Ευτύχης Μπιτσάκης - Δρόμοι της διαλεκτικής

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

«ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ». Γιατί «δρόμοι»; Επειδή η Διαλεκτική δεν είναι σύστημα κλειστό στον ιστορικό χρόνο, όπως είναι τα θεωρησιακά συστήματα. Η διαλεκτική αντίληψη της φύσης και της κοινωνίας αναπτύσσεται ή πρέπει να αναπτύσσεται αξιοποιώντας το γίγνεσθαι των επιστημών και το σύνολο της κοινωνικής πρακτικής. Τι σημαίνει όμως διαλεκτική; Στην ελληνική αρχαιότητα σήμαινε κυρίως την τέχνη της συζήτησης. Ομως ήδη στους Προσωκρατικούς και κυρίως στον Ηράκλειτο, η «αυθόρμητη διαλεκτική» (ο όρος δεν υπήρχε ακόμα ) αφορούσε προπαντός το κοσμικό γίγνεσθαι. 

Η οντολογική και η γνωσιολογική συνιστώσα της διαλεκτικής ενυπάρχει «εν σπέρματι» στην αρχαία υλιστική φιλοσοφία. Αλλά η τριπλή όψη της διαλεκτικής (μέθοδος, θεωρία της γνώσης, θεωρία τουείναι) υπάρχει ήδη ρητά στην εγελιανή φιλοσοφία, όπως και στο έργο των κλασικών του μαρξισμού. Διαλεκτική σημαίνει κίνηση, τόσο της φύσης όσο και της κοινωνίας και της γνώσης. Αέναο γίγνεσθαι χάρη στις αντιθέσεις που ενυπάρχουν «στα πράγματα και στους θεσμούς». Σημαίνει εξέλιξη, ποιοτικούς μετασχηματισμούς, άλματα ως «στιγμές» της συνέχειας και της ρήξης. Στη νεότερη, υλιστική διαλεκτική, η μέθοδος, η θεωρία της γνώσης, η διαλεκτική λογική και η θεωρία του είναι (η Οντολογία) συνιστούν όψεις μιας οργανικής ενότητας. Ενότητα, εντούτοις, δεν σημαίνει ταυτότητα. 

Καθεμιά από τις συνιστώσες της διαλεκτικής αποτελεί ιδιαίτερο πεδίο ερευνάς σε συνάρτηση με το όλον. Παρά ταύτα, υπάρχει μιά παράδοση στη μαρξιστική φιλοσοφία, να χρησιμοποιείται η λέξη Διαλεκτική αόριστα, και για τις τέσσερις συνιστώσες της μαρξιστικής κοσμοαντίληψης. Η ασάφεια αυτή προκαλεί συγχύσεις και εμποδίζει τη συγκεκριμένη κατανόηση και ανάπτυξη της υλιστικής κοσμοαντίληψης ως ενότητας μεθόδου, λογικής θεωρίας της γνώσης και θεωρίας του είναι.

Αλλά η ηγεμονία του θετικισμού, του δομισμού και των διαφόρων υποκειμενικών φιλοσοφικών ρευμάτων στην εποχή μας έχει ασκήσει μια « ιδεολογική τρομοκρατία », με συνεπεία οι μαρξιστές να μην τολμούν συνήθως να αναφέρονται στην οντολογική διάσταση του μαρξισμού. Ετσι διαβάζουμε συχνά οτι η διαλεκτική είναι μέθοδος για δράση, μέθοδος της ιστορικής πρωτοβουλίας. Αλλά η απόρριψη του οντολογικού θεμελίου της διαλεκτικής εκκενώνει από περιεχόμενο και την υλιστική θεωρία της γνώσης. Έτσι η διαλεκτική μένει μετέωρη. Χωρίς οντολογικό αντίκρισμα. Χωρίς αντιστοιχία με τη φυσική και την κοινωνική πραγματικότητα. 

Ο μαρξισμός εχει μιά ρητή οντολογική και γνωσιοθεωρητική θεμελίωση. Αλλά ο μαρξισμός δεν είναι σήμερα της μόδας. 

Η κατάρρευση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου και η καθολική κρίση (οικονομική, κοινωνική, ιδεολογική, υπαρξιακή) των κοινωνιών του υστέρου καπιταλισμού εκτρέφουν αλλοτριωμένες και αλλοτριωτικές μορφές συνείδησης, από τον απλοϊκό εμπειρισμό και τον χυδαίο αστικό υλισμό μέχρι τις διάφορες υποκειμενικές φιλοσοφίες και τον θρησκευτικό ή τον επιστημονικοφανή μυστικισμό. Στις κοινωνίες της κρίσης και της απουσίας νοήματος, το υπαρξιακό κενό έρχονται να το αναπληρώσουν ο μυστικισμός, « δεισιδαιμονίες, η μαγεία, οι αιρέσεις και η πίστη στα θαύματα. Ο σύγχρονος ανορθολογισμός βλασταίνει στο άξενο έδαφος της σημερινής κοινωνικής πραγματικότητας.

Και όμως: Το φάντασμα του μαρξισμού δεν έπαψε να πλανάται ως απειλή και ως ελπίδα πάνω από τις σημερινές κοινωνίες. Μετά την πρώτη απογοήτευση και τη σύγχυση, από τα ερείπια του θεσμοποιημένου, απολογητικού μαρξισμού άρχισαν να αναδύονται οι πρώτες απόπειρες για ξεπέρασμα της κρίσης μέσα από τη διαλεκτική δημιουργική υπέρβαση αυτού που υπήρχε. Τό πλήθος των βιβλίων, των περιοδικών, των συνεδρίων, των δημόσιων συζητήσεων μαρτυρεί την «έπιστροφή» της μαρξιστικής σκέψης, απελευθερωμένης από τα δεσμά του δογματικού-απολογητικού απολιθώματος.

Ορισμένοι σήμερα θρηνούν για τη χαμένη Ιερουσαλήμ. Αλλοι προσαρμόστηκαν, αρνούμενοι ο,τι κάποτε υποστήριξαν - αρνούμενοι μέσα από την προσοδοφόρα προσαρμογή τον κάποτε καλύτερο εαυτό τους. Αλλοι, τέλος, παραμένουν αμετακίνητοι, λες και η κοσμοϊστορική καταστροφή ήταν ενα απλό επεισόδιο της Ιστορίας. Υπάρχει όμως και μια διαφορετική αντιμετώπιση: χωρίς εύκολους μηδενισμούς, χωρίς την απολιθωμένη στάση που περνιέται για Ιδεολογική συνέπεια, να επιχειρήσουμε να εξηγήσουμε την πρακτική αποτυχία του μαρξισμού, να ανακτήσουμε το επιστημονικό κεκτημένο του, και να προσπαθήσουμε να αναπτύξουμε τη θεωρία σε αντιστοιχία με τους πλανητικούς κινδύνους και τις πρωτοφανείς θετικές δυνατότητες της εποχής μας. 

Το βιβλίο αυτό δεν επιχειρεί μια —σύντομη έστω— εξιστόρηση της πορείας της διαλεκτικής κοσμοαντίληψης. Επίσης, δεν αποτελεί μια συστηματική διαπραγμάτευση της διαλεκτικής. Μετά από ενα εισαγωγικό κεφάλαιο για τις προϋποθέσεις της εμφάνισης της μαρξιστικής φιλοσοφίας, και ενα δεύτερο για τη μαρξιστική κριτική της φιλοσοφίας του Χέγκελ, στο βιβλίο διερευνώνται ορισμένα επίκαιρα και βασικά προβλήματα, με βάση το εργο των κλασικών αλλά και νεότερων μαρξιστών και —προφανώς— τα δεδομένα της εποχής μας. Έτσι, μέσα από τη μελέτη ειδικών και επίκαιρων προβλημάτων, επιχειρείται να αναδειχτούν όψεις της διαλεκτικής-υλιστικής κοσμοαντίληψης. 

Ό τίτλος του βιβλίου, Δρόμοι της Διαλεκτικής, υπογραμμίζει τη διπλή, ιστορική και «συστηματική» προσέγγιση των προβλημάτων. Αντιστοιχεί στους «δρόμους» προσέγγισης ορισμένων βασικών προβλημάτων του σημερινού κόσμου. Τελειώνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Σταύρο Πετσόπουλο που δέχτηκε να περιλάβει αυτό το βιβλίο στη σειρά των εκδόσεων της «Αγρας». Επίσης να τον ευχαριστήσω, αυτόν και τους συνεργάτες του, για την άψογη εμφάνιση του βιβλίου.

ΕΥΤΥΧΗΣ ΜΠΙΤΣΑΚΗΣ

Ιούλιος 2003

Ευτύχης Μπιτσάκης - Το Αειθαλές Δέντρο της Γνώσεως

 

Μπροστά στη βάρβαρη πραγματικότητα, η επιστήμη και η φιλοσοφία μπορούν να αποτελέσουν καταφύγιο.

Έναν προσωπικό χώρο γαλήνης και πνευματικής έξαρσης.

Ωστόσο, πρέπει να είναι κανείς ακρωτηριασμένος ατομιστής, για να αναζητήσει κάποιο προσωπικό καταφύγιο σε μια εποχή η οποία εγκυμονεί πλανητικές καταστροφές αλλά, παρ' όλα όσα συνέβησαν, δημιουργεί και τις "αντικειμενικές" επί του παρόντος δυνατότητες για υπέρβαση της σημερινής βαρβαρότητας.

Στόχος του βιβλίου είναι να αναδείξει συγκεκριμένα την ενότητα των επιστημών με τη φιλοσοφία, η οποία μεταβάλλεται ιστορικά και συνυπάρχει με την καταστατική διαφορά τους.

Τη δυνατότητα μιας κοσμοθεωρίας συγκροτημένης μέσα από τη φιλοσοφική καταξίωση του κεκτημένου των επιστημών, μέσα από την ανάλυση ειδικών περιοχών της επιστήμης.

Ταυτόχρονα το βιβλίο επιχειρεί να αναδείξει και να ερμηνεύσει την άνθηση του νεότερου φυσικού ιδεαλισμού και του μυστικισμού, οι οποίοι υποτίθεται ότι θεμελιώνονται στις σύγχρονες φυσικές θεωρίες.

Ιδεαλιστικές ή μυστικιστικές κοσμοθεωρήσεις ιδιοποιούνται τα δεδομένα των επιστημών για να θεμελιώσουν τα δόγματά τους.

Με την προσαρμογή των δεδομένων της σε κάποιο ιδεολογικό σχήμα, η επιστήμη μπορεί να γίνει θεραπαινίς ανορθολογικών δοξασιών.

Αλλά προπαντός: το βιβλίο θα επιχειρήσει να θεμελιώσει τη δυνατότητα για μια υλιστική θεωρία του Είναι, και για μια σύγχρονη Διαλεκτική της Φύσης ειδικότερα.

Τέλος, για έναν σύγχρονο ορθολογισμό, ο οποίος θα ενσωματώνει τα βιώσιμα στοιχεία του αστικού ορθολογισμού, ενώ ταυτόχρονα θα συνιστά την ιστορική του άρνηση, τόσο γνωσιακά, όσο και από την οπτική από την οποία αντιμετωπίζει την πραγματικότητα.

O στόχος του βιβλίου δεν είναι "ακαδημαϊκός".

Πράγματι, τόσο η φιλοσοφική ανθρωπολογία όσο και η πολιτική έχουν, ή οφείλουν να έχουν, μια οντολογική και γνωσιοθεωρητική θεμελίωση.

H εμβέλεια συνεπώς ενός βιβλίου, όπως το παρόν, μπορεί να υπερβαίνει το χώρο της ακαδημαϊκής φιλοσοφίας.

Να αποτελέσει πρόκληση για την οργανική συσχέτιση του "θαυμάζειν" και του "πράττειν".

Για την υπέρβαση του αγνωστικισμού, του γνωσιολογικού και ηθικού σχετικισμού και, προπαντός, του κυρίαρχου σήμερα εργαλειακού λόγου.

Ευτύχης Μπιτσάκης: Ανθρώπινη φύση: αντιφάσεις και δυνατότητες.

 

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ - σελ 20-46.

Ευτύχης Μπιτσάκης: Ανθρώπινη φύση: αντιφάσεις και δυνατότητες. (το 2ο μέρος μετά το Pdf.)

*

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ - σελ 20-46. 

Γιατί λοιπόν απέτυχε η πρώτη απόπειρα για την οικοδόμηση σοσιαλιστικών κοινωνιών;

Μια από τις βασικές «υλικές» αιτίες ήταν ότι στις χώρες αυτές, στις δεδομένες ιστορικές συνθήκες, αναπαράχθηκε ο αστικός καταμερισμός της εργασίας, οι ιεραρχικές δομές, προνόμια, αποξένωση, ο εργατικός έλεγχος εκφυλίστηκε, αυτονομήθηκαν το κόμμα και το κράτος από την κοινωνία: τελικά στη θέση μιας κοινω­νίας ελεύθερων παραγωγών, οικοδομήθηκε μια κοινωνία υπαλλήλων.

Ήταν αναπόφευκτη αυτή η πορεία; όχι.

Αλλά εδώ δεν είναι δυνατόν να εξετά­σουμε τα αίτια της αποτυχίας και να θεμελιώσουμε το μη αναπόφευκτο21, θα επι­μείνω μόνο σ’ ένα σημείο, που αξίζει να τονισθεί:

Ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος πα­ραγωγής αναπτύχθηκε στα πλαίσια της φεουδαρχικής κοινωνίας.

Η αστική τάξη συ­νεπώς, πριν από την επανάσταση, ήτανε ήδη κάτοχος μέσων παραγωγής, της επιστη­μονικής γνώσης, τις τεχνογνωσίας και της τέχνης της διοίκησης.

Δεν έμενε παρά να κατακτήσει και την πολιτική εξουσία.

Αλλά οι σοσιαλιστικές σχέσεις δεν αναπτύσ­σονται παρά μόνο μετά την ανατροπή του καπιταλισμού και η εργατική τάξη, τη στιγμή της επανάστασης, δεν είναι κάτοχος ούτε μέσων παραγωγής, ούτε επιστημο­νικής γνώσης, ούτε έχει πείρα από τη διοίκηση του παραγωγικού και του κρατικού μηχανισμού.

Το γεγονός αυτό, μαζί με τις φοβερές συνθήκες των πρώτων χρόνων της Σοβιετικής Ένωσης, δείχνει το μέγεθος των αντικειμενικών δυσκολιών που είχε να αντιμετωπίσει η οικοδόμηση του σοσιαλισμού.

Αλλά ας επανέλθουμε σ’ αυτό που αφορά άμεσα το θέμα μας: ανθρώπινη φύ­ση.

Για να οικοδομήσεις το σοσιαλισμό, χρειάζεσαι μια νέα ποιότητα ανθρώπων, μια ουσιαστική «αναμόρφωση της ιστορικά διαμορφωμένης ανθρώπινης φύσης.

Αλλά για να πετύχεις αυτή την αναμόρφωση, χρειάζεται νέες κοινωνικές σχέσεις.

Φαύλος, κύκλος, Όχι αναγκαστικά.

Επειδή μια σωστή διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλι­σμού, προϋποθέτει ένα απόθεμα σοσιαλιστικής συνείδησης και ταυτόχρονα αυξάνει αυτό το απόθεμα: χρειάζεται μια διαλεκτική σχέση αλληλεπίδρασης της κοινωνικής πρωτοπορείας και των λαϊκών μαζών.

Ας θυμηθούμε τη σχετική «τρίτη θέση για τον Feuerbach» του Karl Marx»:

To υλιστικό δόγμα… θέλει τους ανθρώπους προϊόντα των περιστάσεων και της παιδεί­ας, και που κατά συνέπεια θεωρεί ότι οι μεταμορφωμένοι άνθρωποι θα είναι προϊό­ντα άλλων περιστάσεων και διαφορετικής εκπαίδευσης, λησμονεί ότι ακριβώς οι άν­θρωποι μεταμορφώνουν τις περιστάσεις και ότι ο ίδιος ο εκπαιδευτής έχει ανάγκη να εκπαιδευτεί.

Έτσι το δόγμα αυτό τείνει αδιάκοπα να διαιρέσει την κοινωνία σε δύο μέρη, όπου το ένα θα βρίσκεται πάνω από την κοινωνία».

Αυτό ακριβώς συνέβη στη Σοβ. Ένωση και στις άλλοτε λαϊκές δημοκρατίες.

Η πρωτοπορεία ενσωματώθηκε στο κόμμα και στο κράτος, το κόμμα και το κράτος αυ­τονομήθηκαν από την κοινωνία και επιβλήθηκαν στην κοινωνία.

Αντί για την «εκ­παίδευση των εκπαιδευτών» είχαμε μια μονόδρομη σχέση επιβολής των αυτονομη­μένων μηχανισμών στις λαϊκές μάζες.

Αυτή ήταν μια από τις βασικές αιτίες της ακύ­ρωσης της σοσιαλιστικής προοπτικής.

Το γιατί έγιναν έτσι τα πράγματα, δεν μπορεί να αναλυθεί εδώ.

Πάντως στα αίτια της αποτυχίας υπάρχουν και οι αντικειμενικοί και οι υποκειμενικοί παράγοντες – και αυτοί που σχετίζονται με την ιστορικά δια­μορφωμένη ανθρώπινη φύση.

Στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού αγνόησαν, μεταξύ άλλων, τις προει­δοποιήσεις του Marx, ότι οι εκπαιδευτές πρέπει να εκπαιδευτούν.

Δεν πρόβλεψαν και δεν αντιπάλεψαν συνειδητά την τάση των μηχανισμών για αυτονόμηστη.

Διατυ­μπάνιζαν μια αγοραία αισιοδοξία, όταν στο εσωτερικό της μεταβατικής κοινωνίας τους ωρίμαζαν οι προϋποθέσεις για μια νέα, ιστορικά ανέκδοτη, όχι αναγκαία, αλλά δυνατή, ταξική κοινωνία.

Τα υπόλοιπα τα ζήσαμε μετά το 1989.

Ο σοσιαλισμός, και ο κομμουνισμός, δεν αντιφάσκουν με τις θετικές δυνατό­τητες του ανθρώπινου όντος.

Γιατί αν η ανθρώπινη ιστορία είναι από μια άποψη μια ιστορία βαρβαρότητας, από την άλλη είναι μια ιστορία δημιουργικότητας, πνευμα­τικότητας, της αλληλεγγύης, στοργής, φαντασίας, αυτοθυσίας και ηρωισμών.

Αντί­κρυ στις τερατικές μορφές των Ρωμαίων στρατηγών και των χιτλερικών δημίων, ορ­θώνονται οι ατέλειωτες σειρές των επαναστατών, των ρομαντικών και των ανθρώ­πων του πνεύματος που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για την ανθρώπινη απελευ­θέρωση.

Ο σοσιαλισμός σήμερα δεν είναι μόνο η μόνη διέξοδος από την απάνθρωπη κοινωνία των πολυεθνικών. Είναι, παρά την αποτυχία, μια ρεαλιστική έστω και μακρυνή για την ώρα, ιστορική δυνατότητα.

Οι δυσκολίες για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό, ειδικά μετά την κατάρ­ρευση αυτού που πήγε να υπάρξει, φαίνονται ανυπέρβλητες.

Και δεν είναι μόνο η υλική δύναμη του κράτους και του κεφαλαίου.

Είναι οι χιλιάδες ορατές και αόρατες αλυσίδες με τις οποίες είναι καθηλωμένος ο εργάτης, σ’ αυτό που φαντάζεται κό­σμο της ελευθερίας του.

Είναι η πνευματική αποχαύνωση των μαζών εξαιτίας της συστηματικής ιδεολογικής αλλοτρίωσης που υφίσταται από τα μέσα μαζικής χειρα­γώγησης.

Είναι η διάλυση των κοινωνικών σχέσεων, η έλλειψη εμπιστοσύνης των μαζών στη δύναμη τους, θα είναι για πολλά ακόμα χρόνια ή δήθεν «απόδειξη εκ των πραγμάτων» του ασύμβατου της ανθρώπινης φύσης με το σοσιαλισμό.

Και όμως στην κοινωνία της αποξένωσης και της έκπτωσης του ανθρώπινου όντος, υπάρχουν ακόμα αποθέματα αξιοπρέπειας, και ανθρώπινης ζεστασιάς. Υπάρχουν ακόμα εστίες αντίστασης στην αλλοτριωτική επέλαση των πολυεθνικών και των ιδεολογικών επιτελείων της.

Και προπαντός υπάρχουν οι αξεπέραστες και οξυνόμενες αντιθέσεις του ιμπεριαλισμού.

Για την ώρα μπορούμε να αντιστεκόμα­στε.

Αλλά δεν είναι ουτοπικό να ελπίσουμε ότι η φωνή του γερο-Marx θα μας είναι όλο και περισσότερο αναγκαία.

Στη ζοφερή εποχή μας η φωνή του Marx έρχεται από το παρελθόν αισιόδοξη και επίκαιρη, επειδή μας βοηθά να κατανοήσουμε τις θετικές δυνατότητες του κό­σμου μας:

«Η αστική βιομηχανία και το εμπόριο δημιουργούν τις υλικές συνθήκες ενός νέου κόσμου, όπως οι γεωλογικές αναστατώσεις δημιουργούν την επιφάνεια της γης.

Όταν η σοσιαλιστική επανάσταση θα εξουσιάσει τα επιτεύγματα της αστικής εποχής, την παγκόσμια αγορά και τις σύγχρονες δυνάμεις της παραγωγής και θα τις θέσει κάτω από τον έλεγχο των λαών, τότε και μόνο τότε η πρόοδος θα πάψει να μοι­άζει με το απαίσιο παγανιστικό είδωλο που ήθελε να πίνει το νέκταρ στο κρανίο των θυμάτων του.

Η αλλοτρίωση που συνεπάγεται η εμπορευματική παραγωγή θα κα­ταργηθεί υπό τον όρο ότι θα καταστεί μια ανυπόφορη δύναμη, που θα μετατρέψει τη μάζα της ανθρωπότητας σε μια μάζα στερημένη από κάθε ιδιοκτησία και η οποία ταυτόχρονα θα βρίσκεται σε αντίθεση με έναν υπαρκτό κόσμο πλούτου και πολιτι­σμού»22.

Ο μαρξισμός, ως γνωστόν, δεν είναι μόνο πολιτική θεωρία, όπως και ο κομ­μουνισμός δεν θα είναι μόνο ένας νέος τρόπος παραγωγής.

Ο μαρξισμός έχει ταυτό­χρονα μια ηθική διάσταση, καθώς αποβλέπει στην απελευθέρωση του ανθρώπου από την ταξική δουλεία και τις πολλαπλές εκπτώσεις που αυτή συνεπάγεται.

Ο μαρξι­σμός, χωρίς να είναι μια κανονιστική ηθική χριστιανικού ή καντιανού τύπου, ασκεί μια ηθική – κανονιστική λειτουργία, καθώς διαμορφώνει κριτήρια για το καλό και το κακό στα πλαίσια της ευρύτερης ανθρωπολογίας του23.

Στη σημερινή εποχή του χυδαίου ωφελιμισμού, η εγκόσμια ανθρωπολογία του μαρξισμού αποτελεί θεμέλιο υπαρξιακής γαλήνης και έλλογων κινήτρων για δράση, για όσους δεν ικανοποιούνται ούτε από τις υπερβατικές ηθικές, ούτε από την ψυχρή λογική του αστικού ατομισμού.

………………………………………….

Σημειώσεις:

Βλ. π.χ. σχετικά: Διαλεκτική, 1 και 2 1990. Επίσης Ε Μπιτσάκη, Φιλοσοφία του Ανθρώπου, Gutenberg. 1991. id. Ένα φάντασμα πλανιέται, Στάχυ(υπό εκτύπωση)

Κ. Μαρξ, Κριτική της Εγελιανής φιλοσοφίας τον Δικαίου. Εκδ. Παπαζήσης.

Μια σύγχρονη, επιστημονικοφανής έκδοση τελεολογίας, αποτελεί το λεγόμενο «ανθρωπικό αξίωμα» κατά το οποίο το σύμπαν έχει τη δομή και τις ιδιότητες που γνωρίζουμε, για να υπάρξει ο άνθρωπος. Ο απλοϊκός αυτός όψιμος, ανθρωποκεντρισμός περνιέται από πολλούς για επιστημονικό αξίωμα. Βλ. σχετικά και Γ. Γραμματικάκη, «Η Κόμη της Βερενίκης» Πανεπ. εκδ. Κρήτης(κριτική ανάλυση στο παρόν τεύχος της Ουτοπίας.Βλ.oyt12-Γραμματικάκης*

Βλ. L. Althusser, Elements d’ Autocritique, Hachette, Paris, 1974.

Βλ. σχετικά L. Althusser, Pour  Marx, Maspero, Paris, 1975 Id. Lire le Capital, Maspero, Paris.

Για μια συστηματική ανάλυση του προβλήματος, βλ. Ν. Geras, Marx and Human Nature,Verso London, 1983.

Στη μελέτη του ψυχισμού χαίτης ανάπτυξης της νόησης, συμβάλλει αποφασιστικά η σοβιετική σχολή, ο Henri Wallon και η σχολή του και ο  Jean Piaget  και η σχολή της γενετικής ψυχολογίας.Βλ.σχετικά: A. Leontiev, Le Développement du Psychisme ,Ed.Sociales Paris, 1976.l.s.Vygotski, Pensée et langue.Ed. Sociales,Paris, 1985. H.Wallon, La vie Mentale, Ed.Sociales Paris, 1981. R. Zarro, Psychologie et Marxisme, Denoël-Gonthier Paris 1975 J. Piaget Psychologie et epistemologie, Gonthier,1970,( ελλ. Μετ.Εκδ.Υποδομή) Ιd,   Biologie   et   Connaissance,Gallimard,1973.L.Seve, La théorie marxiste de la personalité  Ed.Sociales, Paris,1974

Βλ. F. Engels, Η Καταγωγή της Οικογένειας της Ατομικής ιδιοκτησίας και του Κράτους, Εκδ. ΣΕ, Ε. Μπιτσάκη, Φιλοσοφία τον ανθρώπου,  όπ.

Βλ. π.χ. τα Ομηρικά Έπη ή και την ποίηση του Πινδάρου.

Για την έννοια της αλλοτρίωσης και την όλη σχετική προβληματική βλ. Κ. Marx, Το Κεφάλαιο. Σύγχρονη Εποχή I. Meszaros, Η θεωρία του Μαρξ για την Αλλοτρίωση, Εκδ. Ράππας. Ε. Μπιτσάκη,    Η   φιλοσοφία    του   ανθρώπου, Gutenberg. Id., Θεωρία και Πράξη, Gutenberg,

Για το πρόβλημα της προσωπικότητας  από μαρξιστική άποψη, βλ. L. Sève, La Théorie Marxiste de la Personnalité op. cit.

Κ. Marx. Manuscripts Philosophiques, Ed. Sociales, Paris, σ. 100.

Για το πρόβλημα του νοήματος, βλ. Ε. Μπιτσάκη Φιλοσοφία του ανθρώπου, Κεφ. ένατο.

Βλ. τις σχετικές αναλύσεις του Marx στο Κεφάλαιο op. tit.

Για το περιεχόμενο αυτών των εννοιών βλ. Κ. Marx, To Κεφάλαιο ό.π..

Η πρώτη θα χαρακτήριζε τότε την αποξένωση από τα μέσα παραγωγής από το προϊόν της εργασίας, τη φύση και την ανθρώπινη κοινότητα. Η δεύτερη συσχετισμένη με την πρώτη την απώλεια ουσιαστικών σχέσεων πραγματικοτήτων και δυνατοτήτων, που συνιστούν στοιχεία της ουσίας του ανθρώπου, τη μετατροπή του σε έτερον, σε άλλο από τον εαυτό του. Φυσικά η αλλοτρίωση με αυτή την έννοια δεν προϋποθέτει ούτε κάποια ιδανική προηγούμενη κατάσταση (Εδέμ, κ.λπ.). ούτε την ύπαρξη κάποιας μεταφυσικής ουσίας. Η αλλοτρίωση μ’αυτήν την έννοια δεν έχει σχέση ούτε με τη χριστιανική πτώση, ούτε με την εγελιανή εκδοχή της, ούτε με οποιοδήποτε ουσιολογισμό.

Για το χαρακτηρισμό της γραφειοκρατίας ως τάξης και γενικότερα για τη φύση των κοινωνιών σοβιετικού τύπου βλ. Ε. Μπιτσάκη, Ένα φάντασμα πλανιέται όπ. Κεφ. 3.

Για τα αίτια της αποτυχίας βλ. Ε. Μπιτσάκη Ένα φάντασμα πλανιέται , κυρίως το δεύτερο κεφάλαιο. Επίσης Γ. Ρούση, Κομμουνισμός τέλος: η αρχή της ιστορίας, εκδ.Στάχυ, 1992.

A.Gramsci, Gramsci dans le texte, Ed.Sociales,Paris, 1975 σ.176-77

Κ. Marx,  Le Capital op. cit, τ. 8. σσ 198-99.

Ε. Μπιτσάκη: Ρήξη ή Ενσωμάτωση, Σύγχρονη Εποχή Ένα φάντασμα πλανιέται, όπ.

Κ.  Marx,  F.  Engels,  L’ Idéologie Allemande Ed.Sociales Paris, 1971, σσ. 63-64.

Κατά τον Γάλλο χριστιανο-περσοναλιστή Jean Lacroix, «ο άνθρωπος δεν είναι εντελώς άνθρωπος, παρά μόνο μέσα και από την κοινότητά του με τους άλλους ανθρώπους. Πραγματώνοντας αυτή την κοινότητα, δηλαδή θέτοντας τέλος στην πάλη, περνά από την αλλοτριωμένη συνείδηση στην πραγματική συνείδηση, συμφιλιώνει την ανθρωπότητα με τον εαυτό της. Η ευτυχής συνείδηση είναι αυτή που αντανακλά μια ειρηνεμένη ανθρωπότητα. Έτσι εξηγείται γιατί για τον μαρξιστή, ο πιο ηθικός άνθρωπος είναι και ο πιο προοδευτικός’’. ( J.Lacroix,   Marxisme,   Existentialisme,   Personalisme, P.V.F., Paris, 1962).Μέσα από την οπτική και με τη γλώσσα της χριστιανικής ανθρωπολογίας ο Γάλλος φιλόσοφος συναντάται με τους στόχους της μαρξιστικής ηθικής

Το άρθρο σε pdf  Oyt1-E.Mπ.

*Ο Ευτύχης Μπιτσάκης γράφει για το βιβλίο του Γιώργου Γραμματικάκη,”Η κόμη της Βερενίκης”

Ευτύχης Μπιτσάκης - Ρήξη ή Ενσωμάτωση

 

Ε.Μπιτσάκης για Μακεδονία: Οι αριστεροί αντιεθνικιστές βλέπουν μόνο τον ελληνικό εθνικισμό

 

Ένας ιδιότυπος αριστερός αντιεθνικισμός ευδοκιμεί τα τελευταία χρόνια σε ορισμένους χώρους της ελληνικής Αριστεράς. Αλλά οι αριστεροί είναι εξ ορισμού αντιεθνικιστές. Ακόμα περισσότερο: είναι διεθνιστές. Πού βρίσκεται λοιπόν το πρόβλημα;

Το πρόβλημα δεν είναι σημερινό και ο ελληνικός εθνικισμός δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Εθνικισμός σε βάρος των Σλαβομακεδόνων, των Μουσουλμάνων και των Πομάκων της Θράκης. Οξύνθηκε όμως τελευταία με την επιμονή των Σλαβομακεδόνων της FYROM να ονομάζουν τους εαυτούς τους Μακεδόνες και το κράτος τους Μακεδονία. Λοιπόν;

Ο αριστερός αντιεθνικιστής θα αντιτείνει: Κάθε λαός έχει δικαίωμα να επιλέγει το όνομα του έθνους ή της κρατικής του υπόστασης. Σύμφωνοι. Όμως με μια προϋπόθεση: ότι δεν θα πλαστογραφεί την ιστορία, δεν θα διεκδικεί τίτλους ή εδάφη που δεν του ανήκουν, και δεν θα απειλεί γειτονικούς λαούς. Ας δεχτούμε λοιπόν ότι υπάρχει έθνος Σλαβομακεδόνων (επ’ αυτού φαντάζομαι έχουν γνώμη οι ιστορικοί). Το έθνος αυτό δικαιούται να επιλέξει όποιο όνομα θέλει, σεβόμενο τα αυτονόητα τα οποία σημείωσα.

Τι γίνεται λοιπόν με τη γειτονική Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, τη FYROM; Κατ’ αρχάς, στη FYROM συνυπάρχουν δύο εθνότητες: οι Σλαβομακεδόνες και οι Αλβανοί. Ας αγνοήσουμε όμως τις μεταξύ τους διαφορές και ας ασχοληθούμε μόνο με την ισχυρότερη εθνότητα: τους Σλαβομακεδόνες. Επίσης ας αναγνωρίσουμε το καθεστώς του έθνους σε αυτή την εθνότητα. Και ρωτάμε: Πότε εμφανίστηκαν οι Σλάβοι στον ελληνικό χώρο, και ειδικά στην ιστορική Μακεδονία; Γνωστό: τον 6ο, 7ο, 8ο αιώνα μ.Χ. Δηλαδή χίλια χρόνια περίπου μετά το Μακεδονικό βασίλειο και τον Αλέξανδρο. Δεν πάσχω από κανένα είδος προγονοπληξίας. Οι Μακεδόνες εξάλλου θεωρούνταν βάρβαροι από τους κατοίκους της Νότιας Ελλάδας. Είναι γνωστό ότι τα σλαβικά φύλα έφτασαν μέχρι την Πελοπόννησο και βαθμιαία αφομοιώθηκαν. Έμειναν βεβαίως τα τοπωνύμια, που πολλά επιβιώνουν μέχρι και σήμερα, παρ’ όλες τις μετονομασίες στις οποίες προχώρησε το ελληνικό κράτος. Όμως συμπαγείς σλαβικοί πληθυσμοί, πλειοψηφικοί, υπήρχαν μόνο σε ορισμένες περιοχές της βόρειας ελληνικής Μακεδονίας, και κυρίως στη βόρειο Μακεδονία, στη σημερινή FYROM. Πού στηρίζεται λοιπόν ο σλαβομακεδονικός, όψιμος και ανιστορικός εθνικισμός και ο συνακόλουθος αλυτρωτισμός;

Σημείωσα ότι η ιστορία δεν είναι σημερινή. Ένα παράδειγμα: Στη Γυάρο, στη δεκαετία του ’40 προς ’50, εκτός από Έλληνες, είχε και πολλούς Σλαβομακεδόνες κρατούμενους. Οι σχέσεις Ελλήνων-Σλαβομακεδόνων ήταν άψογες. Όμως οι τελευταίοι ήταν κάπως κλεισμένοι στον εαυτό τους, πράγμα κατανοητό αν σκεφτούμε και τα δικά τους μαρτύρια (διωγμοί, φυλακίσεις, εκτελέσεις) από το εθνικόφρον ελληνικό κράτος. Ως εδώ καλά. Όμως οι συμπαθείς Σλαβομακεδόνες ονόμαζαν από τότε τους εαυτούς τους Μακεδόνες. Τι εννοούσαν μ’ αυτό;

(Μια προσωπική παρένθεση. Το 1948-49 ήμουν στη Γυάρο, στα «ανήλικα». Διαφώνησα με την 9η Ολομέλεια του ΚΚΕ για τους Σλαβομακεδόνες και εισέπραξα την πρώτη μου απομόνωση. Τέλος η παρένθεση).

Πώς φτάσαμε λοιπόν στη σημερινή διαμάχη; Είναι γνωστό ότι επί Τουρκοκρατίας στη Βαλκανική ζούσε ένα μωσαϊκό λαών: Έλληνες, Σλάβοι, Αλβανοί, Βλάχοι, Εβραίοι, Σαρακατσαναίοι κ.λπ. Παρά τις διαφορές, εθνοτικές και θρησκευτικές, οι λαοί αυτοί συνυπήρχαν, ειρηνικά κατ’ αρχάς, στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δεν ήταν λοιπόν τυχαίο ότι ο Ρήγας οραματιζόταν μια ομοσπονδία λαών στη Βαλκανική. Η σχετική ωρίμανση της εθνικής συνείδησης των υπόδουλων είχε ως συνέπεια μια σειρά επαναστάσεις και τη συγκρότηση εθνικών κρατών. Αλλά η «οριστική» ρύθμιση της Βαλκανικής έγινε με τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ως αποτέλεσμα των συμφερόντων των «μεγάλων δυνάμεων» και γενικότερα των τότε συσχετισμών δύναμης. Ο χώρος που αντιστοιχούσε στην, ας πούμε, ιστορική Μακεδονία κόπηκε στα τρία: Ελληνική Μακεδονία, Βουλγαρική και Βόρεια. Ανταλλαγή πληθυσμών, μεταναστεύσεις, διωγμοί, η Ελληνική Μακεδονία έγινε Ελληνική, η Βουλγαρική έγινε Βουλγαρική, και οι Σλαβομακεδόνες περιορίστηκαν κυρίως στη μετέπειτα FYROM.

Ήτανε δίκαιη η κατάτμηση της Βαλκανικής; Η απάντηση είναι γνωστή: Η Μακεδονία κόπηκε στα τρία. Η Βόρεια Ήπειρος δόθηκε στην Αλβανία, οι Αλβανοί του Κοσσυφοπεδίου στην πολυεθνική Γιουγκοσλαβία, η Ανατολική Θράκη στην Τουρκία. Η «πυριτιδαποθήκη των Βαλκανίων» εφοδιάστηκε με νέα πυρίτιδα.

Δηλαδή: Οι αντιθέσεις μεταξύ των συγκροτημένων πλέον εθνών παγιώθηκαν. (Το έθνος δεν είναι «κατασκευή», αλλά το εθνικό κράτος συμβάλλει με τους μηχανισμούς του στην ολοκλήρωση της εθνικής συνείδησης.) Παρά ταύτα η Βαλκανική πέρασε μια μακρά περίοδο χωρίς πολέμους. Η «σοσιαλιστική» Γιουγκοσλαβία ειδικά κατόρθωνε να εξισορροπεί τις εσωτερικές εντάσεις μεταξύ των εθνοτήτων της. Ως προς την τότε «Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας», το όνομά της δεν δημιουργούσε πρόβλημα για την Ελλάδα επειδή, πρώτον, η δημοκρατία αυτή δεν αποτελούσε κράτος και, δεύτερον, από την ονομασία προέκυπτε ότι επρόκειτο για μέρος της άλλοτε ενιαίας (ποιας ενιαίας;) Μακεδονίας.

Πώς ανατράπηκε λοιπόν η ασταθής έστω ισορροπία στη Βαλκανική; Ποιος έβαλε τη θρυαλλίδα στην μπαρουταποθήκη; Και πώς αντέδρασαν τότε πολλοί από τους αριστερούς αντιεθνικιστές μας;

Θυμίζω τα γεγονότα: Πρώτος πόλεμος (1991) με επικεφαλής τις ΗΠΑ «υπέρ της ελευθερίας των Κροατών και των Σλοβένων». Δεύτερος πόλεμος (1999) «υπέρ των Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου». Οι τρομοκράτες του UCK, χρηματοδοτούμενοι και εξοπλισμένοι από τις ΗΠΑ, άλλοτε ονομάζονταν από τους Αμερικανούς τρομοκράτες και άλλοτε προστατευόμενοι και σύμμαχοι. Αποτέλεσμα: η καταστροφή της Γιουγκοσλαβίας, η ραδιενέργεια από το απεμπλουτισμένο ουράνιο, η απόσχιση της Κροατίας και της Σλοβενίας το 1991 και της Βοσνίας το 1992. Η πολυεθνική Γιουγκοσλαβία δεν υπήρχε πλέον (κατά τον Κλαρκ, οι Αμερικανοί σχεδίαζαν τη διάλυσή της από τη δεκαετία του ’80).

Και οι τότε (και νυν;) αντιεθνικιστές μας; Υποστήριξαν τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας χάριν της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας των Κοσοβάρων.

Αλλά επί Τίτο το Κόσοβο ήταν αυτόνομο. Και οι ΗΠΑ αργότερα σαμπόταραν συμφωνία με τη Γιουγκοσλαβία για την αυτονομία του Κοσόβου στα πλαίσια της πολυεθνικής Γιουγκοσλαβίας. Γιατί;

Ο ανθρωπισμός των αντιεθνικιστών μας είναι αντιφατικός και τυφλός: Αντιεθνικιστές αυτοί, υποστήριξαν τις εθνικιστικές συμμορίες του UCK. Δέχτηκαν όλη τη χαλκευμένη προπαγάνδα εναντίον των Σέρβων και δεν διέκριναν τα κίνητρα των επιδρομέων. Και η κατάληξη: Η πολυεθνική Γιουγκοσλαβία ανήκει στο παρελθόν. Στο «απελευθερωμένο» Κόσοβο κυριαρχεί ο θάνατος, ο φόβος, η πείνα και η πορνεία. Και οι ΗΠΑ εγκατέστησαν μεγάλη στρατιωτική βάση στο Κόσοβο, το οποίο προστέθηκε στον κατάλογο των προτεκτοράτων που δημιουργούν οι ΗΠΑ, οξύνοντας και τροφοδοτώντας υπαρκτές αντιθέσεις στην Ευρώπη, στην Ασία και όχι μόνο. Τι λένε σήμερα οι αριστεροί αντιεθνικιστές μας για τα τότε; Και τι λένε για την αποδοχή, εκ μέρους τους, του σχεδίου Ανάν για τη διχοτόμηση της Κύπρου;

Και η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας; Η Ελλάδα ορθώς δέχτηκε την προσωρινή ονομασία Πρώην… Γιατί όμως τα δύο μεγάλα κόμματα (ΝΔ και ΠΑΣΟΚ) δεν αξιοποίησαν το πακέτο Πινέιρο (1992) ώστε να επιτύχουν τότε μια αμοιβαία δεκτή ονομασία, τότε που η FYROM ήταν σχεδόν ανύπαρκτη διεθνώς; Επειδή το μικροκομματικό συμφέρον υπερίσχυσε του εθνικού, όπως συνήθως. Έκτοτε η FYROM αναγνωρίσθηκε ως Μακεδονία περίπου από 100 κράτη. Οι συνέπειες είναι γνωστές. Δηλαδή: Κατά την επίσημη και ανεπίσημη προπαγάνδα, οι Σλαβομακεδόνες είναι οι Μακεδόνες, απόγονοι του Αλεξάνδρου, απόγονοι των αρχαίων, ιδιοκτήτες του ήλιου της Βεργίνας, τον Αλέξανδρο τον έκαναν αεροδρόμιο, σε διάφορες χώρες παρελαύνουν ντυμένοι σαν αρχαίοι Έλληνες (όπως κάνουν και οι «δικοί μας» αρχαιόπληκτοι…). Κατά την προπαγάνδα τους οι «Μακεδόνες» (Σλαβομακεδόνες) είναι γηγενείς, ενώ οι Έλληνες έχουν υποσαχάρια καταγωγή. Αλλά θα αντιτείνει κανείς ότι αυτά είναι ανεπίσημη προπαγάνδα. Λάθος! Η αδιαλλαξία του Γκρουέφσκι είναι γνωστή: μόνο όνομα, Μακεδονία. Ο ίδιος άλλωστε έχει θέσει πρόβλημα «μακεδονικής μειονότητας» στη χώρα μας. Ταυτόχρονα, αριστεροί αντιεθνικιστές κατηγορούν την Ελλάδα ότι δεν αναγνωρίζει τη «μακεδονική» και την τουρκική μειονότητα. Οι χάρτες και τα σχολικά εγχειρίδια επίσης δεν είναι ιδιωτική υπόθεση και οι χάρτες περιλαμβάνουν και την ελληνική Μακεδονία. Οι ΗΠΑ τούς αναγνώρισαν ως Μακεδονία, και φυσικά οι αμερικανοτραφείς που κυβερνούν αυτή τη χώρα ελπίζουν στη στήριξη των ΗΠΑ για να καμφθεί η ελληνική κυβέρνηση. Κυβέρνηση, ΜΜΕ, ιεράρχες, αγωνίζονται υπέρ ιερών και οσίων. Χάρτες που περιλαμβάνουν όλη τη Μακεδονία, ο επικεφαλής της «Μακεδονικής Εκκλησίας» Στέφανος ζητάει τη Θεσσαλονίκη, κ.λπ., κ.λπ.

Λοιπόν; Στην Ελλάδα υπάρχουν εθνικιστές: μέρος της πολιτικής ηγεσίας και της εκκλησίας (Άνθιμος εναντίον Στεφάνου…), απόγονοι των χουντικών, ακροδεξιοί του παρακράτους και, φυσικά, τα πιο καθυστερημένα στρώματα της κοινωνίας μας. Αλλά η Ελλάδα δεν διεκδικεί τίποτα και το «πατριωτικό» ελληνικό κεφάλαιο συνεργάζεται επωφελώς με τους «Σκοπιανούς» εκμεταλλευόμενο τη φτηνή εργατική δύναμη και τις αγορές τους, σε βάρος της ελληνικής εργατικής τάξης. Λοιπόν; Κατά τον 19ο αιώνα περίπου ολοκληρώθηκε κατά κάποιον τρόπο η εθνογένεση στα Βαλκάνια. Να δεχτούμε ότι οι Σλαβομακεδόνες αποτελούν έθνος. Γιατί όμως οι Σλαβομακεδόνες διεκδικούν τίτλους και εδάφη που δεν τους ανήκουν; Επειδή η συγκρότησή τους σε κράτος ήταν προϊόν ξένης επέμβασης και της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας. Η πρώην και νυν (προπαντός η τελευταία) πολιτική «ελίτ» για να σωθεί έπαιξε –τι άλλο;– το χαρτί του εθνικισμού. Ταυτόχρονα επιδιώκει την είσοδο στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ με την απροσχημάτιστη βοήθεια των ΗΠΑ. Να υπάρξει λοιπόν, μετά το Κόσοβο, και δεύτερο προτεκτοράτο των ΗΠΑ στην περιοχή μας. Να δημιουργηθεί και εκεί δεύτερη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ, ορμητήριο για νέους πολέμους «υπέρ της Δημοκρατίας».

Οι αριστεροί αντιεθνικιστές μας βλέπουν μόνο τον ελληνικό εθνικισμό. Δεν βλέπουν τα στρατηγικά παιχνίδια των ΗΠΑ πίσω από τις γελοιότητες των Σλαβομακεδόνων. Να εργαστούμε για τη συνεργασία των δύο λαών. Αυτό πρέπει να κάνουν οι αριστεροί, αντί να υποστηρίζουν έναν όψιμο εθνικισμό, χειραγωγούμενο από τις ΗΠΑ και ο οποίος αποβλέπει στην ενσωμάτωση αυτής της χώρας στην ΕΕ και στην πολεμική μηχανή του ΝΑΤΟ. Να οργανώνουμε συναντήσεις και συνέδρια με Σλαβομακεδόνες. Τους ρώτησαν όμως οι οργανωτές ποια είναι η θέση τους για τη «Μακεδονία», την ΕΕ και το ΝΑΤΟ;

Οι αριστεροί είναι διεθνιστές και γι’ αυτό πατριώτες. Η ελληνική Αριστερά ήταν πάντα πατριωτική. Απόδειξη: ο ρόλος της στην Κατοχή, οπότε μάλιστα το πατριωτικό επικάλυψε το ταξικό, με τις γνωστές συνέπειες. Αλλά οι αριστεροί αντιεθνικιστές φαίνεται ότι συγχέουν τον εθνικισμό με τον πατριωτισμό. Για μερικούς από αυτούς, εξάλλου, το έθνος είναι κατασκευή, η ιστορία απλή αφήγηση, και όμως οι ίδιοι, σε αντίφαση με τις γενικότερες ιδέες τους, υποστηρίζουν τον όψιμο και αμερικανοκινούμενο εθνικισμό των Σλαβομακεδόνων. Οι όψιμοι νεο-εθνικιστές της FYROM δημιουργούν και αυτοί τη «μυθολογία» τους, αναζητώντας (όπως όλοι οι εθνικιστές) ανύπαρκτους τίτλους καταγωγής και εδάφη στα οποία κάποτε κατοίκησαν, αλλά όπου δεν ήταν ούτε γηγενείς ούτε πλειοψηφία. Αυτός ο όψιμος, παραληρηματικός εθνικισμός δεν ενοχλεί τους αντιεθνικιστές μας, που προτείνουν να αναγνωρίσουμε το Μακεδονικό έθνος, την ταυτότητα και τη γλώσσα του; Γενικότερα: Οι νέοι εθνικισμοί, Κροάτες, Σλοβένοι, Κοσοβάροι, Αλβανοί, Σλαβομακεδόνες, Τσάμηδες, είναι μόνο εκδήλωση υπαρκτών προβλημάτων; Είναι άσχετοι με τη στρατηγική των ΗΠΑ στα Βαλκάνια; Οι Σλαβομακεδόνες προφανώς δεν θα μας κάνουν πόλεμο. Αλλά αυτό είναι το πρόβλημα;

Και η επίσημη ελληνική Αριστερά; Να αγωνιστεί εναντίον του αντιδραστικού ελληνικού εθνικισμού, και για την ειρηνική συμβίωση και συνεργασία των δύο λαών. Όνομα; Το μόνο αντίστοιχο με την υπαρκτή πραγματικότητα: Βόρεια Μακεδονία. Η FYROM είναι αυτό ακριβώς: Το βόρειο τμήμα της ιστορικής Μακεδονίας. Και η ελληνική κυβέρνηση; Με το βέτο, και χωρίς να το θέλει, προσφέρει υπηρεσία στον λαό της FYROM: τους γλιτώνει, επί του παρόντος, από την ενσωμάτωση την ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Αλλά: αν οι ιμπεριαλιστές των ΗΠΑ θελήσουν να στηρίξουν την Αθήνα ως προς το όνομα, επειδή δεν θα το κάνουν από αντικειμενική κρίση, θα ζητήσουν ίσως από τη ΝΔ περαιτέρω στήριξη και εμπλοκή στα έργα τους στο Κόσοβο, στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ κ.λπ. «Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας». Αλλά τι ήταν οι Δαναοί μπροστά στα αμερικανικά βομβαρδιστικά;

Τέλος: αριστερή εφημερίδα, αφού ορθώς καταγράφει τα εγκλήματα των «ιμπεριαλιστών» κ.λπ., ισχυρίζεται ότι η Ελλάδα με την πολιτική της θα σπρώξει τους «Μακεδόνες» στην αγκαλιά των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, «όπως η πολιτική του Μιλόσεβιτς έσπρωξε τους Κοσοβάρους στην αγκαλιά του Μπους». Μα οι «Μακεδόνες» μας διεκδικούν με πάθος αυτή την αγκαλιά, όπως την ποθούσαν και οι Κοσοβάροι και παλαιότερα οι Κροάτες. Δεν χρειάζεται λοιπόν ελληνικό «σπρώξιμο». Βούλγαροι, Κροάτες, Σέρβοι, Κοσοβάροι, Αλβανοί, όλοι αγωνίζονται να ενταχθούν στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Τι σημαίνει αυτός ο έρωτας; Πρώτον, είναι μια απόδειξη της αποτυχίας να οικοδομηθούν σε αυτές τις χώρες σοσιαλιστικές κοινωνίες και σοσιαλιστική συνείδηση. Δεύτερο, οι πολιτικές ηγεσίες έπαιξαν το χαρτί του εθνικισμού. Οι ΗΠΑ με τις επεμβάσεις τους όξυναν τις υπαρκτές αντιθέσεις και με τον πόλεμο αποσταθεροποίησαν τα Βαλκάνια. Οι Σλαβομακεδόνες έγιναν Μακεδόνες. Οι Αλβανοί εργάζονται σιωπηρά και συστηματικά για τη Μεγάλη Αλβανία. Και οι αντιεθνικιστές μας υποστηρίζουν αυτούς τους όψιμους και ως έναν βαθμό αμερικανοκίνητους εθνικισμούς αντιφάσκοντας με την ίδια την ιδεολογία τους.