Σε ένα παλιό ανέκδοτο χειρόγραφο, που το επεξεργαστήκαμε ο Μαρξ κι εγώ το 1846, βρίσκω τα παρακάτω: «Ο πρώτος καταμερισμός της εργασίας είναι ο καταμερισμός ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα για την τεκνοποίηση»*. Και σήμερα μπορώ να προσθέσω: Η πρώτη ταξική αντίθεση, που εμφανίζεται στην ιστορία, συμπίπτει με την ανάπτυξη του ανταγωνισμού ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα στη μονογαμία και η πρώτη ταξική καταπίεση με την καταπίεση του γυναικείου φύλου από το ανδρικό. Η μονογαμία ήταν μια μεγάλη ιστορική πρόοδος, ταυτόχρονα όμως, πλάι στη δουλεία και τον ατομικό πλούτο, εγκαινίασε την εποχή που διατηρείται μέχρι σήμερα και όπου κάθε πρόοδος είναι μαζί και μια σχετική οπισθοδρόμηση, όπου η ευημερία και η ανάπτυξη του ενός επιβάλλεται με τον πόνο και την απώθηση του άλλου. Η μονογαμία είναι η κυτταρική μορφή της πολιτισμένης κοινωνίας, στην οποία μπορούμε ήδη να μελετήσουμε τη φύση των αντιθέσεων και αντιφάσεων που αναπτύσσονται ολόπλευρα μέσα της. [...]
Με την εμφάνιση των διαφορών στην ιδιοκτησία, στην ανώτερη κιόλας βαθμίδα της βαρβαρότητας, εμφανίζεται σποραδικά η μισθωτή εργασία πλάι στην εργασία των δούλων και σύγχρονα, σαν το αναγκαίο συνακόλουθό της, η επαγγελματική πορνεία ελεύθερων γυναικών δίπλα στην αναγκαστική έκδοση της δούλης. Έτσι η κληρονομιά που άφησε ο ομαδικός γάμος στον πολιτισμό έχει δύο όψεις, όπως και κάθε προϊόν του πολιτισμού έχει δύο όψεις, είναι διφορούμενο, διασπασμένο, αντιφατικό: εδώ η μονογαμία, εκεί ο εταιρισμός μαζί με την πιο ακραία μορφή του, την πορνεία. Ο εταιρισμός είναι λοιπόν ένας κοινωνικός θεσμός όπως κάθε άλλος: συνεχίζει την παλιά σεξουαλική ελευθερία — προς όφελος των ανδρών. Στην πραγματικότητα οι κυρίαρχες τάξεις όχι μόνον τον ανέχονται αλλά και συμμετέχουν πρόθυμα σ’ αυτόν ενώ τον καταδικάζουν μόνο φραστικά. Όμως στην πραγματικότητα αυτή η καταδίκη δεν αφορά καθόλου τους άνδρες που συμμετέχουν αλλά μόνο τις γυναίκες: αυτές προγράφονται και εξοστρακίζονται, για να διακηρυχτεί έτσι για άλλη μια φορά σαν θεμελιακός νόμος της κοινωνίας η απόλυτη κυριαρχία των ανδρών πάνω στο γυναικείο φύλο.
Έτσι όμως αναπτύσσεται μια δεύτερη αντίθεση μέσα στην ίδια τη μονογαμία. Δίπλα στο σύζυγο, που ομορφαίνει με τον εταιρισμό την ύπαρξή του, βρίσκεται η παραμελημένη σύζυγος. Και δεν μπορεί κανείς να έχει τη μία πλευρά της αντίθεσης χωρίς την άλλη, ακριβώς όπως δεν μπορεί να έχει στο χέρι ένα ολόκληρο μήλο αφού έχει φάει το μισό. Παρ’ όλα αυτά έτσι φαίνεται να ήταν η άποψη των ανδρών, μέχρι που τους έβαλαν μυαλό οι γυναίκες τους. Με τη μονογαμία εμφανίζονται μόνιμα δύο νέες κοινωνικές φυσιογνωμίες, που ήταν άγνωστες προηγούμενα: Ο μόνιμος εραστής της γυναίκας και ο απατημένος σύζυγος. Οι άνδρες είχαν νικήσει τις γυναίκες, αλλά οι ηττημένες ανέλαβαν μεγαλόψυχα να στεφανώσουν τους νικητές. Πλάι στη μονογαμία και τον εταιρισμό η μοιχεία έγινε ένας αναπότρεπτος κοινωνικός θεσμός- απαγορευμένος, σκληρά τιμωρούμενος, αλλά που δεν μπορούσε να καταπιεστεί. Η βεβαιότητα για την πατρότητα των παιδιών στηριζόταν, όπως και προηγούμενα, το πολύ σε κάποια ηθική πεποίθηση.[...)
Η νέα μονογαμία που αναπτύχθηκε πάνω στα ερείπια του ρωμαϊκού κόσμου μέσω της ανάμιξης των λαών, έντυσε την ανδρική κυριαρχία με πιο ήπιες μορφές και έδοσε στις γυναίκες, τουλάχιστον εξωτερικά, μια πολύ πιο τιμημένη και ελεύθερη θέση, τέτια που ποτέ προηγούμενα δεν γνώρισε η κλασική αρχαιότητα. Έτσι δόθηκε για πρώτη φορά η δυνατότητα, ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί από τη μονογαμία — μέσα σ’ αυτή, δίπλα της και εναντίον της, κατά περίπτωση — η πιο μεγάλη ηθική πρόοδος, την οποία χρωστάμε σ’ αυτή: ο νεότερος ατομικός σεξουαλικός έρωτας, που ήταν άγνωστος σε ολόκληρο τον προηγούμενο κόσμο.[...)
Αν όμως απ’ όλες τις γνωστές μορφές της οικογένειας, η μονογαμία ήταν η μορφή με την οποία μόνο θα μπορούσε να αναπτυχθεί ο νεότερος σεξουαλικός έρωτας, αυτό δεν σημαίνει ότι αποκλειστικά μ’ αυτήν ή κυρίως μόνο μέσω αυτής, αναπτύχθηκε σαν αγάπη μεταξύ των συζύγων.
Ολόκληρη η φύση της σταθερής μονογαμίας κάτω από την ανδρική κυριαρχία το απέκλειε. Σε όλες τις ιστορικά δραστήριες, δηλαδή σε όλες τις κυρίαρχες τάξεις, η σύναψη γάμου παρέμεινε αυτό που ήταν από την εποχή του ζευγαρωτού γάμου: μια υπόθεση συναλλαγής, που την ταχτοποιούσαν οι γονείς. Και η πρώτη μορφή του σεξουαλικού έρωτα σαν πάθος, που εμφανίστηκε ιστορικά, σαν πάθος που προσφέρεται σε κάθε άνθρωπο (τουλάχιστον των κυρίαρχων τάξεων), σαν ανώτερη μορφή του γενετήσιου ένστικτου — πράγμα που αποτελεί ακριβώς τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του — αυτή η πρώτη μορφή του, ο ιπποτικός έρωτας του Μεσαίωνα, δεν ήταν σε καμιά περίπτωση συζυγική αγάπη. Αντίθετα, στην κλασική μορφή του, στους Προβηγκιανούς, κατευθύνεται με ανοιχτά πανιά προς τη μοιχεία, και οι ποιητές του την εξυμνούν.
Με την εμφάνιση των διαφορών στην ιδιοκτησία, στην ανώτερη κιόλας βαθμίδα της βαρβαρότητας, εμφανίζεται σποραδικά η μισθωτή εργασία πλάι στην εργασία των δούλων και σύγχρονα, σαν το αναγκαίο συνακόλουθό της, η επαγγελματική πορνεία ελεύθερων γυναικών δίπλα στην αναγκαστική έκδοση της δούλης. Έτσι η κληρονομιά που άφησε ο ομαδικός γάμος στον πολιτισμό έχει δύο όψεις, όπως και κάθε προϊόν του πολιτισμού έχει δύο όψεις, είναι διφορούμενο, διασπασμένο, αντιφατικό: εδώ η μονογαμία, εκεί ο εταιρισμός μαζί με την πιο ακραία μορφή του, την πορνεία. Ο εταιρισμός είναι λοιπόν ένας κοινωνικός θεσμός όπως κάθε άλλος: συνεχίζει την παλιά σεξουαλική ελευθερία — προς όφελος των ανδρών. Στην πραγματικότητα οι κυρίαρχες τάξεις όχι μόνον τον ανέχονται αλλά και συμμετέχουν πρόθυμα σ’ αυτόν ενώ τον καταδικάζουν μόνο φραστικά. Όμως στην πραγματικότητα αυτή η καταδίκη δεν αφορά καθόλου τους άνδρες που συμμετέχουν αλλά μόνο τις γυναίκες: αυτές προγράφονται και εξοστρακίζονται, για να διακηρυχτεί έτσι για άλλη μια φορά σαν θεμελιακός νόμος της κοινωνίας η απόλυτη κυριαρχία των ανδρών πάνω στο γυναικείο φύλο.
Έτσι όμως αναπτύσσεται μια δεύτερη αντίθεση μέσα στην ίδια τη μονογαμία. Δίπλα στο σύζυγο, που ομορφαίνει με τον εταιρισμό την ύπαρξή του, βρίσκεται η παραμελημένη σύζυγος. Και δεν μπορεί κανείς να έχει τη μία πλευρά της αντίθεσης χωρίς την άλλη, ακριβώς όπως δεν μπορεί να έχει στο χέρι ένα ολόκληρο μήλο αφού έχει φάει το μισό. Παρ’ όλα αυτά έτσι φαίνεται να ήταν η άποψη των ανδρών, μέχρι που τους έβαλαν μυαλό οι γυναίκες τους. Με τη μονογαμία εμφανίζονται μόνιμα δύο νέες κοινωνικές φυσιογνωμίες, που ήταν άγνωστες προηγούμενα: Ο μόνιμος εραστής της γυναίκας και ο απατημένος σύζυγος. Οι άνδρες είχαν νικήσει τις γυναίκες, αλλά οι ηττημένες ανέλαβαν μεγαλόψυχα να στεφανώσουν τους νικητές. Πλάι στη μονογαμία και τον εταιρισμό η μοιχεία έγινε ένας αναπότρεπτος κοινωνικός θεσμός- απαγορευμένος, σκληρά τιμωρούμενος, αλλά που δεν μπορούσε να καταπιεστεί. Η βεβαιότητα για την πατρότητα των παιδιών στηριζόταν, όπως και προηγούμενα, το πολύ σε κάποια ηθική πεποίθηση.[...)
Η νέα μονογαμία που αναπτύχθηκε πάνω στα ερείπια του ρωμαϊκού κόσμου μέσω της ανάμιξης των λαών, έντυσε την ανδρική κυριαρχία με πιο ήπιες μορφές και έδοσε στις γυναίκες, τουλάχιστον εξωτερικά, μια πολύ πιο τιμημένη και ελεύθερη θέση, τέτια που ποτέ προηγούμενα δεν γνώρισε η κλασική αρχαιότητα. Έτσι δόθηκε για πρώτη φορά η δυνατότητα, ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί από τη μονογαμία — μέσα σ’ αυτή, δίπλα της και εναντίον της, κατά περίπτωση — η πιο μεγάλη ηθική πρόοδος, την οποία χρωστάμε σ’ αυτή: ο νεότερος ατομικός σεξουαλικός έρωτας, που ήταν άγνωστος σε ολόκληρο τον προηγούμενο κόσμο.[...)
Αν όμως απ’ όλες τις γνωστές μορφές της οικογένειας, η μονογαμία ήταν η μορφή με την οποία μόνο θα μπορούσε να αναπτυχθεί ο νεότερος σεξουαλικός έρωτας, αυτό δεν σημαίνει ότι αποκλειστικά μ’ αυτήν ή κυρίως μόνο μέσω αυτής, αναπτύχθηκε σαν αγάπη μεταξύ των συζύγων.
Ολόκληρη η φύση της σταθερής μονογαμίας κάτω από την ανδρική κυριαρχία το απέκλειε. Σε όλες τις ιστορικά δραστήριες, δηλαδή σε όλες τις κυρίαρχες τάξεις, η σύναψη γάμου παρέμεινε αυτό που ήταν από την εποχή του ζευγαρωτού γάμου: μια υπόθεση συναλλαγής, που την ταχτοποιούσαν οι γονείς. Και η πρώτη μορφή του σεξουαλικού έρωτα σαν πάθος, που εμφανίστηκε ιστορικά, σαν πάθος που προσφέρεται σε κάθε άνθρωπο (τουλάχιστον των κυρίαρχων τάξεων), σαν ανώτερη μορφή του γενετήσιου ένστικτου — πράγμα που αποτελεί ακριβώς τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του — αυτή η πρώτη μορφή του, ο ιπποτικός έρωτας του Μεσαίωνα, δεν ήταν σε καμιά περίπτωση συζυγική αγάπη. Αντίθετα, στην κλασική μορφή του, στους Προβηγκιανούς, κατευθύνεται με ανοιχτά πανιά προς τη μοιχεία, και οι ποιητές του την εξυμνούν.
• Βλ. Κ. Μαρξ - Φρ. Ένγκελς. Η γερμανική ιδεολογία. Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 1979, τόμ. Ι,σελ. 77.
.jpeg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου