Open Society - Καρράς, Τσιμιτάκης, Ρωσο - Ουκρανικό, Μακεδονία, Χειραγώγηση Κοινής Γνώμης

 

 

Σύμφωνα με τα DCLeaks (αντίστοιχα των Wikileaks), ο Μ. Τσιμιτάκης, δημοσιογράφος της Αυγής και υπεύθυνος για την επικοινωνία του πρωθυπουργού, συνεργάστηκε το '15 επ’ αμοιβή με το αμφιλεγόμενο ίδρυμα του φιλοσκοπιανού δισεκατομυριούχου για έκθεση σχετικά με τη θέση της Ελλάδας έναντι Ουκρανίας-Ρωσίας - Το παραδέχεται και λέει ότι το έκανε για τα λεφτά - Τότε δημιούργησε σάλο με την ανάρτηση «όλοι λένε τα Σκόπια Μακεδονία» - Άγνωστο αν δήλωσε το εισόδημα - Αντιδράσεις και στην «Αυγή» για την άγνωστη παράλληλη δράση του

Είναι Μάρτιος του 2015, όταν ο Ματθαίος Τσιμιτάκης παίρνει ένα μακροσκελές ηλεκτρονικό μήνυμα στον υπολογιστή του. Ο αποστολέας του υπογράφει ως Iannis. Πίσω από την αγγλική εκδοχή του κοινού αυτού ελληνικού ονόματος βρίσκεται ο Γιάννης Καρράς.

Ενας καθηγητής πανεπιστημίου και ερευνητής που μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας. Εχοντας σπουδάσει Ιστορία και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης αλλά και οικονομικά στις ΗΠΑ, είναι υποσχόμενο μέλος της ευρωπαϊκής ακαδημαϊκής κοινότητας με πλούσια συγγραφική δραστηριότητα. Ο Γιάννης όμως έχει και άλλη μία ιδιότητα: συνεργάζεται με το ίδρυμα Open Society που ανήκει στον επιχειρηματία Τζορτζ Σόρος. Με αυτή την ιδιότητα προσεγγίζει τον νεαρό δημοσιογράφο με τον οποίο διατηρεί στενές φιλικές σχέσεις. Εκτός από δημοσιογράφος, όμως, είναι και ένα από τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που συνέβαλαν καθοριστικά στις εκλογικές καμπάνιες που οδήγησαν το μικρό κόμμα της Αριστεράς στην εξουσία. Την περίοδο εκείνη, μάλιστα, ο μετέπειτα σύμβουλος του πρωθυπουργού είναι απασχολημένος με την ηλεκτρονική έκδοση της «Αυγής». Το ηλεκτρονικό μήνυμα είναι γραμμένο στα αγγλικά καθώς, όπως εξηγεί ο συγγραφέας του, δεν θέλει να χάνει χρόνο, αλλά ο Ματθαίος μπορεί να του απαντήσει στα ελληνικά. Από τα συμφραζόμενα μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι οι δύο άνδρες έχουν ήδη συμφωνήσει να συγγράψουν από κοινού μία έκθεση για τη στάση της Ελλάδας απέναντι στη Ρωσία αναφορικά με τη σύγκρουση Ρωσίας - Ουκρα­νίας. Η έκθεση αυτή γίνεται για λογαριασμό του ιδρύματος Open Society. Στο email ξεκαθαρίζονται οι τελευταίες λεπτομέρειες.

Ο Γιάννης τον ενημερώνει ότι μόλις έφτασε μετά τη διαμονή του στην Αθήνα και την Κέρκυρα στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας, όπου και εργάζεται για λογαριασμό του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών Σπουδών. Χωρίς να χάσει χρόνο ενημερώνει τον Τσιμιτάκη ότι πρέπει να πέσουν με τα μούτρα στη δουλειά, καθώς έχουν μπροστά τους μεγάλο όγκο και φόρτο εργασίας και ασφυκτικά χρονικά περιθώρια.

Ο φιλοσκοπιανός δισεκατομμυριούχος Τζορτζ Σόρος, στον οποίο ανήκει το Ιδρυμα Open Society

Ο Καρράς γράφει στον Τσιμιτάκη: «Θα το κάνουμε μαζί και θα μοιράσουμε την αμοιβή 50-50, αλλά πρέπει να μου πεις πώς να χειριστώ το φορολογικό κομμάτι. Αν έχω καταλάβει καλά, θέλεις το συμβόλαιο να είναι μόνο στο όνομά μου, σωστά; Θέλεις όμως το όνομά σου να εμφανίζεται στην έκθεση ή όχι; Απάντησέ μου σε όλα αυτά». Λίγο πιο κάτω συνεχίζει: «Γενικά μην πεις ότι το κάνεις για λογαριασμό του Open Society. Κάτι τέτοιο θα έκλεινε πόρτες. Υπάρχει μεγάλη δυσπιστία για το ίδρυμα στην Ελλάδα, κυρίως εξαιτίας της δράσης του σε ό,τι αφορά την πρώην Γιουγκοσλαβία».

Το μήνυμα συνεχίζει δίνοντας οδηγίες στον δημοσιογράφο σχετικά με το πώς πρέπει να ολοκληρώσει την έκθεση, η οποία θα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα διατηρεί σχέσεις εξάρτησης με τη Ρωσία και ως εκ τούτου αδιαφορεί για την κρίση στην Ουκρανία. Το «ΘΕΜΑ» επικοινώνησε με τον πρωθυπουργικό σύμβουλο, ο οποίος επιβεβαίωσε το ρεπορτάζ. «Ηταν μια έρευνα στην οποία πράγματι συμμετείχα. Ανέλαβα το κομμάτι των media, καθώς σχετίζεται με τις σπουδές μου στη Βρετανία και με ενδιαφέρει ιδιαίτερα». Ο Τσιμιτάκης ξεκαθαρίζει ότι την περίοδο εκείνη δεν εργαζόταν ακόμα στο Μαξίμου. «Δεν ήμουν τότε στο Μαξίμου και δεν είχα καμία κομματική θέση. Ημουν δημοσιογράφος στην “Αυγή”. Για τα social media και την επικοινωνία του πρωθυπουργού με προσέλαβαν αργότερα».

Το ηλεκτρονικό αυτό μήνυμα αποτελεί μέρος δεκάδων χιλιάδων ευαίσθητων εγγράφων και προγραμμάτων που έφερε στην επιφάνεια μία αμερικανική ομάδα χάκερ ακτιβιστών που ονομάζονται DCLeaks. Οπως υποστηρίζουν, ακολουθούν το παράδειγμα των WikiLeaks υποκλέπτοντας μυστικά έγγραφα. Με τον τρόπο αυτό θέλουν «να παρουσιάζουν την αλήθεια που κρύβεται πίσω από τις πολιτικές αποφάσεις». Στο στόχαστρό τους μπήκε ο παντοδύναμος επιχειρηματίας και λομπίστας Σόρος και το ίδρυμά του για μία περίοδο οκτώ ετών (μεταξύ του 2008 και του 2016) και η δράση του σε 40 χώρες. Σε αυτές συγκαταλέγεται και η Ελλάδα, στην οποία έγινε ευρέως γνωστός από την εμπλοκή του στην υπόθεση των Σκοπίων. Επαιξε, άλλωστε, έναν ιδιαίτερα αρνητικό ρόλο για την Ελλάδα όχι μόνο ως γενναιόδωρος χρηματοδότης, αλλά και ως παράγοντας που λειτούργησε ως πολιτικός λομπίστας υπέρ της ΠΓΔΜ. Δεν είναι τυχαίο ότι στα Σκόπια τον έχουν αποκαλέσει «σωτήρα της “Μακεδονίας”». Ενας Ελληνας ερευνητής θα μπορούσε να προσπεράσει χωρίς να δώσει ιδιαίτερη σημασία το επίμαχο έγγραφο. Είναι, άλλωστε, ένα από τα χιλιάδες ηλεκτρονικά μηνύματα που βρίσκονται στην κατηγορία «Ουκρανία». Η συνομιλία, εξάλλου, μοιάζει να μην έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το ελληνικό κοινό. Αυτό θα ίσχυε, όμως, μόνο στην περίπτωση που ο παραλήπτης του δεν ήταν ο γνωστός Ματθαίος Τσιμιτάκης.

Ο  καθηγητής Γιάννης Καρράς που έστειλε το email για τη συνεργασία του Ματθαίου Τσιμιτάκη με το Ιδρυμα Σόρος

Παιδί του ΣΥΡΙΖΑ

Ο Ματθαίος είναι παιδί του ΣΥΡΙΖΑ. Η μετέπειτα μετακίνησή του στο Μέγαρο Μαξίμου δεν ήρθε τυχαία. Ο πατέρας του είναι ενεργός στην Αριστερά και στενός φίλος σημερινών πρωτοκλασάτων κυβερνητικών στελεχών. Ως μαθητής συμμετείχε στο κύμα καταλήψεων της δεκαετίας του 1990 μαζί με τους συνομήλικούς του που σήμερα κατέχουν ηγετικές θέσεις στην κυβέρνηση και το κόμμα. Ηταν η περίοδος που διαμορφώθηκε η στενή σχέση που τον δένει μέχρι σήμερα με τον Αλέξη Τσίπρα. Οι δύο άνδρες είναι συνομήλικοι και γνωρίζονται από τα μαθητικά τους χρόνια. Η σχέση τους δεν θα μπορούσε να τον κρατήσει μακριά από την έφοδο του ΣΥΡΙΖΑ προς την εξουσία.

Αυτός ήταν που είχε αναλάβει την πρώτη πολιτική εκστρατεία του Αλέξη Τσίπρα ως νεοεκλεγμένου προέδρου του κόμματος. Επιπλέον, είχε συμβάλει καθοριστικά στις προεκλογικές καμπάνιες που εκτόξευσαν τον ΣΥΡΙΖΑ. Μαζί με τον Ηλία Χρονόπουλο και τον Τάσο Κορωνάκη εργάστηκαν σκληρά για την εξωστρέφεια που χαρακτήρισε το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης από το 2012 και μετά.
Πριν από τη νίκη του Ιανουαρίου 2015, ο Τσιμιτάκης έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό όταν πήρε την πρώτη διαδικτυακή συνέντευξη του εν αναμονή πρωθυπουργού. Ηταν η συνέντευξη που ανέδειξε τον ΣΥΡΙΖΑ σε μεγάλο νικητή των social media. Η συγκεκριμένη συνέντευξη είχε την καινοτομία τα ερωτήματα να τίθενται μέσω Twitter με τη χρήση του hashtag #asktsipras. Το hashtag έγινε trend στο Twitter και για τη συγκεκριμένη συνέντευξη ξέσπασε διαδικτυακή σύρραξη με το επιτελείο της Ν.Δ.  Οταν μετά τις δεύτερες νικηφόρες για τη σημερινή κυβέρνηση εκλογές, τον Σεπτέμβριο του 2015, ο υπεύθυνος των social media του πρωθυπουργού Ηλίας Χρονόπουλος εγκατέλειψε τον ΣΥΡΙΖΑ, η θέση έμεινε κενή. Η ένταξη του Ματθαίου Τσιμιτάκη στην επικοινωνιακή ομάδα κρίθηκε απαραίτητη μετά την γκάφα του διαχειριστή του ξενόγλωσσου λογαριασμού του πρωθυπουργού. Ηταν τότε που απευθυνόμενος στον Αχμέτ Νταβούτογλου δημοσίευσε ένα σχόλιο για τους πιλότους της Ελλάδας και της Τουρκίας που στη συνέχεια διεγράφη εξαιτίας των τουρκικών αντιδράσεων. Σύμφωνα με το ΦΕΚ 89, που δημοσιεύτηκε στις 19 Φεβρουαρίου του 2016, ο Ματθαίος Τσιμιτάκης, μέχρι πρότινος εργαζόμενος στην εφημερίδα «Αυγή» και στον ραδιοφωνικό σταθμό Στο Κόκκινο αλλά και εγκέφαλος της διαδικτυακής καμπάνιας του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του 2009, εντάχθηκε στο Γραφείο Τύπου του πρωθυπουργού. Αρμοδιότητά του να διαχειρίζεται τα social media του πρωθυπουργού και όχι μόνο. Τη στιγμή, όμως, που έχει κληθεί στο Μαξίμου για να προστατεύει τον πρωθυπουργό από επικοινωνιακές γκάφες, αυτός είναι που θα υποκύψει σε μία. Λίγο μετά την πρόσληψή του βρίσκεται στη δίνη ενός κυκλώνα και αναγκάζεται να υποβάλει την παραίτησή του. Αιτία στέκεται η ανάρτησή του στα social media με την οποία υπερασπίζεται τον Γιάννη Μουζάλα. Είχε μόλις ξεσπάσει σάλος από την τηλεοπτική εμφάνιση του αναπληρωτή υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής επειδή είχε αποκαλέσει την ΠΓΔΜ «Μακεδονία».  

Η αναφορά εκείνη είχε προκαλέσει κυβερνητική κρίση, καθώς ο αρχηγός των ΑΝ.ΕΛ. και υπουργός Εθνικής Αμυνας Πάνος Καμμένος ζητούσε επιμόνως την απομάκρυνση του κ. Μουζάλα. Ο Τσιμιτάκης έσπευσε να ρίξει λάδι στη φωτιά. Σ’ ένα άτυχο τιτίβισμα έγραψε: «Μην πατάτε την μπανανόφλουδα παραίτησης Μουζάλα. Δεν επιβεβαιώνεται. Ποια πρώην; Ολοι Μακεδονία λένε πλην εθνικιστών που πέτυχαν να συμβεί». Αν και αμέσως μετά διέγραψε την επίμαχη ανάρτηση, η ζημιά έγινε. Υπό την πίεση των αντιδράσεων υποχρεώθηκε να υποβάλει την παραίτησή του, η οποία δεν έγινε δεκτή.

Στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ, ενήμερο για την υπόθεση, εγείρει ζήτημα δεοντολογίας. Οπως μας είπε, «όταν έχεις προσωπική σχέση με τον πρωθυπουργό οφείλεις να είσαι προσεκτικός. Πολύ περισσότερο όταν ο πρωθυπουργός σού προτείνει θέση στο Μαξίμου όφειλες να τον έχεις ενημερώσει για αμφιλεγόμενες δραστηριότητες σου. Το γεγονός ότι ο Τσιμιτάκης δεν ήθελε να φανεί το όνομά του στη συνεργασία με το Ιδρυμα Σόρος είναι από μόνο του απόδειξη πως είχε συνείδηση περί πολιτικού προβλήματος». Διπλωματική πηγή, από την οποία επίσης ζητήσαμε να σχολιάσει την υπόθεση, μας είπε ότι η έστω και παλαιότερη εμπλοκή ενός νυν στελέχους του πρωθυπουργικού γραφείου με το Ιδρυμα Σόρος εγείρει ζήτημα λόγω του ρόλου που έχει παίξει αυτό το ίδρυμα στη διένεξη Αθήνας - Σκοπίων για το όνομα. Οπως μας είπε η ίδια πηγή, πολλοί θα συνδέσουν το tweet του Τσιμιτάκη («όλοι αποκαλούν το γειτονικό κράτος “Μακεδονία”» με τη σχέση που έχει με το Ιδρυμα Σόρος. Πάντα κατά την ίδια πηγή, υπάρχει και ένα δεύτερο ζήτημα. Το Ουκρανικό, που ήταν και το αντικείμενο της συνεργασίας του Τσιμιτάκη με το ίδρυμα, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο ζήτημα για την ελληνική εξωτερική πολιτική. Η Ελλάδα έχει να χάσει από την επικράτηση των νεοψυχροπολεμικών τόνων που προωθούν ο Σόρος και το ίδρυμά του. Η Ελλάδα έχει συμφέρον από μια πολιτική διευθέτηση που θα επιτρέψει να ξαναμπεί σε τροχιά η συνεργασία Δύσης - Ρωσίας. Είναι προφανές, καταλήγει η ίδια πηγή, ότι η εμπλοκή του ονόματος ενός συνεργάτη του πρωθυπουργού ενεργοποιεί αρνητικά αντανακλαστικά στη Μόσχα έστω και αν στην πραγματικότητα πρόκειται μόνο για εντυπώσεις.

Ιδιαίτερη ενόχληση στο Μαξίμου φαίνεται όμως να έχει προκαλέσει το γεγονός ότι τα χρήματα που εισέπραξε ο δημοσιογράφος κόπηκαν σε άλλο όνομα. «Σε περίπτωση που αποδειχθεί ότι πράγματι υπάρχει ζήτημα μαύρου χρήματος, αυτό δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό».

To mail που απέστειλε στον Ματθαίο Τσιμιτάκη για τη συνεργασία του με το Ιδρυμα Σόρος ο καθηγητής πανεπιστημίου Γιάννης Καρράς

Ολο το κείμενο για τη δουλειά με τον φιλοσκοπιανό Σόρος

«Ματθαίε,

Εχω επιστρέψει στο Φράιμπουργκ από την Αθήνα και την Κέρκυρα και σου γράφω στα αγγλικά για να μη χάνουμε χρόνο. Αν, θέλεις, απάντησε στα ελληνικά. Σε παρακαλώ σχολίασε όλα τα παρακάτω. Οπως μπορείς να δεις, δεν είναι μικρός όγκος δουλειάς και τα χρονικά περιθώρια είναι αρκετά στενά (1η Απριλίου η προκαταρκτική έκθεση, 1η Μαΐου τελική έκθεση). Θα την κάνουμε μαζί. Θα μοιραστούμε την αμοιβή 50-50, αλλά θα πρέπει να με καθοδηγήσεις ως προς το πώς να διαχειριστώ τα φορολογικά θέματα. Καταλαβαίνω ότι δεν θέλεις να υπάρχει το όνομά σου στο συμβόλαιο, ισχύει αυτό; Θέλεις να αναγράφεται το όνομά σου δίπλα στο δικό μου στην έκθεση; Κάνε σχόλια σε όλα τα παρακάτω.
Γενικά, και όπως κρίνεις εσύ, μην αναφέρεις ότι κάνεις αυτό το πρότζεκτ για το Open Society γιατί το πιο πιθανό είναι να σου κλείσει πόρτες. Υπάρχει πολύ καχυποψία για το Open Society στην Ελλάδα, βασικά λόγω της θέσης που έχει πάρει σχετικά με την πρώην Γιουγκοσλαβία.
Ταυτοχρόνως γράφω ένα άρθρο για το Aspen Review Eastern Europe, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως η οργάνωση για την οποία διεξάγεται αυτή η έρευνα.

Δομή

Η δομή της έκθεσης έχει ως εξής:
Τρισέλιδη σύνοψη και συστάσεις.
Συστάσεις:
Οι συστάσεις θα είναι για μεσοπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα βήματα, όπως αναφέρονται εδώ βάση συνεντεύξεων που έχουν γίνει μέχρι τώρα. Οι μεσοπρόθεσμες συστάσεις θα συμπεριλαμβάνουν ένα πολιτιστικό γεγονός (που θα καθοριστεί αργότερα) και ένα μονοήμερο συνέδριο για την Ουκρανία και το Διεθνές Δίκαιο, όπου θα παρατίθενται προηγούμενα ως προς τη διαχείριση της κατάστασης στην Ουκρανία (συγκεκριμένα την Κύπρο). Συστάσεις μπορούν να συμπεριλαμβάνουν την ανάπτυξη ικανοτήτων των τοπικών Ουκρανών εκπροσώπων μεταναστών. Βραχυπρόθεσμες συστάσεις θα συμπεριλαμβάνουν ένα action pack ως προς το τι διακυβεύεται για την Ελλάδα στην Ουκρανία και τρόπους αφήγησης των παραλληλισμών στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ έθνους και αυτοκρατορίας έναντι Ελλάδας / Ουκρανίας. Σκέψου αν αυτά μας κάνουν και τι άλλο να προτείνουμε.

Παραρτήματα:

Media
Πολιτικά κόμματα και think tanks
Δημοσκοπήσεις
Επιχειρηματικές σχέσεις
Θρησκευτικοί και πολιτιστικοί δεσμοί
Μετανάστευση και Διασπορά
Ελλάδα και Ουκρανία στο πλαίσιο της ελληνικής οικονομικής κρίσης
Ελλάδα, Ουκρανία και Κυπριακό
Ονόματα και σύντομη περιγραφή των σημαντικών παραγόντων: ένα “ποιος είναι ποιος” με πληροφορίες για τουλάχιστον 50 opinion leaders

Εκθεση

Σύνοψη: Λειτουργώ με υποθέσεις που προέκυψαν από συνεντεύξεις που έχω πάρει μέχρι τώρα ότι η Ρωσία έχει σημαντική πολιτική επιρροή (soft power) στην Ελλάδα, αν και αυτό δεν μεταφράζεται εύκολα σε πολιτική δράση (hard power) (δηλαδή, βέτο σε κυρώσεις της Ε.Ε.). Οι Ελληνες βασικά δεν ενδιαφέρονται για την Ουκρανία και την κρίση εκεί. Αντιλαμβάνονται και κατανοούν την εκεί κρίση με βάση τη δική τους οικονομική κρίση και τη σχέση τους με την Ευρώπη (τη σημερινή εποχή πρωτίστως την Ευρώπη και όχι τις ΗΠΑ). Στον βαθμό που οι σχέσεις με την Ευρώπη παραμένουν στο επίκεντρο και δεν ξεφύγουν, η Ελλάδα θα γαβγίζει αλλά δεν θα δαγκώνει. Αν βελτιωθούν, η Ελλάδα μπορεί να μη γαβγίζει καν (όπως βλέπουμε με την πολιτική της Ελλάδας για το Ισραήλ, ο Κοτζιάς μπορεί να είναι πολύ ρεαλιστής). Αν όμως επιδεινωθούν, η Ελλάδα θα στραφεί προς τη Ρωσία για αυξημένη στήριξη και θα αλλάξει τις πολιτικές για την Ουκρανία αναλόγως. Συμφωνείς με αυτή την υπόθεσης;  Μπορείς να βρεις επιβεβαίωση υπέρ ή κατά στα ΜΜΕ που εξετάζονται;

Media: Εδώ είναι το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών (πρέπει να σκεφτούμε πώς να χωρίσουμε τη δουλειά). Πρέπει να δώσουμε ένα “ποιος είναι ποιος” με πληροφορίες για τουλάχιστον 6 εφημερίδες, 10 οπτικοακουστικά μέσα (τηλεόραση και ραδιόφωνο) και 6 διαδικτυακές σελίδες. Κάποια είναι προφανή, αλλά ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις οι αλλαγές μέσα στον χρόνο (τουλάχιστον 18 μήνες) είναι σημαντικός παράγοντας. Ακολουθούν κάποιες προτάσεις για εφημερίδες: “Καθημερινή”, “Αυγή”, “Τα Νέα”, “Βήμα”, “Εφημερίδα Συντακτών”, “Ελευθεροτυπία”, “Πρώτο Θέμα”, “Ριζοσπάστης” (Communarios: δεν τους έκανε την χάρη ο Ρίζοσπάστης) κ.λπ. Τι άλλο; Protagon; Athens Review of Books (πληροφορίες για τον Κοτζιά); Οσον αφορά την τηλεόραση, μπορούμε απλά να κάνουμε τα βασικά κανάλια. Τι λες για αριστερά blogs; Και για εμπορικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς; Νομίζω ότι πρέπει να καλύψουμε την Αριστερά στα FM. ΣΚΑΪ. Τι άλλο; Κάτι από τους εθνικιστές ή την Ακροδεξιά; Η επιλογή μου θα ήταν το “Αρδην” (ήδη το κοιτάζω), που τουλάχιστον επιδιώκει να είναι σοβαρό. Το “Patria” είναι ακόμα πιο ανούσιο. Θα ασχοληθώ με τις θρησκευτικές ιστοσελίδες στο θρησκευτικό και πολιτιστικό παράρτημα. Νομίζω ότι πρέπει να πάρουμε συνέντευξη από τον Κώστα Νισένκο και τον Κώστα Γερόπουλο από τη “New Europe” για να αναλύσουμε τα ζητήματα, αλλά δεν ξέρω αν είναι συνετό το να μιλήσουμε με τους ανταποκριτές της Ρωσίας Θανάση Αυγερινό, Δημήτρη Λιάτσο, Αχιλλέα Πατσουκα κ.λπ. (τους γνωρίζω όλους). Επίσης, αν πετύχουμε άρθρα με ενδιαφέρουσες πληροφορίες σε οποιοδήποτε θέμα να το στείλουμε με email ο ένας στον άλλον.

Πολιτικά κόμματα και think tanks: Ποιος, αν υπάρχει κάποιος, ασχολείται με τη Ρωσία - Ουκρανία μέσα στο κάθε κόμμα; Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των πολιτικών κομμάτων στη διαμόρφωση πολιτικής; (Το ένστικτό μου λέει ότι δεν παίζει κανένα ρόλο.) Ομολογώ ότι δεν έχω καμία ιδέα πώς να προχωρήσουμε με αυτό, αλλά έχω γράψει στον ακαδημαϊκό Βασίλη Πετσίνη και ελπίζω να κάνω Skype μαζί του σύντομα. Εχω ήδη πάρει συνέντευξη από τον Θάνο Ντόκο (γενικό διευθυντή του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής - ΕΛΙΑΜΕΠ) αυτοπροσώπως.

Δημοσκοπήσεις: Εχω ήδη ξεκινήσει διαδικτυακή έρευνα και υπάρχει ενδιαφέρουσα πληροφορία. Μίλησα με τον Βασίλη Μουρδουκούτα γι’ αυτό και με έχε συμβουλέψει ως προς το πώς να προχωρήσω.

Επιχειρηματικές σχέσεις: Μέχρι τώρα έχω πάρει συνέντευξη από την Ελενα Κοντράτοβα, πρόεδρο του Ελληνορωσικού Επιμελητηρίου και την υποδιευθύντριά της Γιούλια Σισάλοβα, διευθύντρια Επικοινωνίας του Ελληνορωσικού Επιμελητηρίου. Σχετικά με τις ελληνοουκρανικές επιχειρηματικές σχέσεις, έλαβα πληροφορίες από την Ολγα Τσέρνοβα, τη δεύτερη τη τάξει στην πρεσβεία της Ουκρανίας στην Αθήνα. Ολοι μου πρότειναν και άλλους ανθρώπους με τους οποίους αξίζει να μιλήσουμε και έχουν δώσει εκτενή στοιχεία για εμπορικές σχέσεις.

Πολιτισμός & Θρησκεία: Αυτό νομίζω ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό, ίσως πιο σημαντικό από τα ΜΜΕ σε ελληνικό πλαίσιο. Μέχρι στιγμής, έχω πάρει τηλεφωνική συνέντευξη του Μητροπολίτη Ιωάννη από την Πέργαμο (ενός από τους πιο σημαντικούς συνεργάτες του Οικουμενικού Πατριάρχη στην Κωνσταντινούπολη). Εχω διαβάσει το πρόσφατο βιβλίο του Μητροπολίτη Αργολίδος Νεκτάριου, “Two bullets for Donetsk”. Εχω προσπαθήσει, ανεπιτυχώς, να επικοινωνήσω με τον ίδιο τον μητροπολίτη και έχω ξεκινήσει δουλειά πάνω σε δύο θρησκευτικές ιστοσελίδες: romfea.gr και amen.gr. Οσον αφορά το πολιτιστικό κομμάτι, σκοπεύω να επικοινωνήσω με τον Στάθη Λιβαθινό, κορυφαίο σκηνοθέτη ρωσικών και άλλων θεατρικών έργων και την ηθοποιό Λυδία Κονιόρδου. Επίσης, τη διοίκηση στης Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, συγκεκριμένα, την Αφροδίτη Παναγιωτάκου, αναπληρώτρια γενική διευθύντρια, που έχει πολλές γνώσεις σε αυτό το θέμα έχοντας ταξιδέψει και στη Ρωσία και στην Ουκρανία. Επίσης, έχω ηγηθεί μιας συζήτησης σχετικά με αυτό  το θέμα με φοιτητές μου σε μάθημα στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη. Μπορεί να χρησιμοποιήσω τις επαφές μου στα Σλαβικά Τμήματα Αθηνών - Θεσσαλονίκης, αλλά βασικά γνωρίζω και εγώ ο ίδιος τι γίνεται εκεί. Το Κέντρο Πούσκιν θα ήταν άλλο ένα σημείο επαφής. Το 2016 η Ελλάδα και η Ρωσία θα φιλοξενήσουν η μία την άλλη ως επίκεντρο πολιτιστικών εκδηλώσεων στις δύο χώρες. Θα κοιτάζω να καταλάβω τον βαθμό στον οποίο η ρωσική απαράμιλλη πολιτιστική soft power μπορεί να μεταφραστεί σε χάραξη πολιτικής στην Ελλάδα.

Μεταναστευτικό δίκτυο: Μέχρι στιγμής έχω πάρει συνέντευξη από την Ολγα Τσέρνοβα, τη δεύτερη τη τάξει στην πρεσβεία της Ουκρανίας στην Αθήνα, την Τατιάνα Ντίκο, δασκάλα και μεταφράστρια Ρωσικών με έδρα την Αθήνα, ενώ τηλεφωνικώς έχω μιλήσει με την Αννα Κόστιουκ, διοργανώτρια φοιτητών για το Ουκρανία - Κριμαία με έδρα την Αθήνα. Την Ελένη Φασούλα-Παπαϊωάννου, οργανώτρια ρωσικού μεταναστευτικού δικτύου στην Ελλάδα (η οποία μίλησε για τον τρόπο που η προσάρτηση της Κριμαίας έχει οδηγήσει σε διασπάσεις σε μια μέχρι πρότινος βασικά μετά-σοβιετική μάζα ανθρώπων.) Μπορεί να μιλήσω με την Ευτυχία Βουτυρά για μια ακαδημαϊκή άποψη. Εχω ακόμα αρκετή δουλειά να κάνω για να καταλάβω το ρόλο που παίζουν -μπορούν να παίξουν- τα μεταναστευτικά δίκτυα στο ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο. Για να είμαι ειλικρινής, δεν νομίζω ότι παίζουν μεγάλο ρόλο στην παρούσα φάση, αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει. Και μετά υπάρχει το ζήτημα των ρωσόφωνων Πόντιων, κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα και κάποιοι από το Σουκούμι. Στρέφονται προς τη Ρωσία; Επηρεάζουν πολιτική της Βορείου Ελλάδας όπου μένουν κυρίως; Τέλος, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να αξιοποιηθούν τα όσα λέγονται αναφορικά με την ελληνική Διασπορά στην Ουκρανία (η Ουκρανία και η Ρωσία έχουν δώσει έμφαση στον ρόλο της Διασπορά τους τελευταίους μήνες);

Εξωτερική πολιτική και Ελληνικός Στρατός: Μέχρι στιγμής έχω πάρει συνέντευξη από τον πρέσβη Ηλία Κλη (πρώην πρέσβη της Ελλάδας στη Μόσχα, σύμβουλο του νυν υπουργού Εξωτερικών, σύμβουλος του ΣΕΒ). Ισως είναι ο πιο σημαντικός άνθρωπος για να κατανοήσει κανείς τις ελληνορωσικές διπλωματικές σχέσεις αυτή τη στιγμή. Με τον πρέσβη Αλέξανδρο Φίλων (πρώην πρέσβη της Ελλάδας στην Ουάσινγκτον, με τον οποίο έχω συγγένεια). Τον Καπετάνιο Πάνο Στάμου (υποβρύχια, πολλές γνωριμίες στην Κριμαία, επίσης γραμματέας και ηγέτης της Ενωσης Ελληνορωσικής Ιστορίας), ο οποίος τόνισε τη μη πολιτική παράδοση των Ελληνικών Ενοπλων Δυνάμεων. Σκέφτομαι να μιλήσω με τον Θέμο Στοφορόπουλο για την άποψη της εθνικής αριστεράς. Εχω διαβάσει επίσης το πιο πρόσφατο βιβλίο του ΥΠΕΞ Κοτζιά. Ολα αυτά μου έχουν προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες για τα παραρτήματα 7 & 8 και ειδικά με τη σχέση με το Κυπριακό (που αυτή τη στιγμή η Ελλάδα επιθυμεί να υποβαθμίσει).
Αναμένω την απάντησή σου για όλα αυτά.

Γιάννης»

Ενα από τα δεκάδες χιλιάδες έγγραφα που αποκάλυψαν τα DCLeaks

Αντιδράσεις και στην «Αυγή»

Σύμφωνα με πληροφορίες, η αποκάλυψη της άγνωστης παράλληλης δράσης του δημοσιογράφου έχει προκαλέσει αντιδράσεις ακόμη και μέσα στην «Αυγή» αφού πολλοί συντάκτες της επίσημης εφημερίδας του ΣΥΡΙΖΑ διαφωνούν με την συνεργασία του Ματθαίου Τσιμιτάκη με το ίδρυμα Σόρος.

Πηγές: DCleaks, Usaid, 902, Ριζοσπάστης, Θέμα.

Η λαϊκή εξουσία του ΕΑΜ στην Ελεύθερη Ελλάδα

Της Βασιλικής Λάζου, διδάκτορος Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου

«Η Ελλάδα σήμερα σχηματίζει δύο διαφορετικές χώρες, την κατεχόμενη και την μη κατεχόμενη. Στην πρώτη οι συνθήκες διαβίωσης ποικίλουν ανάλογα με το αν η δύναμη κατοχής είναι η Γερμανία, η Ιταλία ή η Βουλγαρία. Η ελεύθερη Ελλάδα σήμερα είναι τόσο ελεύθερη από την εμπλοκή του Άξονα όσο και η Αγγλία. Παρόλο που τα σύνορα ανάμεσα στις δύο ζώνες είναι ρευστά, ανάλογα με τη στρατιωτική δράση, η κεντρική ορεινή ραχοκοκαλιά της οροσειράς της Πίνδου είναι ένα σύνολο που είναι μάλλον απίθανο να κατατμηθεί ή να κρατηθεί μόνιμα από τις παρούσες δυνάμεις του Άξονα στην Ελλάδα»1.

Η αναφορά του αξιωματικού της βρετανικής οργάνωσης αντικατασκοπείας SOE (Special Operations Executive) κατέγραφε την πραγματικότητα που ίσχυε στην Ελλάδα δύο σχεδόν χρόνια ύστερα από την κατοχή της χώρας από τις δυνάμεις του Άξονα. Οι αντιστασιακές οργανώσεις με κυριότερη αυτή του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ κυριαρχούσαν στην ορεινή περιοχή που εκτείνονταν από τον Κόλπο της Κορίνθου έως τα Γιουγκοσλαβικά σύνορα και από τις δυτικές πλαγιές της Πίνδου έως τις ανατολικές ακτογραμμές. Οι Γερμανοί περιορίζονταν στις αστικές περιοχές και στις οδικές αρτηρίες που τις συνέδεαν πραγματοποιώντας εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και αποτυγχάνοντας ουσιαστικά να ελέγξουν την εκτεταμένη αυτή περιοχή. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί στα ορεινά της κατεχόμενης Ελλάδας ένα «κράτος εν κράτει», η Ελεύθερη Ελλάδα στην οποία το ΕΑΜ δεν ασκούσε απλά προσωρινό στρατιωτικό έλεγχο αλλά εμφανίζονταν ως φορέας εξουσίας οργανώνοντας την οικονομική δραστηριότητα, αναμορφώνοντας το δικαστικό και εκπαιδευτικό σύστημα και εισάγοντας κοινωνικές μεταρρυθμίσεις.

Τα επίπεδα ΕΑΜικής Εξουσίας στην Ελεύθερη Ελλάδα

Στην περιοχή που έλεγχε το ΕΑΜ, η εξουσία δομούνταν σε τρία επίπεδα. Το πρώτο επίπεδο ήταν η πολιτικοστρατιωτική οργανωτική δομή που συντόνιζε τον αντιστασιακό αγώνα. Το ανώτερο πολιτικό της σώμα ήταν η Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ η οποία αποτελούνταν από τρεις βαθμίδες αντιπροσώπευσης: η πρώτη βαθμίδα ήταν οι αντιπρόσωποι των κομμάτων που συνιστούσαν το ΕΑΜ. Η δεύτερη βαθμίδα αποτελούνταν από τους αντιπροσώπους των αντιστασιακών οργανώσεων, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, ΕΑ και ΕΕΑΜ. Η τρίτη βαθμίδα αποτελούνταν από αντιπροσώπους των τοπικών εαμικών επιτροπών. Το δεύτερο επίπεδο ήταν ένα είδος κοινοβουλευτικής δομής η οποία συγκροτήθηκε ύστερα από το σχηματισμό τον Μάρτιο 1944 της ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης μιας προσωρινής κυβέρνησης που εκλέχθηκε στις κατεχόμενες περιοχές και στην Ελεύθερη Ελλάδα. Στο τρίτο επίπεδο υπήρχε μια δομή βασισμένη στην άμεση δημοκρατία που αντιπροσωπεύονταν από τους θεσμούς της λαϊκής αυτοδιοίκησης και της λαϊκής δικαιοσύνης. Οι θεσμοί αυτοί αναπτύχθηκαν εν μέρει αυθόρμητα και εν μέρει εξαιτίας της πρωτοβουλίας μικρών τοπικών στελεχών του κομμουνιστικού κόμματος ευνοημένοι από την πολεμική συγκυρία, ιδιαίτερα την έλλειψη τροφίμων και τη ληστεία, τις προϋπάρχουσες αγροτικές παραδόσεις και την κατάρρευση της κεντρικής κρατικής μηχανής.

Μπορούν να διακριθούν δύο φάσεις στην ανάπτυξη των λαοκρατικών θεσμών στις απελευθερωμένες από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ περιοχές. Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης, η οποία διήρκησε έως το Μάρτιο 1944, η Λαϊκή Δημοκρατία ή Λαοκρατία έλαβε τη μορφή τοπικών συμβουλίων και επιτροπών, ενώ στη δεύτερη φάση, από το Μάρτιο 1944 μέχρι το τέλος της Κατοχής, απέκτησε κεντρική δομή με τη δημιουργία της κυβέρνησης του βουνού, της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ). Στη συνέχεια θα παρουσιαστούν αναλυτικότερα οι ρίζες και οι πρακτικές της λαϊκής δημοκρατίας.

Το αγροτικό ζήτημα

Η οργάνωση των αγροτών για ένα κοινό σκοπό ήταν μια ιδέα με μακρά διαδρομή αλλά με άμεσες και ζωντανές εμπειρίες. Η παράδοση της τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία οργανώθηκε στα χρόνια της Οθωμανικής διακυβέρνησης, ήταν ακόμα δυνατή στις περιοχές της Παλαιάς Ελλάδας. Πιο πρόσφατα, κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, στην ορεινή περιοχή της Ευρυτανίας, στην Κεντρική Ελλάδα, αναδύθηκε ένα επαρχιακό κίνημα, όπως η ΣυμβιβαστικήΕπιτροπή Καροπλεσίου το 1933, το οποίο στόχευε στην αντικατάσταση του παλαιοκομματισμού και την εφαρμογή ενός νέου μοντέλου επίλυσης των προσωπικών διαφορών και των ζητημάτων των χωριών μέσω συλλογικών αποφάσεων με βάση την αρχή του συμβιβασμού2. Η δικτατορία του Μεταξά έβαλε τέλος σε τέτοιες πρωτοβουλίες απαγορεύοντας και διαλύοντας τις κοινοτικές επιτροπές. Η ύπαρξή τους ωστόσο δεν διαγράφηκε από τη συλλογική λαϊκή μνήμη.

Η ασφυκτική πίεση που δημιουργούσαν στον αγροτικό χώρο ζητήματα όπως η πείνα και οι στερήσεις, το πλιατσικολόγημα των κατακτητών και των ντόπιων συνεργατών τους και η επανεμφάνιση της ληστείας έκαναν άμεση την ανάγκη για συλλογική αντιμετώπιση μέσω μιας μορφής κοινωνικής οργάνωσης των προβλημάτων που προέκυπταν στον αγροτικό χώρο εξαιτίας της Κατοχής αλλά και των ζητημάτων της καθημερινότητας. Η ανάγκη αυτή οξύνονταν εξαιτίας της ανικανότητας της διορισμένης αυτοδιοίκησης και της χωροφυλακής, φορέων της κρατικής εξουσίας, να εξασφαλίσουν προστασία στους αγροτικούς πληθυσμούς.

Λαϊκοί Θεσμοί στην ΕΑΜική Ελλάδα

Ήδη από την αρχή της Κατοχής, οι τοπικές πρωτοβουλίες προσπάθησαν να καλύψουν το κενό εξουσίας. Τον Αύγουστο 1941 σε ένα συνοικισμό του χωριού Κλειτσός Ευρυτανίας, συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία του κομμουνιστή Γεωργούλα Μπέικου, εκδότη της τοπικής εφημερίδας «Φωνή της Ευρυτανίας», Επταμελής Επιτροπή Επίλυσης των προβλημάτων του χωριού με βάση την ιδέα ότι ο λαός μπορεί μόνος του με δημοκρατικές διαδικασίες να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του.

Η ίδρυση του ΕΑΜ, τον Σεπτέμβριο 1941, έκανε πιο συγκεκριμένες τις κατευθύνσεις όχι μόνο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα ενάντια στους κατακτητές αλλά και του αγώνα για τα ζητήματα της καθημερινής ζωής. Στα τέλη 1941 – αρχές 1942 συντάχθηκε από τον Γ. Μπέικο και από τοπικά μέλη του ΚΚΕ ο Κώδικας Ποσειδών ο οποίος έθετε τα θεμέλια της νέας λαϊκής αυτοδιοίκησης και αποτέλεσε τη βάση των λαοκρατικών θεσμών της Ελεύθερης Ελλάδας. Σύμφωνα με την πρώτη αυτή πηγή πολιτικής διοίκησης, η γενική συνέλευση των ενήλικων κατοίκων κάθε χωριού αποτελούσε το κυρίαρχο όργανο της λαϊκής εξουσίας. Στη θέση του παλαιού δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου εκλέγονταν μία πενταμελής επιτροπή λαϊκής αυτοδιοίκησης η οποία επιλαμβάνονταν όλων των ζητημάτων του χωριού. Συγκροτούνταν επιπρόσθετα υποεπιτροπές επισιτισμού, λαϊκής ασφαλείας, εκκλησιαστικών και εκπαίδευσης. Το αξίωμα του μέλους των επιτροπών λαϊκής αυτοδιοίκησης ήταν άμισθο, τιμητικό και υποχρεωτικό. Όλοι λογοδοτούσαν στη γενική συνέλευση η οποία συγκαλούνταν τακτικά μία φορά το μήνα. Η δικαιοσύνη γίνονταν λαϊκή και ασκούνταν από τα λαϊκά δικαστήρια με κύρια μέριμνα το συμβιβασμό3.

Το 1943 ήταν τη μεγάλη χρονιά του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και της δημιουργίας των λαοκρατικών θεσμών. Καθώς το ένοπλο αντάρτικο κίνημα αύξανε τη δύναμή του και δημιουργούσε με τη δράση του μεγάλες ελεύθερες περιοχές στην ορεινή Ελλάδα το ζήτημα της διοίκησης και της οργάνωσης έπαψε να αφορά αποκλειστικά ορισμένες απομακρυσμένες ορεινές περιοχές και να περιορίζεται στην κάλυψη των αναγκών του ένοπλου αγώνα αλλά στόχευε στην πολιτική διοίκηση ενιαίων εκτεταμένων περιοχών στις οποίες η ένοπλη αντίσταση βασίζονταν για τη συντήρηση και τη στελέχωσή της.

Μία εγκύκλιος η οποία εκδόθηκε από την επιτροπή Φθιώτιδας – Φωκίδος και Ευρυτανίας του ΕΑΜ στις αρχές του 1943 θεσμοποίησε αυτό που συνέβαινε σε ευρεία κλίμακα σε όλη τη χώρα με πολλές τοπικές παραλλαγές. Η συνέχεια ήρθε με την απόφαση 6 του Κοινού Συμμαχικού Στρατηγείου των Ανταρτών, το οποίο είχε συγκροτηθεί τον Ιούλιο 1943, με την οποία εδραιώθηκε η λαϊκή αυτοδιοίκηση και δικαιοσύνη στις ελεύθερες περιοχές στα πρότυπα του Κώδικα Ποσειδώνα. Λίγους μήνες αργότερα, στα τέλη 1943 με βάση διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ τέθηκαν σε ισχύ «Διατάξεις για την Αυτοδιοίκηση και Λαϊκή Δικαιοσύνη»4. Τα πρώτα άρθρα του κώδικα του ΕΛΑΣ είναι χαρακτηριστικά από αυτή την άποψη:

ΑΡΘΡΟ 1: Ο θεσμός της λαϊκής αυτοδιοίκησης σημαίνει ότι ο λαός συμμετέχει ενεργά στην διοίκηση για την άμεση και καλύτερη ικανοποίηση των κοινών συμφερόντων των πολιτών.

ΑΡΘΡΟ 2: Οι κύριοι κλάδοι της λαϊκή αυτοδιοίκησης είναι α) η διοίκηση των κοινοτήτων, δήμων, επαρχιών και νομαρχιών και β) η λαϊκή δικαιοσύνη5

Η ανταπόκριση των χωριών να σχηματίσουν κάποια μορφή νομικά οργανωμένης τοπικής εξουσίας ήταν μεγάλη. Σε σύντομο χρονικό διάστημα αυτοί οι νέοι διακανονισμοί εισήχθησαν σε χωριά σε όλη την Κεντρική Ελλάδα και παρόλο που κάποιες ριζοσπαστικές πλευρές εξαλείφτηκαν σε μεταγενέστερους κώδικές, οι περισσότεροι από τους κανόνες συνέχιζαν να καθορίζουν τις πρακτικές της λαοκρατίας.

Οι θεσμοί της τοπικής αυτοδιοίκησης βασίζονταν στην συμμετοχή των κατοίκων με τη μορφή της γενικής συνέλευσης. Ο Βασίλης Κάιλας, μέλος της ΕΠΟΝ στο χωριό Βρούνιστα Λοκρίδας περιγράφει μία τέτοια συνέλευση για την εκλογή του τοπικού συμβουλίου:

«Πρώτα από όλα οι θεσμοί ήταν λαϊκοί. Αυτό σήμαινε ότι προέρχονταν από το λαό. Υπήρχε μία μεγάλη συνέλευση ανθρώπων για την αντικατάσταση του προέδρου της κοινότητας ο οποίος είχε διοριστεί από τους Γερμανούς. Όλο το χωριό μαζεύτηκε στην κεντρική πλατεία ή στην αυλή του σχολείου και αυτοί, οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ εξήγησαν ότι πρέπει να εκλέξουν έναν πρόεδρο και ένα τοπικό συμβούλιο. Ειδικά ο πρόεδρος ο οποίος θα ήταν ο συντονιστής όλων των πράξεων (...) Αυτοί οι άνθρωποι ήταν υπεύθυνοι και ψήφιζαν τον καλύτερο και πιο αποδεκτό πρόσωπο σύμφωνα με μία δημοκρατική διαδικασία»6.

Σύμφωνα με τον Ανδρέα Κονδύλη, πρώην καπετάνιο του ΕΛΑΣ, η λαοκρατία «σήμαινε εξουσία στο λαό, δηλαδή ο λαός θα κυβερνά το ίδιο του το σπίτι, χωρίς αφεντικά, χωρίς σκλάβους»7. Ο Γιάννης Τσιάμης, ένας φτωχός αγρότης από τη Λάψη, μοιράζονταν την ίδια άποψη: «Σημαίνει ότι μπορούμε να ψηφίσουμε αυτόν που θέλουμε. Σημαίνει επίσης ότι μπορούμε να αποφασίσουμε μόνοι μας τι να κάνουμε στο χωριό, ότι δεν κυβερνιόμαστε από άλλους από πάνω και ότι έχουμε τοπική αυτοδιοίκηση»8. Ένας νεαρός αγρότης – αντάρτης είπε στον Κ. Κουβαρά, μέλος της Αμερικανικής Αποστολής στην Ελλάδα το ίδιο πράγμα: «Η Λαϊκή Δημοκρατία είναι ένα σύστημα διακυβέρνησης στο οποίο οι καθημερινοί άνθρωποι θα κυβερνούν τον τόπο»9.

Τα όργανα της αυτοδιοίκησης η οποία αποτελούνταν από τον πρόεδρο της κοινότητας ή τον δήμαρχο, ένα συμβούλιο από πέντε επιτροπές, αντιμετώπιζαν τα καθημερινά ζητήματα στο χωριό όπως τη διαχείριση της δημόσιας περιουσίας και την τοπική φορολόγηση. Το σύστημα συμπληρώνονταν από διάφορες υποεπιτροπές οι οποίες αντιμετώπιζαν συγκεκριμένα κοινοτικά προβλήματα. Η πιο σημαντική από τις υποεπιτροπές ήταν η επιμελητεία τροφίμων για το ίδιο το χωριό που ήταν ευθύνη της Εθνικής Αλληλεγγύης (ΕΑ). Σύμφωνα με το Δημήτριο Μανιώτη, μέλος της ΕΠΟΝ και αργότερα του ΕΛΑΣ, «αυτή ήταν η πιο σημαντική οργάνωση που έσωσε το λαό από την πείνα. Αυτή η οργάνωση φρόντιζε να ταΐσει το λαό. Όχι μόνο τους αντάρτες αλλά και τον πληθυσμό. Ήταν η οργάνωση η οποία συγκέντρωνε το εισόδημα του χωριού και παρακρατούσε ότι ήταν σωστό, 5 ή 10%»10.

Ανάμεσα στις υποχρεώσεις των επιτροπών ήταν να παρέχουν τρόφιμα και εφόδια για τον ΕΛΑΣ. Ο Κώστας Κωστόπουλος, νεαρός Επονίτης θυμάται «Το τοπικό συμβούλιο έπρεπε να κανονίσει τη μεταφορά εφοδίων στα ορεινά. Ο πρόεδρος του χωριού φρόντιζε ώστε όλοι να έχουν μερίδιο από τη δουλειά. Υπήρχε ένας κατάλογος και όλοι έπρεπε να πάνε. Φυσικά γινόταν κάποιες εξαιρέσεις σε ειδικές περιπτώσεις. Αν για παράδειγμα το ζώο που έπρεπε να μεταφέρει τα εφόδια ήταν άρρωστο, και ούτω καθεξής»11.

Η επιτροπή της λαϊκής ασφάλειας ήταν υπεύθυνη για την προστασία «της ζωής, της τιμής και της περιουσίας του λαού» και την επιβολή του νόμου και της τάξης στο χωριό.

Μία από τις πιο δημοφιλείς μεταρρυθμίσεις του ΕΑΜ αφορούσε τα λαϊκά δικαστήρια. Τρεις τύποι δικαστηρίων εισήχθησαν στην Ελεύθερη Ελλάδα: ένα λαϊκό δικαστήριο το οποίο εκλέγονταν σε κάθε κοινότητα και δήμο, ένα αναθεωρητικό δικαστήριο το οποίο ασχολούνταν με τις υποθέσεις των εφέσεων και ένα ανώτερο δικαστήριο για τις εφέσεις από τα αναθεωρητικά δικαστήρια. Σε όλα τα δικαστήρια οι διαδικασίες ήταν ανοιχτές στο ακροατήριο και χωρίς νομικά έξοδα. Όλοι οι εκπαιδευμένοι δικηγόροι εξαιρούνταν. Οι δικηγόροι αντικαταστάθηκαν από «ηλικιωμένους ανθρώπους που ήταν σοφοί, είχαν μεγάλη εμπειρία και είχαν καλές σχέσεις με όλους στο χωριό. Μερικές φορές το ΕΑΜ επέλεγε κάποιους ανθρώπους που είχαν δώσει το καλό παράδειγμα σε όλους»12.

Ο προπολεμικός αστικός και ποινικός κώδικάς είχαν ισχύ νόμου στην Ελεύθερη Ελλάδα. Παράλληλα, ωστόσο αναγνωρίζονταν οι παλιές νομικές αρχές των χωριών και οι θεσμοί βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στο εθιμικό δίκαιο, ειδικά στην αρχή της συμφιλίωσης13. Ένα δημοφιλές σύνθημα ήταν ότι η λαϊκή δικαιοσύνη θα αποδείξει την επιτυχία της από τον αριθμό των διακανονισμών εκτός δικαστηρίων. Καθώς λίγοι από τους συμμετέχοντες στα λαϊκά δικαστήρια των χωριών μπορούσαν να διαβάσουν ή να γράψουν, ελάχιστες πρακτικά διασώθηκαν καθιστώντας τις μαρτυρίες προφορικές και γραπτές, των ανθρώπων που στάθηκαν αυτόπτες μάρτυρες στη διαδικασία τις μόνες ουσιαστικά πηγές.

Τα λαϊκά δικαστήρια στα χωριά αντιμετώπιζαν κυρίως μικρά αδικήματα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν βρέθηκαν σε θέση να καθορίζουν και σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους κατοίκους των χωριών όπως ήταν η ανάγκη για αγροτική μεταρρύθμιση, η προστασία των κοινοτικών δασών και τα χορτολειβαδικά δικαιώματα επί των βοσκοτόπων. Μία τέτοια περίπτωση περιγράφει στην προφορική του μαρτυρία ο Δημήτρης Μανιώτης:

«Το πρώτο πράγμα που συνέβη στο χωριό μας όταν η εξουσία του ΕΑΜ αυξήθηκε ήταν να δικάσουμε τον τσιφλικά. Υπήρχε απόφαση του ΕΑΜ για Λαϊκή Δημοκρατία και μείς είχαμε στην περιοχή μας Λαϊκή Δημοκρατία. Είχα δικαστήρια και ανώτερα δικαστήρια. Ανήκαν στο λαό, πράγμα που σημαίνει ότι ο τσιφλικάς δεν μπορεί να είχε ανθρώπους να καλλιεργούν τα χωράφια του και μετά να παίρνει το μισό της παραγωγής τους. Τότε ο τσιφλικάς έκανε έκκληση στο ανώτερο δικαστήριο και λέει ότι πρόκειται να καλλιεργήσει αυτά τα εδάφη μόνος του. τότε ο πρόεδρος του χωριού λέει στους δικαστές. Αν καλλιεργήσει όλα τα χωράφια μόνος του θα έχει όλη την παραγωγή για τον εαυτό του και κανένας άλλος δεν θα πάρει τίποτε. Έτσι οι δικαστές αποφάσισαν ότι ο πρόεδρος είχε δίκιο και τα χωράφια διαμοιράστηκαν στον πληθυσμό σύμφωνα με τα μέλη της οικογένειας που είχε ο καθένας. Αυτή η απόφαση ήταν σύμφωνη με τη δικαιοσύνη του ΕΑΜ και το πνεύμα της Λαϊκής Δημοκρατίας. Υπήρχαν και δύσκολες περιπτώσεις οι οποίες θα είχαν βρει μια μόνιμη λύση αν το ΕΑΜ είχε έρθει στην εξουσία μετά την απελευθέρωση»14.

Η τεράστια ανάπτυξη του εθνικού απελευθερωτικού κινήματος, η απελευθέρωση μεγάλων περιοχών της χώρας και η ανάγκη για συντονισμό του αγώνα έκαναν απαραίτητη τη δημιουργία ενός κεντρικού πολιτικού οργάνου το οποίο θα αναλάμβανε την ηγεσία του ένοπλου αγώνα και των απελευθερωμένων περιοχών. Η ανάγκη αυτή σηματοδότησε το ξεκίνημα της δεύτερης φάσης. Οι πρώτες μήνες του 1944 ήταν μία κρίσιμη στιγμή για την ελληνική αντίσταση. Κατά τους μήνες Φεβρουάριο – Μάρτιο το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και άλλες αντιστασιακές οργανώσεις είχαν υπογράψει ανακωχή, η οποία τελείωνε τις αψιμαχίες ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τον ΕΔΕΣ.

Την ίδια στιγμή η αξιοπιστία της εξόριστης κυβέρνησης στο Κάιρο και του βασιλιά Γεωργίου είχε φτάσει ένα χαμηλό επίπεδο εξαιτίας της επιμονής του βασιλιά να επιστρέψει στην Ελλάδα ύστερα από την Απελευθέρωση. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα 1943-1944 το ΕΑΜ είχε προσεγγίσει τον Γεώργιο Παπανδρέου και άλλες εξέχουσες προσωπικότητες του πολιτικού κόσμου και τους είχε προσφέρει τη θέση του επικεφαλής της προσωρινής κυβέρνησης του βουνού. Ο Παπανδρέου απέρριψε την πρόταση καθώς πίστευε ότι το κομμουνιστικό κόμμα είχε ισχυρό έλεγχο επί του ΕΑΜ. Ωστόσο, μέλη της αριστερής πτέρυγας των Φιλελευθέρων και των Σοσιαλδημοκρατών όπως ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου Α. Σβώλος, απάντησαν θετικά. Τον Ιανουάριο 1944, η 10η Ολομέλεια του Κομμουνιστικού Κόμματος, του κυρίου εταίρου του ΕΑΜ αποφάσισε να προτείνει τη δημιουργία στην Ελεύθερη Ελλάδα ενός «κυβερνητικού οργάνου ενότητας και απελευθέρωσης».

Στις 10 Μαρτίου 1944, η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) ορκίστηκε ως η ανώτερη πολιτική εξουσία στην Ελεύθερη Ελλάδα. Επικεφαλής της ήταν ο Συνταγματάρχης Μπακιρτζής και κυριαρχούνταν από κομμουνιστές με πιο εξέχουσα μορφή τον γραμματέα του κόμματος Γ. Σιάντο, ο οποίος ανέλαβε τη Γραμματεία Εσωτερικών της ΠΕΕΑ. Παρά την κυριαρχία του ΚΚΕ οι διακηρύξεις της ΠΕΕΑ ήταν μετριοπαθείς καθώς το ΕΑΜ έλπιζε ότι μπορούσε να επιτύχει και μη κομμουνιστική υποστήριξη. Πράγματι μέχρι τον Απρίλιο 1944 η ΠΕΕΑ είχε επιτύχει μία ευρεία πολιτική βάση με τον μη κομμουνιστή καθηγητή Α. Σβώλο να γίνεται πρόεδρος και δύο Φιλελεύθερους να αναλαμβάνουν υπουργεία15.

Σύμφωνα με την Ιδρυτική της Διακήρυξη η Πολιτική Επιτροπή ανέλαβε τον έλεγχο των αντάρτικων δυνάμεων και τη διοίκηση των απελευθερωμένων περιοχών στην Ελεύθερη Ελλάδα. Επιπρόσθετα, ανέλαβε : «Την εξασφάλιση των ατομικών ελευθεριών του λαού στις ελεύθερες περιοχές, το σεβασμό της ατομικής ιδιοκτησίας καθώς και την εξασφάλιση της ελευθερίας της θρησκευτικής συνείδησης. Την ικανοποίηση των βιοτικών αναγκών του λαού και την περίθαλψη και προστασία των θυμάτων του πολέμου και της βίας των κατακτητών»16.

Με την Εγκύκλιο 1 «Προς όλα τα όργανα Τοπικής Αυτοδιοίκησης» η Γραμματεία Εσωτερικών της ΠΕΕΑ ανακοίνωνε τους σκοπούς της για το θεσμό περιγράφοντας την αυτοδιοίκηση ως «θεμέλιο της αυριανής μεταπολεμικής αναδημιουργίας», που έπρεπε από τώρα να φροντίσει τις ανάγκες του λαού της Ελεύθερης Ελλάδας που τόσο επιβαρυνόταν από τις ανάγκες του πολέμου. Σε αυτό το πλαίσιο, συστηματοποιήθηκαν οι προηγούμενοι κώδικες τοπικής αυτοδιοίκησης και επικυρώθηκε η ισχύς των διατάξεων για τη λαϊκή αυτοδιοίκηση και δικαιοσύνη17. Κάθε κοινότητα, δήμος, επαρχία και νομός διοικούνταν από συμβούλια τα οποία επικουρούνταν στο έργο τους από λαϊκές επιτροπές (λαϊκής ασφάλειας, σχολική, εκκλησιαστική, κοινωνικής πρόνοιας, επισιτισμού και εξελεγκτική). Σε κάθε κοινότητα και δήμο λειτουργούσε λαϊκό δικαστήριο και σε κάθε έδρα παλιού ειρηνοδικείου αναθεωρητικό δικαστήριο. Επιπρόσθετα διορίζονταν ένας διοικητικός αντιπρόσωπος σε κάθε επαρχία, με αρμοδιότητα την «καθοδήγηση και παρακολούθηση των οργάνων της αυτοδιοίκησης».

Η αυτοδιοίκηση ασχολήθηκε με την ίδρυση ή την εξασφάλιση λειτουργίας σχολείων και μονάδων περίθαλψης, μικρών νοσοκομείων και φαρμακείων. Οι δάσκαλοι και οι ιατροί πληρώνονταν από την αυτοδιοίκηση. Επενέβη στο ζήτημα της αγοράς εργασίας, καθορίζοντας σε ορισμένες περιπτώσεις ημερομίσθια και ορίζοντας εκ περιτροπής εργασία σε κοινοτικά έργα.  Ως αποτέλεσμα πραγματοποιήθηκαν δημόσια έργα, επισκευές γεφυρών και δημόσιων δρόμων αλλά και νέα έργα όπως ο ηλεκτροφωτισμός των κοινοτήτων. Σε ορισμένες περιοχές, εφαρμόστηκε και ο θεσμός του λαϊκού πρατηρίου το οποίο διέθετε σε φτηνές τιμές εμπορεύματα όπως αλάτι, σταφιδίνη και τσιγαρόχαρτα, τα οποία αγόραζε με πόρους από το δημοτικό ταμείο και από τους συνεταιρισμούς σε μεγάλες ποσότητες και τα πουλούσε με μικρό κέρδος.

Παράλληλα ενισχύθηκαν οι πιο αδύναμες περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας, όπως η Ήπειρος, και τα θύματα των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων των Γερμανών, οι οποίοι από το φθινόπωρο του 1943 μεθοδικά κατέστρεφαν εξολοκλήρου χωριά με αλλεπάλληλες επιχειρήσεις. Αυτή η κατάσταση, εκτός από την άμεση τρομοκρατία αποτελούσε και μια μορφή οικονομικού πολέμου καθώς καταστρέφοντας όλες τις παραγωγικές υποδομές (ζώα, σοδειές, αποθηκευτικούς χώρους, δέντρα) οι Γερμανοί διέλυαν την παραγωγική βάση της Ελεύθερης Ελλάδας και υπονόμευαν πολλαπλά τις δυνατότητες δράσης του ΕΛΑΣ. Το ότι σε αυτήν την κατάσταση δεν επήλθε κατάρρευση του αντιστασιακού πλέγματος ούτε σοβαρή επισιτιστική κρίση, πρέπει να οφείλεται σε ένα σημαντικό δίκτυο αλληλοϋποστήριξης των περιοχών της Ελεύθερης Ελλάδας. Εκτός από τη φορολογία και τα αποθέματα που διαχειριζόταν κεντρικά η Επιμελητεία του Αντάρτη (ΕΤΑ) και που μπορούσε να διανείμει στη μια ή την άλλη περίπτωση, εκτεταμένες ήταν οι πρωτοβουλίες εράνων υπέρ των «πυροπαθών», που συγκέντρωνε κυρίως η Εθνική Αλληλεγγύη και προωθούσε στη συνέχεια η ΕΤΑ προς τους έχοντες ανάγκη. Η αυτοδιοίκηση διοργάνωσε κινητοποιήσεις και συλλαλητήρια από τις αποκλεισμένες περιοχές για την απόσπαση βοήθειας από τις επιτροπές του Ερυθρού Σταυρού.

Η Επιτροπή πιστεύοντας πως «η δύναμη της πηγάζει από το λαό και από το λαό αντλούνται όλες οι εξουσίες», ανέλαβε την υποχρέωση να διεξάγει ελεύθερες εκλογές για «Εθνικό Συμβούλιο, που θα αποτελείται από αντιπροσώπους του λαού εκλεγόμενους ελεύθερα...»18.

Οι εκλογές προκηρύχθηκαν για τις 23 και 30 Απριλίου 1944. Στο έδαφος της Ελεύθερης Ελλάδας οι εκλογές «θα διεξάγονταν με κάλπες και καθολική μυστική ψηφοφορία για την εκλογή των αντιπροσώπων από κάθε δήμο και κοινότητα»19 ενώ στις κατεχόμενες περιοχές «η ψηφοφορία θα διεξάγονταν ανάλογα με τις συνθήκες» το οποίο σήμαινε ότι αν δεν ήταν δυνατή η μυστική ψηφοφορία με κάλπες «η εκλογή γίνεται ύστερα από τη συνεδρίαση και τις κοινές αποφάσεις των κατοίκων ή των αντιπροσώπων τους»20. Σύμφωνα με εαμικές πηγές πάνω από ενάμιση εκατομμύριο άνδρες και γυναίκες – που ψήφιζαν για πρώτη φορά- περισσότεροι από αυτούς που έλαβαν μέρος στις εκλογές το 1936- ψήφισαν για να εκλέξουν το Εθνικό Συμβούλιο.

Τελικά, εκλέχθηκαν 206 αντιπρόσωποι. Σε αυτούς προστέθηκαν 22 μέλη της Βουλής τα οποία είχαν εκλεγεί πριν την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά και είχαν επιλέξει να υποστηρίξουν το ΕΑΜ. Ανάμεσά τους υπήρχαν καθηγητές πανεπιστημίου, στρατηγοί καθώς και δημόσιοι υπάλληλοι, παπάδες, δάσκαλοι και εργάτες, γεγονός το οποίο υποδήλωνε τη δυνατότητα του ΕΑΜ να στρατολογεί ανθρώπους από ποικίλα οικονομικά και κοινωνικά περιβάλλοντα.

Σύμφωνα με τον Γιώργη Σιάντο, γραμματέα του ΚΚΕ και γραμματέα των Εσωτερικών της ΠΕΕΑ: «Με τα στοιχεία που έχουμε συγκεντρώσει, οι μετρημένοι ψήφοι είναι 1.025.000. Λείπουν τα 4/5 απ' τα εκλογικά στοιχεία της Πελοποννήσου, τα περισσότερα στοιχεία της Μακεδονίας, αρκετά στοιχεία απ' τη Θεσσαλία, την Αττικοβοιωτία και την Ηπειρο. Κατά τις βεβαιώσεις των εθνοσυμβούλων το λιγότερο ψήφισαν 1.500.000 ως 1.800.000, χωρίς να λογαριάζουμε την Κρήτη και την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Πάρτε υπόψη σας ότι στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 1936 και προηγούμενα ψήφιζαν γύρω από το εκατομμύριο. Οι εκλογές μας είναι μαχητικό δημοψήφισμα εθνικής ενότητας, ένας συναγερμός αγώνα, για την εθνική απελευθέρωση και τη λαοκρατία.

Η συμμετοχή των γυναικών ήταν πολύ μεγάλη(...) Αυτά δείχνουν ότι η γυναίκα κατάχτησε τα δικαιώματά της με την αξία της, με τον αγώνα της.

(...)Με την επιτυχία αυτή, βάλαμε ένα μεγάλο αγκωνάρι για τη θεμελίωση της Λαϊκής Δημοκρατίας. Τα στοιχεία που σας διάβασα δείχνουν ότι ξεπεράστηκαν και οι πιο αισιόδοξοι υπολογισμοί. Η θέληση του λαού ν' αποχτήσει λαοκρατικούς θεσμούς, η θέλησή του να κυβερνήσει ξεπέρασε κάθε αισιόδοξη πρόβλεψη»21.

Ωστόσο αυτό το νέο μόρφωμα, το Εθνικό Συμβούλιο, είχε σύντομη ζωή. Αδράνησε ύστερα από τις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους εκπροσώπους του ΕΑΜ και την εξόριστη κυβέρνηση στο Κάιρο, οι οποίες οδήγησαν στη συγκρότηση της Κυβέρνησης της Εθνικής Ενότητας υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Ύστερα από το Μάιο 1944, το Συμβούλιο δεν συνεδρίασε ξανά και επίσημα διαλύθηκε τον Νοέμβριο 1944. Αντί να αποτελέσει το θεμέλιο για ένα νέο πολιτικό σύστημα, αποτέλεσε ένα διαπραγματευτικό όπλο του ΕΑΜ στις διαπραγματεύσεις με τους πολιτικούς στο Κάιρο.

Συμπεράσματα

Oι θεσμοί της λαϊκής αυτοδιοίκησης και εξουσίας αναδύθηκαν μέσα στις συνθήκες της Κατοχής ως απάντηση στο πιεστικό ερώτημα με ποιο τρόπο πρέπει να οργανωθεί ένας χώρος αυτονομημένος από κάθε κεντρική εξουσία στη βάση της εξυπηρέτησης των αναγκών του ένοπλου αγώνα εναντίον των κατακτητών και στα πλαίσια μίας κλειστής και όσο το δυνατόν περισσότερο αυτάρκους οικονομίας.

Το διοικητικό σύστημα που εφαρμόστηκε στην Ελεύθερη Ελλάδα ενεργοποίησε μία χωρίς προηγούμενο μαζική συμμετοχή στην τοπική κυβέρνηση. Η ανάδειξη της γενικής συνέλευσης ως κυρίαρχου οργάνου, η δημοκρατική εκλογή, έλεγχος και ανακλητότητα των αντιπροσώπων, η ισοτιμία γυναικών και ανδρών αλλά και η επιδίωξη επίτευξης συμβιβασμού στα λαϊκά δικαστήρια με διαδικασίες δωρεάν για τους διαδίκους και η επιβολή ποινών με σκοπό τη βελτίωση του υπαίτιου αποτελούσαν ριζοσπαστικά μέτρα τα οποία είχαν άμεση επίδραση στις συλλογικές πρακτικές και νοοτροπίες.

Παρόλο που υπάρχει μία σημαντική διάσταση απόψεων σχετικά με τις πολιτικές του ΕΑΜ και τη δράση του στα ανώτερα κλιμάκια υπάρχει μικρή αμφιβολία ότι στα χωριά η λαϊκή αυτοδιοίκηση και η λαϊκή δικαιοσύνη ήταν μία πραγματικότητα. Και το πιο σημαντικό ήταν μια πραγματικότητα η οποία είχε καταλυτικές συνέπειες για τον πληθυσμό και έγινε ένας σημαντικός παράγοντας στις μεταπολεμικές εξελίξεις. Τα λόγια του αρχηγού της Βρετανικής Αποστολής στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Κατοχής Συνταγματάρχη Κρις Γουντχάουζ, ο οποίος κάθε άλλο παρά συμπαθών προς το ΕΑΜ μπορεί να χαρακτηριστεί, περιέχουν μεγάλο βαθμό αναγνώρισης του ρόλου του ΕΑΜ: «Έχοντας αποκτήσει τον έλεγχο όλης σχεδόν της χώρας, αν εξαιρέσουμε τους κυριότερους συγκοινωνιακούς κόμβους που χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί, είχε δημιουργήσει πράγματα που δεν είχε γνωρίσει ποτέ η Ελλάδα. Οι επικοινωνίες στις ορεινές περιοχές με τον ασύρματο, με αγγελιοφόρους, με τηλέφωνα, ποτέ δεν ήταν τόσο άρτιες είτε πριν είτε μετά. Ακόμα και οι δρόμοι είχαν βελτιωθεί και χρησιμοποιούνταν από το ΕΑΜ- ΕΛΑΣ. Οι τηλεπικοινωνίες τους, που περιλάμβαναν και ασυρμάτους, εκτείνονταν ως την Κρήτη και ως τη Σάμο, όπου δρούσαν ήδη αντάρτες. Τα δώρα του τεχνικού και πνευματικού πολιτισμού είχαν βρει το δρόμο τους προς τα βουνά για πρώτη φορά. Σχολεία, αυτοδιοίκηση, δικαστήρια, δημόσιες υπηρεσίες, που είχαν κλείσει με τον πόλεμο, λειτουργούσαν και πάλι. Θέατρα, εργοστάσια, τοπικά κοινοβούλια, λειτουργούσαν για πρώτη φορά. Οργανώθηκε κοινοτική ζωή, στη θέση του πατροπαράδοτου ατομικισμού του Έλληνα αγρότη»22.

Βιβλιογραφία:

1) Εθνικό Συμβούλιο - Περιληπτικά πρακτικά της πρώτης συνόδου του, έκδοση Κοινότητας Κορυσχάδων Ευρυτανίας

2) ΠΕΕΑ Επίσημα Κείμενα. Πράξεις και Αποφάσεις, Έκδοση Αρχείου Εθνικής Αντίστασης

3) Δημήτριος Ι. Ζέπος, Λαϊκή δικαιοσύνη εις τας ελευθέρας περιοχάς της υπό κατοχήν Ελλάδος, Αθήνα: ΜΙΕΤ 1986.

4) Γεωργούλας Μπέικος, ΕΑΜ και Λαϊκή Αυτοδιοίκηση, Θεσσαλονίκη 1976.

5) Γεωργούλας Μπέικος, Η λαϊκή εξουσία στην Ελεύθερη Ελλάδα, τόμος 2ος, Αθήνα: Θεμέλιο 2005.

6) Θανάσης Τσουπαρόπουλος, Οι λαοκρατικοί θεσμοί της Εθνικής Αντίστασης. Ιστορική και Νομική Προσέγγιση, Αθήνα: εκδόσεις Γλάρος 1989.

7) Χρήστος Τυροβούζης, Αυτοδιοίκηση και «Λαϊκή» Δικαιοσύνη 1942-1945, Αθήνα: Προσκήνιο, 1991.

Ο αρχηγός του ΕΛΑΣ, Άρης Βελουχιώτης συνομιλεί με συμπολεμιστές του.

Παραπομπές:

1. L. Baerentzen (ed.), British Reports on Greece, 1943-1944, Copenhagen 1982 σ.2-3

2. Θ. Τσουπαρόπουλος, Οι λαοκρατικοί θεσμοί της Ελληνικής Αντίστασης, Αθήνα 1989 σ. 22-23

3. Τσουπαρόπουλος, ό.π., σ. 27

4. Τσουπαρόπουλος, ό.π σ. 34, διαταγή 2929 του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ την 1η Δεκεμβρίου 1943

5. Διαταγή Νο 2929, στο L.S. Stavrianos, «The Greek National Liberation Front (EAM), A study in resistance organization and andministration, Journal of Modern History, March 1952, σ. 48

6.  Προφορική μαρτυρία Βασίλη Κάιλα, 4/7/1996

7.  Προφορική μαρτυρία που παρατίθεται στο Ρίκι Βαν Μπουσχότεν, From Armatolik to People's Rule, Amsterdam 1991 σ. 258

8.   Στο ίδιο  

9.   K. Kouvaras, OSS with the Central Committee of EAM, Αθήνα 1976 σ. 29

10. Προφορική Μαρτυρία Δημητρη Μανιώτη, 5/7/1996

11. Προφορική Μαρτυρία Κώστα Κωστόπουλου, 13 /4/1996

12. Προφορική μαρτυρία Βασίλη Κάιλα, 4/7/1996

13. Γ. Μπέικος, Η Λαϊκή εξουσία στην Ελεύθερη Ελλάδα, 2 τόμοι, Αθήνα 1979 σ. 46

14. Προφορική μαρτυρία Δημήτρη Μανιώτη, 5/7/1996

15.  Στις 18 Απριλίου 1944 η ΠΕΕΑ παίρνει την οριστική διοικητική μορφή και αποτελείται από τους Αλ. Σβώλο (Πρόεδρο), Ευρ. Μπακιρτζή (αντιπρόεδρο) και μέλη τους : Γ. Σιάντο, Ηλ. Τσιριμώκο, Κ. Γαβριηλίδη, Εμμ. Μάντακα, Π. Κόκκαλη, Αγγ. Αγγελόπουλο, Γ. Γεωργαλά, Νικ. Ασκούτση, Σταμ. Χατζήμπεη.

16. «Ιδρυτική Διακήρυξη ΠΕΕΑ», στο ΠΕΕΑ, Επίσημα Κείμενα. Πράξεις και Αποφάσεις, Έκδοση Αρχείου Εθνικής Αντίστασης σ.5-6

17.  Πράξη 4, «Διατάξεις για την Αυτοδιοίκηση» στο ΠΕΕΑ, Επίσημα Κείμενα. Πράξεις και Αποφάσεις, Έκδοση Αρχείου Εθνικής Αντίστασης σ. 11

18. «Ιδρυτική Διακήρυξη ΠΕΕΑ», στο ΠΕΕΑ. Επίσημα Κείμενα. Πράξεις και Αποφάσεις, Έκδοση Αρχείου Εθνικής Αντίστασης σ.5-6

19.  Πράξις 6, «Τρόπος εκλογής μελών Εθνικού Συμβουλίου» στο ΠΕΕΑ. Επίσημα Κείμενα. Πράξεις και Αποφάσεις, Έκδοση Αρχείου Εθνικής Αντίστασης σ. 14-15

20.  Στο ίδιο

21. Εθνικό Συμβούλιο - Περιληπτικά πρακτικά της πρώτης συνόδου του, έκδοση Κοινότητας Κορυσχάδων Ευρυτανίας σ. 118-124

22. C.M.Woodhouse, The apple of Discord: a survey of recent Greek politics in their international setting, Λονδίνο 1948, σ.146-147

Η Βασιλική Λάζου γεννήθηκε το 1973 στη Λαμία. Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και στο University of Essex στη Μ. Βρετανία, από όπου έλαβε μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών με ειδίκευση στην προφορική και τη συγκριτική ιστορία. Εκπόνησε διδακτορική διατριβή το 2010 στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Διετέλεσε μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, όπου εργάστηκε πάνω στην ανάπτυξη καινοτόμων διαδραστικών περιβαλλόντων για τη διάχυση της επιστημονικής γνώσης στο Μουσείο της Πόλης του Βόλου. Στο επίκεντρο των ερευνητικών ενδιαφερόντων της βρίσκονται όψεις του Εμφυλίου Πολέμου στις πόλεις, όπως η απονομή της δικαιοσύνης, το ζήτημα των εσωτερικών προσφύγων και οι δημόσιες τελετές καθώς και η μνήμη της δεκαετίας του 1940, όπως αποτυπώνεται στις προφορικές μαρτυρίες. Έχει λάβει μέρος σε συνέδρια και έχει δημοσιεύσει άρθρα για την περίοδο 1940-1949 σε συλλογικούς τόμους, σε επιστημονικά περιοδικά και στον Τύπο καθώς και Επιμελήτρια των ιστορικών εντύπων των εφημερίδων Ελευθεροτυπία, Ελεύθερος Τύπος, Επενδυτής και της εφημερίδας Ντοκουμέντο . Είναι μέλος της οργανωτικής και επιστημονικής επιτροπής των εκδηλώσεων "Η Αθήνα ελεύθερη. 12 Οκτωβρίου 1944" και επί σειρά ετών μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Εταιρείας Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων (ΕΔΙΑ).

Πηγή: www.historical-quest.com

Κ. MARX - FR. ENGELS - Η ΕΛΛΑΔΑ, Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ