης που υπήρχε στην Ευρώπη τη δεκαετία του ’30 και έχω ένα ισχυρό επιχείρημα για αυτό: Σήμερα, η Ευρώπη και ο δυτικός κόσμος, γενικά, προετοιμάζουν τους πολέμους τους στο όνομα της δημοκρατίας . Αυτή η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική από αυτή του κλασικού φασισμού. Οι πόλεμοι κατά του Ιράκ και της Γιουγκοσλαβίας, για παράδειγμα, ήταν νεοαποικιακοί πόλεμοι, αλλά προπαρασκευάστηκαν και πραγματοποιήθηκαν στο όνομα της υπεράσπισης και της επέκτασης της δημοκρατίας.

Επομένως, δεν πιστεύω ότι θα έχουμε την αναγέννηση του φασισμού στην Ευρώπη με την κλασική έννοια. Ακόμη και οι μεγάλοι πόλεμοι κατά της Κίνας ή της Ρωσίας προγραμματίζονται σήμερα στο όνομα της δημοκρατίας. Είναι σαφές ότι η κατάσταση είναι διαφορετική στην Ουκρανία – εκεί, έχουμε μια μακρά παράδοση, ακόμα και μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, που η Δύση υποστηρίζε το φασιστικό κίνημα για να ανταγωνιστεί τη Σοβιετική Ένωση. Και τώρα έχουμε τη συνέχιση αυτής της πρακτικής εναντίον της Ρωσίας, αυτά τα φασιστικά κινήματα στην Ουκρανία δεν είναι νέα φαινόμενα. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Σοβιετική Ένωση έχαιρε μεγάλης εκτίμησης παγκοσμίως και η στήριξη των νεοφασιστικών κινημάτων δεν ήταν καλή ιδέα – αλλά τώρα, εναντίον της Ρωσίας,η Δύση την θεωρεί μια καλή ιδέα. Αλλά ακόμη και στην περίπτωση αυτή, η Δύση ισχυρίζεται ότι η Ρωσία είναι δικτατορία και ότι αυτά τα φασιστικά κινήματα είναι εκπρόσωποι της δημοκρατίας.

Δεδομένου ότι είστε ένας μελετητής του έργου του Gramsci, θα ήταν ενδιαφέρον να μας μιλήσετε για την αντι-ηγεμονία, τους τρόπους να αμφισβητήσουμε και να αντιπαλέψουμε την καπιταλιστική ηγεμονία.

Δεν υπάρχει μία μονοσήμαντη απάντηση σε αυτό το πρόβλημα. Στην Κίνα, για παράδειγμα, το Κομμουνιστικό Κόμμα επιμένει ότι είναι απαραίτητο να αγωνιστούμε ενάντια σε δύο μορφές αναθεώρησης της ιστορίας: το πρώτο είναι η καταδίκη και η δαιμονοποίηση της εποχής του Μάο και το δεύτερο, η καταδίκη και η δαιμονοποίηση του Ντένγκ Ξιάο Πινγκ. Και οι δύο μορφές ιστορικού αναθεώρησης αποτελούν όργανα του ιμπεριαλιστικού και καπιταλιστικού πολέμου και πρέπει να λάβουμε μέρος στην υπεράσπιση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και στην υπεράσπιση του σοσιαλισμού γενικότερα. Και είναι σαφές ότι σε κάθε χώρα, το κομμουνιστικό κόμμα πρέπει να συμμετέχει στους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες και να αναπτύσσει ρίζες ανάμεσα στις μάζες. Δεν υπάρχει μόνο μία σωστή απάντηση και επομένως χρειαζόμαστε ένα κομμουνιστικό κόμμα σε κάθε χώρα.
Μιλήσαμε για τα αποσχιστικά κινήματα στην Καταλονία και την Ιταλία, είχαμε όμως και το δημοψήφισμα στο Ιράκ για την απόσχιση της περιοχής των Κούρδων. Μπορούμε να πούμε ότι εντός αυτού που ονομάζεται “το στρατόπεδο της παγκόσμιας αντίστασης” συγκρούονται οι τάσεις της αυτοδιάθεσης και της βαλκανιοποίησης. Ποια είναι η γνώμη σας για το κουρδικό ζήτημα στο Ιράκ;

Στην περίπτωση αυτή, έχουμε μια τρίτη κατάσταση. Οι Κούρδοι ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα ένα καταπιεσμένο έθνος, αλλά υπάρχουν στιγμές κατά τις οποίες ένα καταπιεσμένο έθνος χρησιμοποιείται από τον ιμπεριαλισμό εναντίον ενός άλλου καταπιεσμένου έθνους. Το κλασικό ιστορικό παράδειγμα, εάν εξετάσουμε την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου: ο Χίτλερ μίλούσε συχνά για την κατάσταση της γερμανικής μειονότητας στην Τσεχοσλοβακία και ο Χίτλερ είχε δίκιο με την έννοια ότι γίνονταν διακρίσεις εναντίον αυτής της μειονότητας, η κυβέρνηση φοβόταν τις δραστηριότητες αυτής τη μειονότητας. Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, η γερμανική μειονότητα ήταν το όργανο για τον Χίτλερ να τη διάλυση του τσεχοσλοβάκικου έθνος. Και σήμερα συμβαίνει κάτι παρόμοιο στη Μέση Ανατολή.

Εδώ και καιρό οι συντηρητικοί και οι νεοσυντηρητικοί διανοούμενοι στις Ηνωμένες Πολιτείες τοποθετούνται υπέρ της διάσπασης της κρατικής ενότητας του Ιράκ, της Συρίας και της Λιβύης. Είχαμε την καταστροφή ενός ολόκληρου κράτους στη Λιβύη, η οποία σήμερα δεν είναι πλέον κράτος. Αυτό ήταν και το σχέδιο για τη Συρία, όπως και για το Ιράκ. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις βλέπουμε την επιθετικότητα του ιμπεριαλισμού και της αποικιοκρατίας, που δεν έχουν αγαθές προθέσεις. Στην περίπτωση του πολέμου κατά του Βιετνάμ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η CIA εργαλειοποίησαν για τα συμφέροντα τους μια μειονότητα. Ίσως αυτή η μειονότητα να μην αντιμετωπιζόταν καλά, καθώς ήταν ύποπτη για συμμαχία με τις ΗΠΑ. Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν να την εργαλειοποιήσουν. Θεωρητικά, ο αγώνας αυτής της μειονότητας ήταν ένας αγώνας για την εθνική απελευθέρωση – αλλά η πραγματικότητα ήταν πολύ διαφορετική. Ο αγώνας αυτής της μειονότητας χρησιμοποιήθηκε από τις ΗΠΑ με στόχο την καταπίεση του έθνους του Βιετνάμ. Και κάτι παρόμοιο συμβαίνει τώρα στη Μέση Ανατολή. Δεν είναι τυχαίο ότι η ανεξαρτησία των Κούρδων τυγχάνει σοβαρής υπεράσπισης από το Ισραήλ.

Στη Μέση Ανατολή, έχουμε την προσπάθεια δημιουργίας ενός νέου Ισραήλ. Το Ισραήλ ήταν ένας θύλακας ενάντια στον Αραβικό Κόσμο και τώρα οι ΗΠΑ και το Ισραήλ προσπαθούν να πραγματοποιήσουν κάτι αντίστοιχο με τους Κούρδους. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Κούρδοι δεν έχουν δικαιώματα και ότι δεν έχουν καταπιεστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά τώρα υπάρχει ο κίνδυνος να γίνουν τα όργανα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και του σιωνισμού. Αυτός είναι ο κίνδυνος, έτσι έχουν τα πράγματα, δυστυχώς.

Ο Οκτώβριος σηματοδοτεί την 100ή επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης. Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για αυτό το ιστορικό γεγονός, καθώς και για τον Στάλιν, δεδομένου ότι αφιερώσατε ένα ολόκληρο βιβλίο σε αυτόν.

Πιστεύω ότι οι μπολσεβίκοι έκαναν λάθος όταν περιέγραφαν την ιστορία της προ-επαναστατικής Ρωσίας ως ιστορία συνεχούς επεκτατισμού. Αυτό δεν είναι αλήθεια, γιατί ενώ η τσαρική Ρωσία αποτελούσε για μεγάλο χρονικό διάστημα μια ιμπεριαλιστική, επεκτατική δύναμη, σε διάφορες περιόδους η προεπαναστατική Ρωσία ήταν επίσης καταπιεζόμενη. Για παράδειγμα, για τουλάχιστον δύο αιώνες η Ρωσία κυριαρχήθηκε από τους Μογγόλους. Αργότερα, είχαμε την εισβολή των Τευτόνων Ιπποτών, και μετά εισέβαλε ο Κάρολος VII της Σουηδίας, ο Ναπολέων κλπ. Στις αρχές του 17ου αιώνα, η Μόσχα καταλήφθηκε από πολωνικά στρατεύματα. Με άλλα λόγια, θα ήταν λάθος να βλέπουμε τη Ρωσία – και αυτό το λάθος το είχε κάνει και ο Μαρξ – ως μόνιμα επεκτατική δύναμη. Η Ρωσία παρουσιάζει μια ταλάντευση: είναι από τη μια μια επεκτατική δύναμη που όμως σε καταστάσεις κρίσης κινδυνεύει να γίνει αποικία.

Χρόνια αργότερα, ο Χρουστσιόφ και οι τροτσκιστές περιέγραφαν τη Σοβιετική Ένωση ως μια χώρα στην οποία για τριάντα χρόνια κυβερνούσε ένας σκληρός και ηλίθιος δικτάτορας. Ολόκληρη η ιστορία της Ρωσίας και της Σοβιετικής Ένωσης καταστράφηκε. Στα χρόνια πριν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι σοβιετικοί λαοί δεν είχαν πλέον μια ταυτότητά, δεν ήταν πλέον δυνατό να ταυτιστούν με τη ρωσική ιστορία ή τη σοβιετική ιστορία, επειδή η ιστορία αυτή χαρακτηριζόταν ως ένα διαρκές έγκλημα. Αυτή ήταν η προϋπόθεση για την αποκατάσταση του καπιταλισμού στη Ρωσία! Στην περίπτωση αυτή, έχουμε επιβεβαίωση της άποψης ότι ο τροτσκισμός είναι αναπόσπαστο κομμάτι του αντικομμουνισμού.

Στην τελευταία μας συνέντευξη, άρχισατε να μιλάτε για την Κίνα αλλά δεν συνεχίσατε. Μπορούμε να μιλήσουμε για την Κίνα σήμερα; [Γέλια]

Πιστεύω ότι η Κίνα είναι ένα πολύ ενθαρρυντικό παράδειγμα για το κομμουνιστικό, προοδευτικό και δημοκρατικό κίνημα. Η Κίνα συνεχίζει να αναπτύσσεται οικονομικά και τεχνολογικά και σήμερα ίσως η τεχνολογική εξέλιξη είναι πιο σημαντική, διότι σημαίνει  ότι η Δύση το τεχνολογικό μονοπώλιο. Με αυτή την έννοια, το όπλο των κυρώσεων, που χρησιμοποιείται τόσο συχνά από τον δυτικό κόσμο και τις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν είναι τόσο ισχυρό όσο ήταν στο παρελθόν. Μπορούμε παραδείγματος χάρη να δούμε την περίπτωση της Κούβας: Ναι, η Κούβα είναι αποκλεισμένη, αλλά, ευτυχώς, μπορεί να έχει εμπορικές σχέσεις με την Κίνα και μπορεί να εισάγει προηγμένη τεχνολογία.

Η ανάπτυξη της Κίνας σηματοδοτεί μια στιγμή κρίσης στην ιμπεριαλιστική παγκόσμια τάξη. Η Κίνα μπορεί να συμβάλλει και ήδη συμβάλει αποτελεσματικά στον εκδημοκρατισμό των διεθνών σχέσεων και, με αυτή την έννοια, είμαι αισιόδοξος. Φυσικά, έχουμε τον κίνδυνο του πολέμου επειδή ο ιμπεριαλισμός δεν χαίρεται με την τεχνολογική πρόοδο της Κίνας και επομένως ένα από τα καθήκοντά μας αυτή την εποχή είναι ο αγώνας για την ειρήνη ενάντια στην πολιτική του ιμπεριαλιστικού πολέμου.

Και σε σχέση με τη ΛΔΚ, τη Βόρεια Κορέα; Επειδή έχουμε την εντύπωση ότι οι επιθέσεις του ιμπεριαλισμού ενάντια στην Κορέα αποτελούν μέρος της επίθεσης ενάντια στην Κίνα.

Μπορούμε να επικρίνουμε ορισμένες πτυχές της εξωτερικής πολιτικής της Βόρειας Κορέας, αλλά είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε αυτήν την κύρια πτυχή: η Βόρεια Κορέα απειλείται. Και τα πυρηνικά όπλα μπορούν να αποτρέψουν την ιμπεριαλιστική απειλή. Φυσικά, ο ιμπεριαλισμός δεν ενδιαφέρεται μόνο για την Κορέα αλλά και την Κίνα, γίνεται μια προσπάθεια να περικυκλωθεί η Κίνα. Η “στροφή στην Ασία” ξεκίνησε από τον Ομπάμα και τη Χίλαρι Κλίντον και αυτή η “στροφή” συνεχίζεται, θα μπορούσε να είναι και η προετοιμασία ενός μεγάλου πολέμου κατά της Κίνας, αλλά η ανάπτυξη της Κίνας είναι πολύ ενδιαφέρουσα και ενθαρρυντική για το παγκόσμιο δημοκρατικό κίνημα. Πιστεύω ότι η πρωτοβουλία “One Belt One Road” είναι ένα μεγαλοπρεπές σχέδιο, όχι μόνο γιατί επιτρέπει την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας αλλά και γιατί καθιστά δυνατό τον εκδημοκρατισμό των διεθνών σχέσεων. Με αυτή την έννοια, πιστεύω ότι πρέπει να υποστηρίξουμε αυτό το σχέδιο σε κάθε χώρα. Αγκαλιάστε το [Γέλια]. Ίσως το Κομμουνιστικό Κόμμα μπορεί να οργανώσει κάτι για να παρουσιάσει αυτό το σχέδιο. Το μικρό μας Κομμουνιστικό Κόμμα στην Ιταλία διοργάνωσε μια συνάντηση για το “One Belt One Road”. Ίσως να έχει ενδιαφέρον να γίνει και στη Βραζιλία κάτι ανάλογο.

Από την τελευταία συνέντευξη που κάναμε μαζί σας, πολλά άλλαξαν στη Βραζιλία … προς το χειρότερο. [Γέλια]
Ναι. [Γέλια]

Την τελευταία φορά μιλούσαμε για πραξικόπημα και τώρα μιλάμε σε ένα πλαίσιο στο οποίο υπάρχουν στρατιώτες που προβαίνουν σε pronunciamentos , στην πράξη, για την πρόθεση τους να παρεμβαίνουν στην πολιτική, για παράδειγμα. Θα ήθελα να πείτε για την επιδείνωση στην κοινωνική και πολιτική κατάσταση στη Βραζιλία μετά την τελευταία σας επίσκεψη.

Πιστεύω ότι ο περιορισμός της ελευθερίας, ακόμη και της ελευθερίας έκφρασης και σκέψης, είναι ένα γενικό φαινόμενο στον καπιταλιστικό κόσμο σήμερα. Συνεπώς λέω ότι, αν και δεν πιστεύω ότι περιμένουμε ένα νέο κύμα κλασσικού φασισμού, θα πρέπει επίσης να πούμε ότι ο περιορισμός της ελευθερίας είναι πραγματικότητα. Μιλήσαμε για την Ουκρανία. Και στη «δημοκρατική Ουκρανία», στα δυτικά της χώρας, ο περιορισμός της ελευθερίας είναι πολύ επίκίνδυνος , με την καταπίεση μιας εθνικής μειονότητας, την αντι-κομμουνιστική νομοθεσία … αλλά ακόμα και στη Δυτική Ευρώπη, είχαμε τον περιορισμό της ελευθερίας.

Σε συνθήκες μόνιμης οικονομικής κρίσης, σε συνθήκες όπου ο κίνδυνος του πολέμου μεγαλώνει, η άρχουσα τάξη αισθάνεται την ανάγκη περιορισμού της ελευθερίας: την ελευθερία του προοδευτικού κινήματος και των αριστερών κινημάτων. Με άλλα λόγια, δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει επανάληψη του κλασικού φασισμού, αλλά πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτός ο περιορισμός της ελευθερίας είναι ήδη πραγματικότητα.

.

Ντομένικο Λοζούρντο – Η παγκόσμια πάλη ενάντια στη νέα αποικιακή αντεπανάσταση (συνέντευξη στο περιοδικό Opera, 2017)

Αναδημοσιεύουμε σε μετάφραση τη συνέντευξη του Ντομένικο Λοζούρντο στο περιοδικό Opera, με τη άδεια των συντρόφων του περιοδικού. Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε αρχικά σε τέσσερα μέρη στα πορτογαλλικά, τα οποία βρίσκονται εδώ.

Ο Ιταλός φιλόσοφος Ντομένικο Λοζούρντο είναι, πέραν πάσης αμφιβολίας, ένας απο’τους πιο σημαντικούς εν ζωή μαρξιστές διαννοούμενους του δυτικού κόσμου. Ο Λοζούρντο ξεχωρίζει σαν ένας κομμουνιστής διαννοούμενος, μελετητής του Γκράμσι και του Χέγκελ, μαχητικός υπερασπιστής της παράδοσης του κομμουνιστικού κινήματος στην εκδοχή του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού. Είναι ένας διαννοούμενος στρατευμένος στη μάχη ενάντια στον ιμπεριαλισμό, μια μάχη η οποία κατέχει κεντρική θέση στο έργο του. Έχει γράψει επίσης μια εκτενή διανοητική βιογραφία του Φρίχτριχ Νίτσε.

Στην πρόσφατη επίσκεψη του στη Βραζιλία για την παρουσίαση του καινούριου του βιβλίου “War and Revolution – rethinking the twentieth century”, ο καθηγητής του ιταλικού Πανεπιστημίου του Ούρμπινο, δέχτηκε να παραχωρήσει μια συνέντευξη στον αρχισυντάκτη του Revista Opera, Πέδρο Μαρίν, και στον συντάκτη και πρώην διεθνή ανταποκριτή Ανδρέ Ορτέγα.

Revista Opera: Θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε για το χρόνο που μας παραχωρείτε για αυτή τη συνέντευξη. Θα θέλαμε αρχικά να μας πείτε δυο λόγια για το βιβλίο σας που κυκλοφόρησε στη Βραζιλία από τις εκδόσεις Boitempo, το “Πόλεμος και Επανάσταση”.

Ντομένικο Λοζούρντο: Το συγκεκριμένο βιβλίο δεν κυκλοφορεί μόνο στη Βραζιλία, και αποτελεί μια ερμηνευτική ματιά στον εικοστό αιώνα. Ο τίτλος στα αγγλικά είναι “Πόλεμος και Επανάσταση – Ξανακοιτώντας τον εικοστό αιώνα”. Μπορώ να πω μόνο λίγα πράγματα σε σχέση με το περιεχόμενο του, γιατί το βιβλίο είναι πολύ μεγάλο (γέλια). Μπορώ όμως να σας πω ότι το βασικό ζήτημα του εικοστού αιώνα ήταν ο αγώνας μεταξύ της αποικιοκρατίας και της αντιαποικιοκρατίας. Προφανώς η αντιαποικιακή πλευρά καθοδηγούνταν από το Κομμουνιστικό Κόμμα, αλλά δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον εικοστό αιώνα χωρίς να λάβουμε υπ’ όψη μας την πάλη ανάμεσα στην αποικιοκρατία και την αντιαποικιοκρατία.

Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση είδαμε όχι μόνο την ανάπτυξη της παγκόσμιας αντιαποικιακής επανάστασης… πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση, όλος ο κόσμος ήταν ιδιοκτησία μερικών πολύ ισχυρών καπιταλιστικών και ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Η Αφρική ήταν αποικία, η Ινδία ήταν αποικία, η Κίνα ημι-αποικία, η Ινδονησία ήταν αποικία, η Λατινική Αμερική ήταν ημιαποικία λόγω του Δόγματος Μονρόε, και αυτος ο κόσμος άλλαξε ριζικά σαν συνέπεια της Οκτωβριανής Επανάστασης και της παγκόσμιας αντιαποικιακής επανάστασης που γεννήθηκε από την Οκτωβριανή.

Λέω όμως ότι το βασικό ζήτημα του εικοστού αιώνα είναι ο αγώνας ανάμεσα στην αποικιοκρατία και την αντιαποικιοκρατία με μια βαθύτερη έννοια. Αν δούμε την ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης και της Σοβιετικής Ρωσίας, ο Χίτλερ προσπαθούσε να υλοποιήσει το σχέδιο για τις “Γερμανικές Ινδίες” στην ανατολική Ευρώπη, ο Χίτλερ έλεγε “έχουμε τη Γερμανική Άγρια Δύση μας στην ανατολική Ευρώπη”, σαν την κλασική βορειοαμερικάνικη Άγρια Δύση, που οι λευκοί εξόντωναν τους ιθαγενείς και που αυτοί που επιβίωναν προορίζονταν να γίνουν σκλάβοι της κυρίαρχης φυλής, και έτσι, στην ανατολική Ευρώπη, οι μπολσεβίκοι, ταυτισμένοι με τους Εβραίους, προορίζονταν για εξόντωση. Αυτό ήταν το σχέδιο του Χίτλερ.

Αναφέρομαι συχνά στον Χίμλερ, έναν από τους ηγέτες του Τρίτου Ράιχ, ο οποίος στις μυστικές συνομιλίες με άλλους ναζί που ήρθαν στο φως, είπε κάποτε: “Τώρα που μιλάω μεταξύ ναζιστών μπορώ να μιλήσω ελεύθερα. Η Γερμανία χρειάζεται σκλάβους”, με την κυριολεκτική έννοια, και συνεχίσε, λέγοντας ότι θα βρουν τους σκλάβους αυτούς στην ανατολική Ευρώπη και ειδικά στη Σοβιετική Ένωση. Ο αγώνας της Σοβιετικής Ένωσης δηλαδή ήταν αγώνας ενάντια στην επιχειρούμενη αποικιοποίηση και υποδούλωση των λαών της Σοβιετικής Ένωσης.

Το Τρίτο Ράιχ στην ουσία ήταν η φιλοδοξία για την ανάπτυξη, τη ριζοσπαστικοποίηση και την επέκταση της αποικιακής παράδοσης. Συνεπώς, η αποτυχία του Χίτλερ να φτιάξει τις Γερμανικές Ινδίες ήταν επίσης η αρχή της απελευθέρωσης των Βρετανικών Ινδιών. Στη συνέχεια έχουμε την Κινέζικη Επανάσταση, που μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε επίσης σαν μια μεγάλη αντιαποικιακή επανάσταση της ιστορίας. Και τώρα, ένα σύντομο συμπέρασμα. Η πρώτη αποικιακή αντεπανάσταση, η αποικιακή αντεπανάσταση του Χίτλερ, ηττήθηκε. Στη συνέχεια έχουμε την απόπειρα για μια ακόμα αποικιακή αντεπανάσταση, αμέσως μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, βλέπουμε παραδείγματος χάριν τον φιλόσοφο Καρλ Πόπερ, που ήταν ο επίσημος θεωρητικός αυτού που λέγεται “Ανοιχτή Κοινωνία”, να λέει ότι η Δύση “έκανε το λάθος να απελευθερώσει αυτούς τους λαούς πολύ νωρίς”, ότι οι λαοί των αποικιών δεν ήταν αρκετά ώριμοι για να ζουν ελεύθεροι.

Και ο σημερινός κίνδυνος ενός μεγάλου πολέμου προκαλείται από την προσπάθεια των ΗΠΑ να αντιστρέψουν την αντιαποικιακή επανάσταση και να ξεκινήσουν μια ακόμη αποικιακή αντεπανάσταση, και ο κίνδυνος του πολέμου είναι ο κίνδυνος ενός πολέμου των ΗΠΑ εναντίον της Κίνας, αν και μπορούμε να σκεφτούμε σαν πιθανό και ένα πόλεμο ενάντια στη Ρωσία… Στο βιβλιο επιμένω και σε ένα άλλο σημείο που κάποιες φορές παραβλέπεται: η ιστορία της Ρωσίας γενικά, όχι της Σοβιετικής Ρωσίας, αλλά γενικά της Ρωσίας, λέει ότι η Ρωσία ήταν στην ουσία μια ιμπεριαλιστική, επεκτατική δύναμη, αυτό όμως είναι μόνο μια πλευρά της ιστορικής πραγματικότητας. Η Ρωσία για μεγάλο διάστημα κινδύνευε να αποικιοποιηθεί.

Όλοι ξέρουμε τις εκστρατείες του Χίτλερ, του Ναπολέοντα, του Κάρολου ΙΒ’ της Σουηδίας, των Μογγόλων. Για παράδειγμα, αν δούμε στην αρχή του δέκατου έβδομου αιώνα, η εξουσία στη Μόσχα ασκούνταν από του Πολωνούς. Αμέσως μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, δηλαδή, μετά την ήττα της Τσαρικής Ρωσίας, η χώρα βρισκόταν υπό την απειλή της βαλκανοποίησης, της μετατροπής της σε αποικία. Αναφέρω συχνά το Στάλιν, ο οποίος έλεγε ότι οι Δυτικοί έβλεπαν τη Ρωσία σαν την Κεντρική Αφρική, και ότι η Δύση προσπαθούσε να εμπλέξει την Ρωσία στον πόλεμο στο όνομα του καπιταλισμού και του δυτικού ιμπεριαλισμού.

Ο Γιέλτσιν ήταν ο «μεγάλος πρωταθλητής» της αποικιοποίησης της Ρωσίας από τη Δύση. Ο Πούτιν, προφανώς, δεν είναι κομμουνιστής, αλλά ήθελε να αποφύγει αυτή την αποικιοποίηση και προσπάθησε να ισχυροποιήσει τη ρωσική κυριαρχία πάνω στους ενεργειακούς πόρους της χώρας. Με άλλα λόγια, στο πλαίσιο αυτό, μιλάμε για έναν αγώνα ενάντια στη νέα αποικιακή αντεπανάσταση, μιλάμε για μια πάλη μεταξύ των ιμπεριαλιστικών και αποικιακών δυνάμεων από τη μια πλευρά, κυρίως των ΗΠΑ, και της Κίνας από την άλλη- του τρίτου κόσμου. Και η Ρωσία είναι αναπόσπαστο μέρος αυτού του ευρύτερου Τρίτου Κόσμου, επειδή κινδυνεύει να γίνει αποικία της Δύσης. Αυτή σε γενικές γραμμές είναι η φιλοσοφία μου για την παγκόσμια ιστορία. Και ζητώ συγνώμη για τα αγγλικά μου (γέλια).

Τα αγγλικά σας είναι άψογα κύριε καθηγητά, άψογα. Ειπαμε ότι ίσως να ήταν καλύτερα να μιλήσουμε στα ιταλικά, ειδικά αφού μιλάμε για την αποικιακή αντεπανάσταση…

Είναι η δεύτερη, ίσως η τρίτη αποικιακή αντεπανάσταση …

Πώς θα περιγράφατε τη θέση του ιμπεριαλισμού στην παγκόσμια πολιτική σήμερα; Αυτός ο αγώνας ενάντια στην αποικιοκρατική αντεπανάσταση είναι ένας βασικός αγώνας, αφού έχουμε ακόμα και κάποιους στοχαστές και αριστερούς ακαδημαϊκούς που αυτοπροσδιορίζονται ως «μετα-αποικιακοί», οι οποίοι δεν δίνουν αρκετή προσοχή στο ζήτημα του ιμπεριαλισμού γιατί το θεωρούν ξεπερασμένο.

Πρώτον, μπορούμε να αναφέρουμε τον Λένιν, ο οποίος με πολύ καθαρή ματιά έκανε τη διάκριση μεταξύ της κλασικής αποικιοκρατίας και της νεοαποικιοκρατίας. Έλεγε, στην αρχή του εικοστού αιώνα, ότι η αποικιοκρατία, με την κλασική έννοια του όρου, είναι πολιτική προσάρτηση. Με άλλα λόγια, ότι μια χώρα ή ένας λαός της δεν έχει πολιτική ανεξαρτησία, ότι δεν τους αναγνωρίζεται το δικαίωμα στην ανεξαρτησία. Αυτή είναι η κλασική αποικιοκρατία, με την πολιτική προσάρτηση μιας χώρας ή ενός λαού από μια ιμπεριαλιστική, αποικιοκρατική και καπιταλιστική δύναμη.

Ωστόσο, ο Λένιν είπε επίσης ότι υπάρχει ένας άλλος τύπος προσάρτησης, δηλαδή, οικονομική προσάρτηση. Αυτή είναι η νεοαποικιοκρατία. Έχουμε σήμερα ένα παράδειγμα κλασικής αποικιοκρατίας, δηλαδή την κατάσταση στην Παλαιστίνη. Εκεί βλέπουμε κλασική αποικιοκρατία. Είναι σαφές ότι βλέπουμε το Ισραήλ να επεκτείνει τους οικισμούς του, να επεκτείνει την ισραηλινή επικράτεια και βλέπουμε τους παλαιστίνιους να παθαίνουν ότι έπαθαν οι ιθαγενείς της Άγριας Δύσης: απαλλοτριώνουν τις περιουσίες τους, τους απελαύνουν και αρκετές φορές τους σκοτώνουν. Αυτή είναι η κλασική αποικιοκρατία.

Υπάρχει όμως και μια άλλη μορφή αποικιοκρατίας: η νεοαποικιοκρατία. Αυτές τις μέρες συνηθίζω να κάνω τις εξής δύο αναφορές. Ο Μάο, μετά την κατάληψη της εξουσίας, δήλωσε: “Αν εμείς, οι Κινέζοι, συνεχίσουμε να εξαρτώμαστε από το αμερικανικό αλεύρι για το ψωμί μας, θα είμαστε ημι-αποικία των ΗΠΑ”. Δηλαδή, η πολιτική ανεξαρτησία θα είναι μόνο τυπική, χωρίς ουσία. Και αναφέρω ένα άλλο κλασικό αντιαποικιακό επανάστατη, τον Φράντς Φανόν, ο οποίος ήταν ένας μεγάλος αγωνιστής του αντιποικιακού αγώνα στην Αλγερία, και είπε κάτι πολύ σημαντικό: “Όταν μια αποικιακή και ιμπεριαλιστική δύναμη αναγκάζεται να δώσει ανεξαρτησία σε έναν λαό ,τους λέει: «θέλετε ανεξαρτησία; Πάρτε τη λοιπόν και πεθάνετε από την πείνα. “Επειδή οι ιμπεριαλιστές εξακολουθούν να έχουν οικονομική δύναμη, μπορούν να καταδικάσουν έναν λαό στην πείνα, μέσω αποκλεισμών, εμπάργκο ή υποανάπτυξης.

Ο Μάο και ο Φανόν ήταν πολύ διαφορετικές προσωπικότητες, αλλά και οι δύο κατάλαβαν ότι η αντιποικιακή επανάσταση έχει δύο στάδια: το πρώτο, το στάδιο της στρατιωτικής εξέγερσης, τη στρατιωτική επανάσταση. Το δεύτερο: οικονομική ανάπτυξη. Η λεγόμενη “Αριστερά” που δεν κατανοεί αυτό το δεύτερο στάδιο δεν είναι σε καμία περίπτωση σε θέση να κατανοήσει την αντιποικιακή επανάσταση. Σήμερα γινόμαστε μάρτυρες της ανάπτυξης του τρίτου κόσμου και η ανάπτυξη αυτή δεν είναι μόνο ένα οικονομικό γεγονός αλλά και ένα σημαντικό πολιτικό γεγονός. Η προσπάθεια της Κίνας, σήμερα, να σπάσει το μονοπώλιο της Δύσης στην υψηλή τεχνολογία είναι η συνέχεια της αντιποικιακής επανάστασης.

Και πιστεύω, και με αυτή την έννοια συμφωνώ απολύτως μαζί σας, ότι η Αριστερά που ήταν ικανή να καταλάβει την αντιποικιακή επανάσταση όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες βομβάρδιζαν το Βιετνάμ αλλά δεν μπορεί να κατανοήσει την τάση του ιμπεριαλισμού να κυριαρχεί οικονομικά σε όλο τον κόσμο, αυτή η αριστερά δεν είναι σε θέση να κατανοήσει το δεύτερο στάδιο της αντιποικιακής επανάστασης, το οποίο διεξάγεται μέσω της οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης.

Συνεχίζοντας, σε σχέση με τον ιμπεριαλισμό, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η εκλογή του Donald Trump στις ΗΠΑ αποτελεί σημείο καμπής στη φύση του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Ποιά είναι η γνώμη σας;

Μια συγκεκριμένη “Αριστερά” μιλάει για τον Τραμπ ως αλλαγή, αλλά αυτή η “Αριστερά” δίνει επίσης την εντύπωση ότι θεωρεί τη Χίλαρι Κλίντον αντιπρόσωπο της αριστεράς ή της ειρήνης. Αυτό είναι εντελώς λάθος. Η Χίλαρι Κλίντον δεν είναι καλύτερη από το Τραμπ και ίσως είναι χειρότερη. Με άλλα λόγια, ο Τραμπ, τουλάχιστον στα λόγια, εκφράζει την πρόθεσή του να βελτιώσει τις σχέσεις με τη Ρωσία, ενώ αντίθετα, η Χίλαρι Κλίντον θέλει να οξύνει τις εντάσεις με την Κίνα και τη Ρωσία.

Για να κατανοήσουμε τη βαθιά διαίρεση της άρχουσας τάξης και του ιμπεριαλισμού, ίσως πρέπει να δοκιμάσουμε μια άλλη ανάλυση. Στις ΗΠΑ διεξάγεται μια συζήτηση: είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες στη θέση να κάνουν πόλεμο ταυτόχρονα ενάντια στη Ρωσία και την Κίνα; Είναι καλύτερα για τις ΗΠΑ να σπάσουν τη συμμαχία Κίνας-Ρωσίας; Πώς μπορούμε να σπάσουμε αυτή τη συμμαχία; Ίσως μπορούμε – και αυτή είναι η θέση του Τράμπ – να κάνουμε ειρήνη με τη Ρωσία προκειμένου να κάνουμε πόλεμο εναντίον της Κίνας.
Άλλοι διατηρούν την ελπίδα – και ίσως την ψευδαίσθηση – ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να πραγματοποιήσουν αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία και, αν το κάνουν, η Κίνα θα απομονωθεί πλήρως. Με άλλα λόγια, υπάρχουν διαφορετικές ιμπεριαλιστικές στρατηγικές. Δεν έχει καμία σχέση με τις διαφορές μεταξύ “αριστεράς” και “δεξιάς”, ή του πολέμου (Τραμπ) και της ειρήνης(Χίλαρι). Αυτό είναι απολύτως γελοίο – η Χίλαρι Κλίντον είναι υπεύθυνη για πολύ σκληρούς πολέμους των ΗΠΑ. Για παράδειγμα, στον πόλεμο κατά της Λιβύης, είπε ότι χάρηκε με το θάνατο του Καντάφι, παρά το γεγονός ότι ο θάνατός του ήταν παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ήταν μια τρομερή πράξη βασανισμού. Ετσι πιστεύω ότι η Χίλαρι Κλίντον θα ήταν ίσως η χειρότερη από τους δύο.

Εν πάση περιπτώσει, δεν μπορούμε να έχουμε ψευδαισθήσεις σε σχέση με τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Έχουμε διαφορές, ακόμη και μεγάλες διαφορές, σε σχέση με τη στρατηγική, αλλά δυστυχώς μέχρι στιγμής δεν βλέπω ένα μεγάλο κίνημα ειρήνης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ένα μικρό παράδειγμα: ο Τράμπ έχει επικριθεί για όλα, έχει επικριθεί και καταγγελθεί για την προσπάθειά του να βελτιώσει τις σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία, αλλά κανείς δεν τον έχει επικρίνει ή καταγγείλει για την τεράστια αύξηση του στρατιωτικού προϋπολογισμού. Πιστεύω ότι, δυστυχώς, προς το παρόν, ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός χαίρει μεγάλης συναίνεσης.

Και σε σχέση με την Ευρώπη, κύριε καθηγητά; Ας μιλήσουμε για το πολιτικό μέλλον της Ευρώπης. Τώρα που έχουμε την κρίση της μετανάστευσης και την άνοδο της ακροδεξιάς, πώς βλεπετε μια στροφή προς την Αριστερά στην Ευρώπη;

Ίσως θα ήταν καλύτερο να διευκρινίσουμε ορισμένες έννοιες. Παλεύω ενάντια σε μια συγκεκριμένη Αριστερά … Εάν εξετάσουμε τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, θα δούμε μεγάλη διαφορά. Είναι σαφές ότι και στις δύο περιπτώσεις ο ιμπεριαλισμός έπαιξε σημαντικό ρόλο. Ωστόσο, ο Λένιν περιέγραψε τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο ως αγώνα μεταξύ του αφέντη αποικιοκράτη και του αποικιακού σκλάβου. Και οι αποικιακοί σκλάβοι, κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν παθητικοί.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν πολύ διαφορετικός. Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι αποικιακοί σκλάβοι διαδραμάτισαν σημαντικό, ακόμη και καθοριστικό ρόλο. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε το αποτέλεσμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου χωρίς να εξετάσουμε πρώτα τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο της Σοβιετικής Ένωσης, που ήταν ο αγώνας του σοβιετικού λαού ενάντια στην υποδούλωση από το Τρίτο Ράιχ. Ήταν επίσης ένας αντιαποικιακός πόλεμος, υπό την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Και ό,τι προσπάθησε να κάνει ο Χίτλερ στην Ανατολική Ευρώπη προσπάθησε να κάνει και ο ιαπωνικός ιμπεριαλισμός στην Ασία. Ο ιαπωνικός ιμπεριαλισμός προσπάθησε να αποικιοποιήσει και να υποδουλώσει την Κίνα και την Κορέα, αλλά κυρίως την Κίνα – και αυτό που συνέβη στην Ασία ήταν ένας πόλεμος αντίστασης του κινεζικού λαού ενάντια στην ιαπωνική εισβολή. Αυτοί ήταν δύο αποικιακοί πόλεμοι. Φυσικά, είδαμε αργότερα το Βιετνάμ, την Κούβα, την Αλγερία. Με άλλα λόγια, μετά την ήττα του Τρίτου Ράιχ, είδαμε μια παγκόσμια αντιποικιακή επανάσταση.

Δυστυχώς, αμέσως μετά τον πόλεμο, οι τροτσκιστές είπαν: «Όλοι είναι ιμπεριαλιστές». Δηλαδή [ισχυρίστηκαν] ότι κανένας εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος δεν είναι εφικτός [γέλια], δεν κατάλαβαν ότι το Τρίτο Ράιχ και η φασιστική Ιταλία όπως και ο ιαπωνικός ιμπεριαλισμός, αντιπροσώπευαν μια προσπάθεια να ριζοσπαστικοποιηθει η αποικιοκρατική παράδοση.

Τώρα, υπάρχουν ορισμένοι που λένε ναι, οι Αμερικανοί είναι ιμπεριαλιστές – υπάρχουν ακόμη και κάποιοι ηλίθιοι που λένε ότι η Κίνα είναι επίσης ιμπεριαλιστική … αλλά δεν θα μιλήσω για την Κίνα. Κατά τη γνώμη μου, η Κίνα, υπό την ηγεσία ενός μεγάλου Κομμουνιστικού Κόμματος, διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στον αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό, αλλά θα παραμερίσω την Κίνα προς το παρόν.

Ευρώπη. Η Ευρώπη δεν είναι η ίδια με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν μπορούμε να ξεχνάμε ότι στη Γερμανία και στην Ιταλία υπάρχουν αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις. Η Ιταλία δεν είναι ένα εντελώς κυρίαρχο κράτος. Υπάρχουν στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ και αυτές οι βάσεις, οι οποίες έχουν ακόμη και πυρηνικά όπλα, ελέγχονται από την Ουάσινγκτον. Έτσι, για μια χώρα όπως η Ιταλία – και το ίδιο ισχύει και για τη Γερμανία – υπάρχει ο κίνδυνος να εμπλακεί η χώρα σε πόλεμο με απόφαση που ελήφθη στην Ουάσινγκτον. Φυσικά, εάν έχουμε έναν πόλεμο εναντίον της Ρωσίας στην Ευρώπη σήμερα και οι ΗΠΑ βομβάρδισουν τη Μόσχα, η Ρωσία θα απαντήσει. Και τώρα μιλάω ως Ιταλός: δεν μου αρέσει η ιδέα να γίνω κρεάς για τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό.

Πόσο σοβαρός είναι ο κίνδυνος ενός Τρίτου Παγκόσμιου Πολέμου; Πρέπει να σκεφτούμε συγκεκριμένα. Δεν υπάρχει κίνδυνος να κηρύξει η Μέρκελ ή η Ιταλία πόλεμο εναντίον της Ουάσινγκτον. Ο μεγάλος κίνδυνος είναι οι ΗΠΑ να διεξάγουν πόλεμο στη Ρωσία ή την Κίνα – ή και τα δύο, και ο κίνδυνος είναι ότι οι ΗΠΑ προσπαθούν να σπρώξουν τη Γερμανία, την Ιταλία, τη Γαλλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες εναντίον της Κίνας και της Ρωσίας. Δηλαδή, στην Ευρώπη είναι απαραίτητο να διεξαχθεί ένας αγώνας για ειρήνη όχι μόνο επειδή η ειρήνη είναι σημαντικό πράγμα, αλλά επειδή πρέπει να υπερασπιστούμε την ανεξαρτησία της Ιταλίας και της Γερμανίας ενάντια στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό.

Έγραψα ένα δοκίμιο που μεταφράστηκε από το PCdoB [το Κομμουνιστικό Κόμμα της Βραζιλίας] για τον Παλμίρο Τολιάττι, ο οποίος κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου υποστήριξε ότι ο αγώνας ενάντια στους κινδύνους του Ψυχρού Πολέμου, τον κίνδυνο ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν την ίδια στιγμή ένας αγώνας για εθνική ανεξαρτησία ενάντια στον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ. Σήμερα, η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική. Στο παρελθόν, για παράδειγμα, αμέσως μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και ακόμη και μετά τον Δεύτερο, υπήρχαν διαφορετικές αντιτιθέμενες στρατιωτικές συμμαχίες. Σήμερα, υπάρχει μόνο το ΝΑΤΟ, το οποίο θέλει να επεκταθεί.

Στο παρελθόν, αυτές οι στρατιωτικές συμμαχίες επέκριναν ο ένας τον άλλον, κατηγορώντας ο ένας τον άλλο για τους εξοπλισμούς. Σήμερα συμβαίνει το αντίθετο. Οι ΗΠΑ κατηγορούν τη Γερμανία, την Ιταλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες ότι δεν κάνουν αρκετές στρατιωτικές δαπάνες. Η Ουάσινγκτον θέλει να πιέσει την Ευρώπη να αναπτύξει τη στρατιωτική της ικανότητα κατά της Ρωσίας και της Κίνας. Πρέπει λοιπόν να πούμε ότι ο κύριος εχθρός είναι προφανώς οι ΗΠΑ και παραθέτω τον μεγάλο Ιταλό κομμουνιστή ηγέτη Παλμίρο Τολιάττι, ο οποίος είπε ότι η βασικό προσόν ενός Κομμουνιστικού Κόμματος είναι ο εντοπισμός του κύριου εχθρού και η συγκέντρωση όλων των ενεργειών του ενάντια σε αυτόν. Αυτή είναι η κατάσταση σήμερα. Ο πρωταρχικός εχθρός είναι οι ΗΠΑ, και μπορούμε ακόμη και να διαχωρίσουμε την Ευρώπη από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ευρώπη δεν είναι απαραίτητο να ακολουθήσει τις ΗΠΑ. Υπάρχουν πολλές δυνάμεις στην Ευρώπη οι οποίες ίσως προτιμούν να ακολουθήσουν μια ανεξάρτητη πορεία στην εξωτερική πολιτική τους.

Τώρα, σχετικά με την Αριστερά και την Δεξιά στην Ευρώπη, υπάρχει μια συγκεκριμένη Αριστερά που λέει: “Η Λε Πεν είναι δεξιά” – εντάξει, προφανώς δεν είναι αριστερή. Αλλά είναι ο πρώην Γάλλος Πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ πιο αριστερά από τη Μαρίν Λε Πεν; Έχω τις αμφιβολίες μου, γιατί η δεξιά συνήθως είναι υπέρ του πολεμου και, στην περίπτωση αυτή, ο Ολάντ είναι πιο θετικός στον πόλεμο στη Συρία από τη Λε Πεν. Δεν πρόκειται να γίνω οπαδός της Λε Πεν, αλλά επίσης δεν βλέπω κανένα λόγο να υποστηρίξω τον Ολάντ. Και μπορούμε αντίστοιχα να δούμε και την κατάσταση στην Ιταλία. Αν θέλουμε να διακρίνουμε μεταξύ της “Δεξιάς” και της “Αριστεράς”, θα πρέπει να εξετάσουμε δύο βασικά ζητήματα: τη θέση σχετικά με τη νεοφιλελεύθερη λιτότητα, την καταστροφή του κράτους κοινωνικής πρόνοιας – αυτό είναι το ένα ζήτημα. Το άλλο ζήτημα είναι το θέμα του κινδύνου ενός παγκόσμιου πολέμου, ενός νεοαποικιακού πολέμου, όπως οι πόλεμοι κατά της Λιβύης, του Ιράκ, της Γιουγκοσλαβίας και της Συρίας. Αυτοί είναι νεοαποικιακοί πόλεμοι. Και αν ένα κόμμα υπερασπιζεται αυτούς τους πολέμους, δεν μπορεί να είναι αριστερό – είναι δεξιό.

Στη συνέντευξη σας στο περιοδικό Princípios το 2015, είπατε ότι μια επιστροφή στην εξουσία της Δεξιάς στη Βραζιλία θα ήταν μια τραγωδία. Σήμερα έχουμε εκτεταμένες επιθέσεις κατά των δικαιωμάτων των εργαζομένων υπό την κυβέρνηση του Michel Temer. Ποιες είναι οι απόψεις σας σχετικά με αυτό το ζήτημα και την “δεξιά παλινόρθωση” στη Λατινική Αμερική, για παράδειγμα με τον Μάκρι στην Αργεντινή;

Ναι, λοιπόν, πιστεύω ότι μίλησα ήδη για μια δεύτερη παγκόσμια αποικιακή αντεπανάσταση, μετά την πρώτη που διεξήχθη από τον Χίτλερ. Η δεύτερη αποικιακή αντεπανάσταση δεν πραγματοποιείται μόνο στη Μέση Ανατολή, αλλά και στη Λατινική Αμερική, με στόχο την αποκατάσταση του δόγματος Μονρόε. Βεβαίως, υπήρξε ένα αριστερό κίνημα σε χώρες όπως η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Βενεζουέλα κλπ. Και τώρα βλέπουμε μια νέα αμερικανική επίθεση και αυτή η επίθεση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της δεύτερης αποικιακής αντεπανάστασης.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες ποτέ δεν εγκατέλειψαν επίσημα το δόγμα Μονρόε παρ’ ότι σε ορισμένες περιόδους δεν μπορούσαν να το επιβάλουν. Πιστεύω ότι προσπαθούν τώρα να το αποκαταστήσουν.

Μιλήσαμε για μια “συγκεκριμένη Αριστερά”, μια “άλλη Αριστερά”, και θα ήθελα να ξεκαθαρίσουμε μερικά πράγματα, επειδή εδώ στη Βραζιλία έχουμε έναν καθηγητή του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο, ο οποίος έγραψε ένα άρθρο για εσάς, όπου λέει ότι είστε ένας “αναθερμασμένος σταλινικός” λόγω της εστίασής σας στο αποικιακό ζήτημα, το οποίο λέει ότι εστιάζει στην ” ζήτημα του κράτους”. Θα ήθελα λοιπόν να μιλήσετε για αυτό το είδος σκέψης στην Αριστερά, το ζήτημα της αμεσοδημοκρατίας, στις σχέσεις της αμεσοδημοκρατίας και στο ρόλο αυτού του είδους σκέψης στην Αριστερά τα τελευταία χρόνια. Επειδή από τη μια πλευρά έχουμε τις αποκαλούμενες «δημοκρατικές επαναστάσεις» -για παράδειγμα, μιλήσατε για τον [Καρλ] Ποππερ, αλλά γνωρίζουμε επίσης τον δισεκατομμυριούχο Τζορτζ Σόρος, ο οποίος επίσης παρουσιάζεται ως φιλόσοφος, του αρέσει ο Ποππερ και ο Καντ. Παρουσιάζει τον εαυτό του ως καντιανό και υπήρξε από τα βασικά πρόσωπα στις αποκαλούμενες «δημοκρατικές επαναστάσεις», όπως στην Ουκρανία, όπου τα συνθήματα αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την επέκταση της εξουσίας του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία. Ποιά είναι η γνώμη σας για αυτό, για το λεγόμενο “μεταμοντέρνο κύμα”;

Πρώτον, πρέπει να εξετάσουμε με πολύ σοβαρό τρόπο το ζήτημα της δημοκρατίας. Ωστόσο, πρέπει να εξετάσουμε το ζήτημα με τον κατάλληλο τρόπο.

Για παράδειγμα, αν διαβάσουμε την ομιλία της εκλογής του Μπιλ Κλίντον , λέει αυτό που είναι κοινό στην ηγεμονική ιδεολογία, ότι οι ΗΠΑ ήταν η πρώτη δημοκρατία στον κόσμο και επομένως ότι οι Αμερικανοί προορίζονται να κυβερνούν τον κόσμο. “Η αποστολή μας είναι διαχρονική”, με τα λόγια του Μπιλ Κλίντον. Η απάντησή μας πρέπει να είναι ότι δεν θεωρούμε το δημοκρατικό ζήτημα ένα θέμα χωρίς σημασία. Αντίθετα, πρέπει να πούμε ότι όταν ο Μπιλ Κλίντον λέει ότι οι ΗΠΑ ήταν η πρώτη δημοκρατία, λέει ότι αυτή η «πρώτη δημοκρατία» ήταν ένας τόπος όπου οι μαύροι ήταν σκλάβοι και οι ιθαγενείς εξοντώνονταν. Δηλαδή, πρέπει να πούμε ότι ο Μπιλ Κλίντον είναι ρατσιστής επειδή πιστεύει ότι η μοίρα των μαύρων και των ντόπιων είναι ένα δευτερεύον ζήτημα. Νομίζει ότι δεν είναι σημαντικό. Αυτή είναι η λευκή υπεροχή – είναι δυτική υπεροχή. Είναι το αντίθετο της δημοκρατίας. Επαναλαμβάνω: το αντίθετο.

Και, αν εξετάσουμε σοβαρά το πρόβλημα της δημοκρατίας, ο πρώτος στόχος πρέπει να είναι ο εκδημοκρατισμός των διεθνών σχέσεων. Εάν μια χώρα ή μια ομάδα χωρών δηλώνει ή αποφασίζει ότι έχει το δικαίωμα να προκαλέσει έναν πόλεμο ή, ακόμα χειρότερα, έναν παγκόσμιο πόλεμο, χωρίς την εξουσιοδότηση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, στην ουσία υποστηρίζει μια θεωρία με βάση την οποία η Δύση έχει το δικαίωμα να ασκεί δεσποτική εξουσία πάνω σε ολόκληρη την υπόλοιπη ανθρωπότητα. Είναι καθαρός δεσποτισμός. Οι ΗΠΑ και η Δύση δηλώνουν ανοιχτά ότι έχουν το δικαίωμα να επεμβαίνουν στρατιωτικά σε κάθε γωνιά του κόσμου. Αυτός είναι ο δεσποτισμός. Πάρτε, για παράδειγμα, τη Συρία. Πολλοί μιλούν για τον πόλεμο στη Συρία, αλλά η αποκαλούμενη «νεοσυντηρητική επανάσταση» στις ΗΠΑ είχε ήδη δηλώσει, στις αρχές του αιώνα, ότι ο Άσαντ πρέπει να ανατραπεί.

Αυτό συμβαίνει ακόμη και σχετικά με τις προσωπικές σχέσεις. Στη Μέση Ανατολή για παράδειγμα, πού προκαλούν οι ΗΠΑ πολέμους; Όχι σε χώρες όπως η Σαουδική Αραβία ή οι μοναρχίες του Κόλπου. Η Αμερική στοχεύει πάντα τις χώρες που έκαναν αντιαποικιακή και αντιφεουδαρχική επανάσταση. Το Ιράκ, τη Λιβύη, τη Συρία – στις οποίες προφανώς μπορούμε να κάνουμε κριτική για το ένα ή το άλλο ζήτημα – αλλά ποια είναι η διαφορά μεταξύ αυτών των χωρών σε σχέση με τη Σαουδική Αραβία και τις μοναρχίες του Κόλπου; Στη Σαουδική Αραβία και τις μοναρχίες του Κόλπου δεν υπήρξε ούτε αντι-αποικιακή επανάσταση ούτε αντι-φεουδαρχική επανάσταση. Και ποιο είναι το αποτέλεσμα των νεοαποικιακών πολέμων των ΗΠΑ και της Δύσης; Όχι μόνο η καταστροφή του κράτους και η δημιουργία μιας απελπισμένης μάζας προσφύγων, που συχνά πεθαίνουν κατά τη διάρκεια της διαφυγής τους. Ας πάρουμε για παράδειγμα την κατάσταση των γυναικών στη Μέση Ανατολή. Έχει βελτιωθεί ή επιδεινωθεί η θέση τους; Μπορεί κανείς να διαβάσει, ακόμη και στον δυτικό Τύπο, ότι η υποδούλωση των γυναικών έχει επανεισαχθεί στη Μέση Ανατολή. Μετά την ανατροπή του Καντάφι, τώρα υπάρχει πολυγαμία στη Λιβύη – ίσως η επανεισαγωγή της πολυγαμίας είναι μια νίκη του μεταμοντέρνου [γελια]. Έχουμε την επανεισαγωγή της δικτατορικής συζυγικής εξουσίας στις γυναίκες. Ο ιμπεριαλισμός λοιπόν σημαίνει, στην πράξη, την επιδείνωση της κατάστασης των γυναικών, μια τρομερή παρακμή.

Πρέπει να εξετάσουμε το πρόβλημα της δημοκρατίας από όλες αυτές τις απόψεις. Να θυμήσω εδώ τον Χέγκελ, “η αλήθεια βρίσκεται στην καθολικότητα”. Ο Μπιλ Κλίντον, όταν αναφέρθηκε στις ΗΠΑ ως την πρώτη δημοκρατική χώρα, δεν τον απασχολούσε η καθολικότητα, μόνο το status της λευκής κοινότητας. “Το Ισραήλ είναι η μόνη δημοκρατία στη Μέση Ανατολή” – αυτή είναι η πεποίθηση του κοινού νου – αλλά το Ισραήλ είναι επίσης, από την άλλη πλευρά, μια δεσποτική εξουσία πάνω στον παλαιστινιακό λαό. Πού είναι ο νόμος για τους Παλαιστινίους; Οι Παλαιστίνιοι μπορούν να φυλακιστούν, να απαλλοτριωθούν και να σκοτωθούν εξωδικαστικά. Ο ισραηλινός στρατός μπορεί να αποφασίσει τη μοίρα κάθε Παλαιστινίου. Ο ιμπεριαλισμός είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της υπόθεσης της δημοκρατίας, εάν εξετάσουμε τη δημοκρατία σε όλες αυτές τις πτυχές.

Στο βιβλίο σας L’ipocondria dell’impolitico, βρίσκουμε ένα θεμελιώδες θέμα – το ζήτημα της πολιτικής θέσης του διανοούμενου, το πώς, παρόλο που ο διανοούμενος έχει πολιτική θέση, συχνά προσπαθεί να την αποφύγει, προσπαθώντας να είναι ουδέτερος, αντιπολιτικός κλπ. Και σε όλο το έργο σας συναντάμε πολύ έντονα γκραμσιανά στοιχεία. Θα ήθελα λοιπόν να ρωτήσω: πώς βλέπετε αυτό το ζήτημα του ρόλου του διανοούμενου και γιατί όχι του δημοσιογράφου;

Πρέπει να γίνεται μια διάκριση μεταξύ διανοουμένων. Υπάρχουν πολλοί διανοούμενοι που θα λέγαμε χειραγωγούν κατ’ επάγγελμα. Μερικές φορές αγοράζονται από τον ιμπεριαλισμό, υπάρχουν βιβλία που περιγράφουν πόσοι δημοσιογράφοι εξαγοράζονται. Αυτή είναι μια πτυχή, αλλά αυτή η πτυχή δεν είναι τόσο σημαντική, καθώς υπάρχουν πάντα διανοούμενοι που αγοράζονται από την άρχουσα τάξη. Ίσως πιο ενδιαφέρουσα πτυχή είναι μια εντελώς διαφορετική πτυχή. Έχουμε πολλούς διανοούμενους που επιδιώκουν να ανατρέψουν την υπάρχουσα τάξη, που δεν ταυτίζονται με την καπιταλιστική κοινωνία, που θέλουν έναν καλύτερο κόσμο, μια καλύτερη κοινωνία. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς τους διανοούμενους δεν καταλαβαίνουν τί είναι η πολιτική δράση. Στο βιβλίο που αναφέρατε, ασχολήθηκα με τον Χέγκελ, τον πρώτο μεγάλο φιλόσοφο που προσπάθησε να εξηγήσει ποια είναι η πολιτική.

Στην L’ipocondria dell’impolitico , πραγματοποιώ μια σύγκριση μεταξύ του Χέγκελ και του Λένιν, και οι δύο αγωνίστηκαν ενάντια στη ρητορεία. Τι εννοώ με τη ρητορεία; Είναι η θέση ότι είναι σημαντική μόνο η έκφραση των συναισθημάτων και όχι μια προσπάθεια να αναλυθεί η συγκεκριμένη κατάσταση. Έχουμε μια υπέροχη φράση από τον Λένιν: «Ο μαρξισμός είναι η συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης». Δεν υπάρχουν πολλοί διανοούμενοι που μπορούν να κάνουν μια συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης. Έχω εξηγήσει, για παράδειγμα, τη διαφορά μεταξύ του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και του Δεύτερου, καθώς και τον κίνδυνο ενός Τρίτου. Πρέπει να κάνουμε συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης. Η υποστήριξη της επανάστασης δεν μπορεί να περιοριστεί στο απλό συναίσθημα. δεν μπορούμε να αλλάξουμε την πραγματικότητα με συγκεκριμένο τρόπο μόνο μέσα από τα συναισθήματα.

Και όσο αφορά τον Gramsci, όλοι σήμερα θέλουν να μιλάνε για τον Gramsci …

Ακόμη και οι σταλινικοί [γέλια].

[γέλια] … αλλά ο Gramsci ήταν φιλόσοφος και επαναστάτης μαχητής που μίλησε για τη σημασία του εθνικού ζητήματος. Δεν υπάρχει ηγεμονία αν δεν ασχοληθούμε με το εθνικό ζήτημα, μόνο το κόμμα που ασχολείται με το εθνικό ζήτημα είναι ικανό να αναπτύξει ηγεμονία. Πρώτον, ο Μαρξ και ο Ένγκελς. Ναι, μιλούσαν για το επαναστατικό προλεταριάτο, αλλά αν δούμε τα έργα του Μαρξ και του Ένγκελς, πολλά από αυτά τα γραπτά ασχολούνται με το εθνικό ζήτημα, στην Πολωνία, στην Ιρλανδία ή σε άλλες χώρες. στον αποικιακό κόσμο. Γιατί; Για να διασκεδάσουν; Οχι! Η κάθε επανάσταση πρέπει να εξετάσει τη συγκεκριμένη κατάσταση και οι συγκεκριμένες καταστάσεις είναι οι διαφορετικές εθνικές καταστάσεις.

Και όσο για τον Gramsci, έγραψε πολλές, πολλές σελίδες για το ριζορτζιμέντο για παράδειγμα,γιατί αν πρόκειται να ηγεμονεύσουμε πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη μας τη συγκεκριμένη κατάσταση. Μπορούμε να συνοψίσουμε τη θέση του Γκράμσι φέρνοντας στη μνήμη ένα παράδειγμα που αναφέρω στο βιβλίο μου για το Γκράμσι. Μετά από την καταδίκη του από το στρατοδικείο είπε “Καταστρέφετε το ιταλικό έθνος και εμείς οι κομμουνιστές θα το ξαναχτίσουμε”. Και αποδείχτηκε προφητικός, γιατί ο Μουσολίνι προσπαθούσε να φτιάξει μια νέα Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, έκανε τον πόλεμο στην Αιθιοποία με σύνθημα την επαναφορά της αυτοκρατορίας στους λόφους της Ρώμης, δηλαδή, ότι φτιάχνουμε μια νέα αυτοκρατορία. Αυτή ήταν η μεγάλη φιλοδοξία του Μουσολινι.Φυσικά, αυτό ήταν εντελώς τρελό, αλλά ποιά ήταν η κατάληξη; Ότι η Ιταλία,στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν υπό κατοχή από το στρατό του Τρίτου Ράιχ. Έγινε μια αποικία του Τρίτου Ράιχ και για να ξανακερδίσει την εθνική ανεξαρτησία της ήταν απαραίτητη η αντιφασιστική αντίσταση και το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (PCI) ηγήθηκε αυτής της αντίστασης. Ο Gramsci είδε την κατάσταση πολύ ξεκάθαρα και με αυτή την έννοια το Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο είχε μεγάλη ηγεμονία στον κόσμο της διανόησης, ήταν το κόμμα των κορυφαίων διανοουμένων και, ταυτόχρονα, των εργατών …

Γιατί δεν πήραν την εξουσία στη δεκαετία του ’50; Είχαν όπλα και μεγάλη δημοτικότητα … γνωρίζουμε ότι οι πρώτες μεταπολεμικές εκλογές στην Ιταλία αγοράστηκαν από τη CIA, η οποία έδωσε χρήματα στους χριστιανοδημοκράτες …

Όχι μόνο χρήματα [γέλια]. Χάρη σε έγγραφα που κυκλοφόρησε η CIA, γνωρίζουμε τώρα ότι αν οι κομμουνιστές είχαν κερδίσει τις εκλογές, η CIA θα είχε δηλώσει την ανεξαρτησία της Σαρδηνίας και της Σικελίας ενάντια στο ιταλικό κράτος. Φυσικά, ο Τολιάττι προσπάθησε να αποφύγει έναν τρομερό εμφύλιο πόλεμο, όπως είχε γίνει στην Ελλάδα. Κατανοούσε την κατάσταση και αντί να προκαλέσει έναν πόλεμο τον οποίο δεν μπορούσαν να κερδίσουν, δεδομένου του αριθμού των Αμερικανών στρατιωτών στην Ιταλία, ο Τολιάττι προσπάθησε να αναπτύξει μια άλλη στρατηγική και αυτή η στρατηγική νικήθηκε μόνο από την ιστορική ήττα του σοσιαλιστικού στρατοπέδου.

Λέτε ότι ο “ιστορικός συμβιβασμός” δεν ήταν ακριβώς λάθος;

Ο ιστορικός συμβιβασμός διατυπώθηκε από τον Μπερλίνγκουερ μετά το πραξικόπημα στη Χιλή, όπου γνωρίζουμε ότι, φυσικά, η CIA είχε κάποιο ρόλο. Το πραξικόπημα στη Χιλή απέδειξε ότι δεν ήταν αρκετό να έχουμε μια μικρή πλειοψηφία. Ότι ναι, μια μικρή πλειοψηφία μπορεί να κερδίσει εκλογές και να σχηματίσει μια κυβέρνηση, αλλά ότι η CIA μπορεί να κάνει μια αιματηρή αντεπανάσταση. Και ο Berlinguer προσπάθησε να αποφύγει αυτή την κατάσταση. Αργότερα, είδαμε την κρίση, τη συνθηκολόγηση του Γκορμπατσόφ στη Σοβιετική Ένωση και η κατάσταση στον κόσμο ήταν εντελώς διαφορετική.

Γιατί είναι τόσο σημαντικός ο Χέγκελ σήμερα; Γιατί πρέπει να διαβαστεί ο Χέγκελ σήμερα;

[γέλια] Λοιπόν, πρώτα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο Λένιν, ο Τολιάττι, ο Γκράμσι, μπορούμε να προσθέσουμε και τον Μάο Τσε Τουνγκ εδώ: όλοι αυτοί διάβασαν τον Χέγκελ, άμεσα ή έμμεσα. Ο Λένιν έγραψε: «Χωρίς το Χέγκελ δεν μπορούμε να καταλάβουμε το έργο του Μαρξ», και είχε δίκιο. Μπορούμε να πούμε το ίδιο και για τον Τολιάττι, ο οποίος έκανε ακόμη και μεταφράσεις μερικών από τα έργα του Χέγκελ. Αυτός ο μεγάλος πολιτικός ηγέτης! Προφανώς δεν διέθετε αρκετό χρόνο, αλλά βρήκε χρόνο για να μεταφράσει τον Χέγκελ.

Στον Χέγκελ: Ο Χέρτζεν, ένας επαναστάτης δημοκράτης του 19ου αιώνα τον οποίο εκτιμούσε βαθιά ο Λένιν, δήλωσε ότι η λογική του Χέγκελ είναι η άλγεβρα της επανάστασης. Δεν έχω πολύ χρόνο, ίσως να το αναπτύξω παραπέρα σε μια άλλη συνέντευξη ή να κάνω ένα μάθημα για τον Χέγκελ, αλλά ο Χέρτζεν είχε δίκιο: ο Χέγκελ έγραψε την άλγεβρα της επανάστασης.

Για παράδειγμα: μπορούμε να πάρουμε το παράδειγμα της Γαλλικής Επανάστασης, η οποία δεν ήταν μόνο μια επανάσταση στη Γαλλία, αλλά και μια επανάσταση στον Άγιο Δομήνικο [Αϊτή], η επανάσταση των μαύρων σκλάβων εναντίον των ιδιοκτητών σκλάβων. Ήταν μια μεγάλη ιστορική κρίση. Πώς μπορούμε να καταλάβουμε αυτή τη μεγάλη ιστορική κρίση; Εάν διαβάσουμε τους μεγάλους φιλελεύθερους στοχαστές – τον Τόκβιλ, για παράδειγμα – πώς να εξηγήσουμε μια εντελώς διαφορετική επανάσταση; Επειδή στη Γαλλία δεν είχαμε μόνο μια επανάσταση, είχαμε και μια αντεπανάσταση, μια νέα επανάσταση, κλπ. Στην οπτική του Τοκβιλ, αυτό είχε να κάνει με την “τρέλα των Ιακωβίνων”, μίλησε για την “τρέλα”. Και σήμερα τόσοι πολλοί άνθρωποι μιλάνε για την «τρέλα των μπολσεβίκων» και σήμερα κάποιοι μιλούν ακόμα και για την «τρέλα του Πούτιν» [γέλια], με άλλα λόγια, έχουμε ένα ψυχοπαθολογικό παράδειγμα που λέει ότι οι ιστορικές κρίσεις μπορούν να εξηγηθούν βάσει την “τρέλας”.

Ο Χέγκελ ήταν ένας μεγάλος συγγραφέας που επέκρινε αυτό το παράδειγμα και ασχολήθηκε με τις αντικειμενικές αντιθέσεις. Μόνο αυτός ήταν σε θέση να εξηγήσει μεγάλες ιστορικές κρίσεις, ακόμα και την επανάσταση. Έχω δώσει άλλο ένα παράδειγμα. Λέγεται ότι ο Χέγκελ, στη φαινομενολογία του Πνεύματος, λέει ότι η αλήθεια βρίσκεται στην καθολικότητα. Και όταν ο Χέγκελ εξηγεί τη διαφορετική πορεία των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γαλλίας, η πρώτη δίνει την εντύπωση μιας “ειρηνικής ανάπτυξης” ενώ η Γαλλία, η επανάσταση, η αντεπανάσταση και η νέα επανάσταση. Αν διαβάσουμε τον Τόκβιλ, λέει ότι οι Αμερικανοί είναι ένας πρακτικός και ηθικός λαός – παρά τη δουλεία – ενώ η απάντηση του Χέγκελ σε αυτό το ερώτημα είναι τόσο σύγχρονη που εκπλήσει. Μιλά για την άγρια Δύση, λέγοντας ότι η επέκταση των λευκών στα δυτικά επέτρεψε τη μετατροπή του προλετάριου σε ιδιοκτήτη γης.

Αυτοί οι ιδιοκτήτες γης, προφανώς, ήταν το αποτέλεσμα της απαλλοτρίωσης, της απέλασης και του αποδεκατισμού των ιθαγενών. Ο Χέγκελ δεν είναι ιδεαλιστής, αυτό είναι μια παρερμηνεία. Ως προς την ιστορία, ο Χέγκελ δεν είναι ιδεαλιστής, το αντίθετο. Εάν διαβάσετε, για παράδειγμα, τη Φιλοσοφία της Ιστορίας του Χέγκελ … το βιβλίο ξεκινά με ένα κεφάλαιο για την πρωτοκαθεδρία της γεωγραφίας στην ιστορία, μια υλιστική ανάλυση.

Γιατί το κράτος δικαίου αναπτύχθηκε καλά στην Αγγλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες; Επειδή ακόμη και η γεωγραφική κατάσταση αυτών των χωρών επέτρεψε μια ασφαλέστερη ανάπτυξη. Στη Ρωσία ή τη Σοβιετική Ρωσία, η γεωγραφική κατάσταση ήταν πολύ διαφορετική. Είχε πολλούς κινδύνους. Οι υλιστές έχουν πολλά να μάθουν από τον Χέγκελ.

.