Ε ί ν α ι _ π ρ ά γ μ α τ ι _ σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς - Βαζιούλιν Β. Α.

Ε ί ν α ι  π ρ ά γ μ α τ ι  σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς

1. «Ε ί ν α ι  π ρ ά γ μ α τ ι  σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς, αν και παρέχει ένα ευρύ πεδίο για τις εμπορευματικές και χρηματικές σχέσεις» Βαζιούλιν Β. Α. περί του πρώιμου σοσιαλισμού στην Λ.Δ. Κίνας. ΕΡ.: Πώς βλέπετε το «σοσιαλισμό της αγοράς» στην γκορμπατσοφική, αλλά και στην κινέζικη εκδοχή του; Β.Α.Β.: Το ζήτημα των εμπορευματικών και χρηματικών σχέσεων στο σοσιαλισμό εξαρτάται, κατ’ αρχήν, από την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας στην οποία νίκησε η σοσιαλιστική επανάσταση. Ο Μαρξ απέδειξε προ πολλού ότι η υπέρβαση των εμπορευματικών και χρηματικών σχέσεων είναι εφικτή στο βαθμό που αναπτύσσεται ο κοινωνικός χαρακτήρας της παραγωγής. Στο βαθμό που δεν έχει επιτευχθεί ο κοινωνικός χαρακτήρας της παραγωγής στις παραγωγικές δυνάμεις, είτε το θέλουμε είτε όχι, θα διατηρούνται οι σχέσεις της αγοράς.Οι σοσιαλιστικές επαναστάσεις νικούν όταν αρχίζει να διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο ο κοινωνικός χαρακτήρας της παραγωγής

και, αφού νικήσουν, έπεται ότι –τότε– δεν θα πρέπει να παίζει αποφασιστικό ρόλο στην παραγωγή η οικονομία της αγοράς. Στην περίπτωση που, λόγω κάποιων εξωτερικών συνθηκών, η σοσιαλιστική επανάσταση νίκησε σε μια χώρα στην οποία δεν υφίστανται οι (αναγκαίοι γι’ αυτό) όροι, τότε, βαθμιαία υπερτερούν οι εμπορευματικές και χρηματιστικές σχέσεις. Και ο σοσιαλισμός θα εξαλειφθεί. Πιθανόν, μάλιστα, και να μην ανακύψει σε μια τέτοια χώρα.Ο βαθμός στον οποίο θα διατηρούνται οι εμπορευματικές και χρηματικές σχέσεις έχει να κάνει με το βαθμό στον οποίο έχει αναπτυχθεί ο κοινωνικός χαρακτήρας των παραγωγικών δυνάμεων. Αυτό δεν εξαρτάται από τις προθέσεις του ενός ή του άλλου κόμματος, αλλά από τις αντικειμενικές νομοτέλειες. Καθήκον του κόμματος είναι η κατανόηση της αντικειμενικής πραγματικότητας. Η γκορμπατσοφική εκδοχή κάθε άλλο παρά σοσιαλισμός είναι. Η λέξη «σοσιαλισμός» λειτουργεί μόνο ως προκάλυμμα για κάτι που στην πραγματικότητα συνιστά κεφαλαιοκρατία.

Ε ί ν α ι  π ρ ά γ μ α τ ι  σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς 2. 

Σχετικά με την Κίνα, η κ ι ν έ ζ ι κ η  ε κ δ ο χ ή  ε ί ν α ι  π ρ ά γ μ α τ ι  σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς, αν και παρέχει ένα ευρύ πεδίο για τις εμπορευματικές και χρηματικές σχέσεις. Οι παραγωγικές δυνάμεις στην Κίνα βρίσκονταν σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο ανάπτυξης απ’ ό,τι στη χώρα μας. Συνεπώς, είτε το θέλουν είτε όχι οι Κινέζοι κομμουνιστές, οι εμπορευματικές και χρηματικές σχέσεις εκ των πραγμάτων θα διαδραματίζουν μεγάλο ρόλο κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Στην περίπτωση που θα επιδίωκαν να καταπνίξουν τις εμπορευματικές και χρηματικές σχέσεις, αυτό θα σήμαινε στήριξη της εξουσίας για πολλά χρόνια στις λόγχες. Είναι, όμως, αδύνατο να στηριχθεί και να κρατηθεί μια τεράστια χώρα στις λόγχες. Γι’ αυτό, όταν πραγματοποιείται σοσιαλιστική επανάσταση σε χώρες όπως η Κίνα, με ασθενώς αναπτυγμένες παραγωγικές δυνάμεις, για την εξουδετέρωση των αρνητικών συνεπειών χρειάζεται, προπαντός, μια πολύ γρήγορη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Αλλά για να γίνει αυτό, η Κινέζικη Λαϊκή Δημοκρατία χρειάζεται τη βοήθεια (τεχνολογική κ.ά.) των πιο αναπτυγμένων σοσιαλιστικών χωρών. Δεδομένου ότι η Κίνα είναι ένα τεράστιο κράτος, ακόμα και η ΕΣΣΔ δεν θα μπορούσε να επωμισθεί ένα τέτοιο βάρος. Το πιθανότερο είναι η Κίνα να έχει την τύχη της Σοβιετικής Ένωσης.Εδώ θα ήθελα, να πω δυο λόγια για την αντίληψη μου, όσον αφορά την ύπαρξη πρώιμων σοσιαλιστικών επαναστάσεων και ώριμων σοσιαλιστικών επαναστάσεων. Αυτό δεν είναι κάτι παράξενο ή μια απόκλιση στο γενικό ρου της ιστορίας. Γενικά, αν αναστοχαστούμε τη σύγχρονη εποχή, η μετάβαση από ένα κοινωνικοοικονομικό σύστημα σ’ ένα άλλο, πάντα συνοδεύονταν από αντεπαναστάσεις. Αυτό συνέβη, π.χ., σε όλες τις αστικές επαναστάσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με τη μετάβαση στον κομμουνισμό. Μόνο που, επειδή ο κόσμος έχει γίνει περισσότερο ενιαίος, η κλίμακα της αντεπανάστασης είναι ασύγκριτα μεγαλύτερη.ΕΡΩΤΗΣΗ: Μήπως θα έπρεπε να μιλήσουμε για το άκαιρο αυτών των σοσιαλιστικών επαναστάσεων;Β.Α.Β.: Αν μιλήσουμε απλώς και μόνο κατ’ αναλογία, θα έπρεπε να χαρακτηρίσουμε άκαιρες και τις αστικές επαναστάσεις όταν κατέληξαν σε αντεπαναστάσεις. Εάν εμβαθύνουμε στις κατ’ αναλογία κρίσεις, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι και οι πρώιμες σοσιαλιστικές επαναστάσεις ήταν άκαιρες; Στη Ρωσία διαμορφώθηκε επαναστατική κατάσταση. Οι αντιφάσεις της παγκόσμιας κεφαλαιοκρατίας, οι αντιφάσεις του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού, οδήγησαν στην αναγκαιότητα των σοσιαλιστικών επαναστάσεων. Ωστόσο, λόγω των αντιφάσεων της ανάπτυξης, η επανάσταση δεν μπορούσε να ξεσπάσει στις χώρες που ζούσαν σε βάρος άλλων χωρών. Κατ’ ανάγκη μπορούσαν να ξεσπάσουν σε πιο καθυστερημένες χώρες, σε χώρες που υφίστανται εκμετάλλευση. Η αστική τάξη των αναπτυγμένων χωρών μπορούσε να εξαγοράσει την εργατική τάξη, μιας και διέθετε μεγάλους πόρους από την εκμετάλλευση των αποικιών. Και δεν ήταν μόνον οι αποικίες. Υπήρχαν και άλλες πηγές υπερκέρδους.Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να κλονιστεί η λενινιστική διδασκαλία για την ανισομερή ανάπτυξη επί ιμπεριαλισμού. Αυτό σημαίνει ότι η επανάσταση θα εκδηλωθεί σε χώρες με σχετικά μέσο ή ασθενές επίπεδο ανάπτυξης.

Ε ί ν α ι  π ρ ά γ μ α τ ι  σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς 3. 

Εντούτοις, η διαδικασία της ανάπτυξης είναι πάντοτε αντιφατική: αφ’ ενός μεν εμφανίστηκαν όροι για τις σοσιαλιστικές επαναστάσεις, αφ’ ετέρου δε, η πρώτη από αυτές εκδηλώθηκε σε μια κεφαλαιοκρατική χώρα με μέσο επίπεδο ανάπτυξης και με πολλά φεουδαρχικά κατάλοιπα.Όταν μιλάμε για πρώιμες σοσιαλιστικές επαναστάσεις, αυτό δεν σημαίνει ότι δεχόμαστε τη θέση των μενσεβίκων, οι οποίοι πίστευαν ότι η επανάσταση διόλου δεν χρειάζεται. Το ζήτημα δεν είναι αν θέλει κανείς ή όχι την επανάσταση, αλλά αν διαμορφώθηκαν αντικειμενικοί όροι γι’ αυτήν. Οι μπολσεβίκοι αυτήν ακριβώς τη δυνατότητα πραγματοποίησαν θαυμάσια. Επαναλαμβάνω για πολλοστή φορά, η θέση αυτή δεν έχει καμία σχέση με τη σοσιαλδημοκρατική και μενσεβίκικη ερμηνεία.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Μια διευκρίνιση για την Κίνα. Η σημερινή ηγεσία ισχυρίζεται ότι οι μεταρρυθμίσεις γίνονται για να διορθωθούν τα λάθη της προ-ηγουμένης ηγεσίας, η οποία δεν λάμβανε υπ’ όψιν της την ιδιαιτερότητα της χώρας, το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.Β.Α.Β.: Απ’ τη σκοπιά των συνεπών κομμουνιστικών θέσεων, στην Κίνα υπάρχει απόκλιση προς την οικονομία της αγοράς. Μαζί μ’ αυτή την επισήμανση, θα ήθελα να επισύρω την προσοχή σας στο γεγονός ότι εκεί η κατάσταση είναι περίπλοκη και αντιφατική. Θα ξεκινήσω από πιο μακριά, για «να πάρουμε φόρα» για το επόμενο άλμα. Πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να διακρίνουμε τον πρώιμο απ’ τον ύστερο σοσιαλισμό, τις πρώιμες από τις ύστερες σοσιαλιστικές επαναστάσεις. Ευελπιστώ να γράψω αναλυτικότερα για αυτή τη διαφορά. Προς το παρόν, σε σχέση με την κατάσταση της Κίνας, θα αναφερθώ λίγο στις πρώιμες σοσιαλιστικές επαναστάσεις και στον πρώιμο σοσιαλισμό.Οι αντικειμενικές προϋποθέσεις των πρώιμων σοσιαλιστικών επαναστάσεων ανακύπτουν με την εμφάνιση της μεγάλης βιομηχανίας, με την έναρξη της μετάβασης στην παραγωγή με μηχανές.Οι προϋποθέσεις αυτές ωριμάζουν με την επίτευξη κυριαρχίας της παραγωγής με μηχανές στην εθνική οικονομία. Έτσι, αρχίζει να υπερτερεί ο κοινωνικός χαρακτήρας της παραγωγής (ο κοινωνικός χαρακτήρας της εργασίας είναι τεχνική αναγκαιότητα για τη μεγάλη βιομηχανία). Επομένως, η κυριαρχία της κοινωνικής μορφής ιδιοκτησίας αποβαίνει αντίστοιχη με αυτό το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Όσο λιγότερο αναπτυγμένη είναι η μεγάλη βιομηχανία, τόσο χαμηλότερος είναι ο βαθμός διαμόρφωσης των προϋποθέσεων για μια πρώιμη σοσιαλιστική επανάσταση και για τον πρώιμο σοσιαλισμό, τόσο λιγότερες είναι οι δυνατότητες για τον πρώιμο σοσιαλισμό, τόσο λιγότερες είναι οι δυνατότητες [για την εγκαθίδρυση] κοινωνικής ιδιοκτησίας. Οι δυνατότητες θα είναι, τότε, περισσότερες για την ιδιωτική ιδιοκτησία και όχι για την κοινωνική.

Γι’ αυτό, όσο χαμηλότερο είναι το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων μιας χώρας [όπου νίκησε η σοσιαλιστική επανάσταση], τόσο περισσότερα μέτρα κρατικού πειθαναγκασμού απαιτούνται για τη διατήρηση του κομμουνιστικού προσανατολισμού. Μου έρχονται στο νου τα λόγια του Φ. Ένγκελς, που επισήμαινε ουσιαστικά ότι, αν οι κομμουνιστές πάρουν την εξουσία εκεί όπου δεν έχουν δημιουργηθεί ακόμη οι απαραίτητες προϋποθέσεις, δεν θα φανούν μόνο ανόητοι, αλλά και θα δυσφημιστούν, πράγμα πολύ χειρότερο.Μπορούμε να συγκρίνουμε τα μέτρα κρατικού πειθαναγκασμού στην ΕΣΣΔ, την Κίνα και την Καμπότζη. Ο βαθμός χρήσης τέτοιων μέτρων κατά την απόπειρα σοσιαλιστικής οικοδόμησης είναι αντιστρόφως ανάλογος του επιπέδου ανάπτυξης της χώρας. Στην Καμπότζη, που ήταν πολύ ισχυρές οι κοινοτικές δομές, για να πραγματοποιήσουν κάποιες σοσιαλιστικές ιδέες άρχισαν να εξοντώνουν πλήθος λαού.Κατά τη γνώμη μου, υπάρχει η εξής νομοτέλεια: όσο πιο ασθενές είναι το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων τόσο πιο αναγκαίος είναι ο πειθαναγκασμός για τη διατήρηση του κομμουνιστικού προσανατολισμού των μετασχηματισμών της κοινωνίας.

Ε ί ν α ι  π ρ ά γ μ α τ ι  σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς 4. 

Όμως, όσο περισσότερο χρησιμοποιείται ο πειθαναγκασμός τόσο πιο πολύ δυσφημείται η ιδέα του κομμουνισμού, τόσο μεγαλύτερη είναι η απόκλιση από την οδό μέσω της οποίας αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί. Φυσικά, τόσο πιο μη κομμουνιστικές αποβαίνουν οι επιπτώσεις.Εν τω μεταξύ, ο κοινωνικός χαρακτήρας των παραγωγικών δυνάμεων κατά την περίοδο των πρώιμων σοσιαλιστικών επαναστάσεων, κατά την περίοδο του πρώιμου σοσιαλισμού, δεν είναι επαρκώς αναπτυγμένος, ώστε να είναι εφικτή η πλήρης εξάλειψη των εμπορευματικών και χρηματικών σχέσεων από την κοινωνία. Αλλά οι εμπορευματικές και χρηματικές σχέσεις αντιφάσκουν με τις κομμουνιστικές σχέσεις. Η αντίφαση αυτή μεγαλώνει όσο περισσότερο χρησιμοποιούνται οι εμπορευματικές και χρηματικές σχέσεις στον πρώιμο σοσιαλισμό, γεγονός που ενισχύει και μεγεθύνει την απειλή της κεφαλαιοκρατικής παλινόρθωσης.Οι κομμουνιστές της Κίνας δρουν σε γενικές γραμμές σύμφωνα με τις αντικειμενικές συνθήκες της χώρας τους. Ο πρώιμος σοσιαλισμός ανέκυψε στην Κίνα σε συνθήκες όπου οι παραγωγικές δυνάμεις ήταν λιγότερο αναπτυγμένες απ’ ό,τι στη χώρα μας. Γι’ αυτό, αφ’ ενός μεν είναι ανάγκη να χρησιμοποιηθούν οι εμπορευματικές και χρηματικές σχέσεις σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι στην ΕΣΣΔ, αφ’ ετέρου δε, ο κίνδυνος της κεφαλαιοκρατικής παλινόρθωσης γίνεται απειλητικότερος. Οι Κινέζοι κομμουνιστές είναι υποχρεωμένοι να βαδίζουν πάνω από τον γκρεμό σε μια πολύ στενή γέφυρα, που διαρκώς στενεύει περισσότερο...Εδώ θα ήθελα να επισημάνω για άλλη μια φορά το εξής: οι πρώιμες σοσιαλιστικές επαναστάσεις και ο πρώιμος σοσιαλισμός, από την άποψη της παγκόσμιας ιστορικής διαδικασίας ανάπτυξης της ανθρωπότητας, δεν συνιστούν αντικείμενο υποκειμενικής επιλογής. Συνιστούν μιαν ιστορική αναγκαιότητα, ένα στάδιο στην πρόοδο της ανθρωπότητας. Η αντιφατικότητα αυτού του σταδίου δεν αναιρεί και δεν μπορεί να αναιρέσει την ιστορική του αναγκαιότητα. [Στην αρχική εκδοχή του κειμένου, ακολουθούσε η εξής παράγραφος: «Είναι άλλο πράγμα αν κάποιες χώρες προσανατολίζονται προς την Κίνα. Η Κούβα είναι αναπόφευκτο να κάνει κάτι τέτοιο. Αν και δεν μπορούμε να φανταστούμε τι θα γίνει στην Κούβα μετά τον Κάστρο. Ακόμη και τώρα με δυσκολία κρατιούνται στην εξουσία, αν πάνε με το κινέζικο μοντέλο, πολύ γρήγορα θα τη χάσουν» – σ.τ.μ.]. 2. Να αναστοχαστούμε τη σύγχρονη εποχή... 

Βίκτορ Αλεξέγιεβιτς Βαζιούλιν

Πηγή: http://www.ilhs.tuc.gr/gr/VAV_2017_2.pdf

.