Translate

Γιάννης Σκαρίμπας (1893-1984) - Εαυτούληδες

ΕΑΥΤΟΥΛΗΔΕΣ

Ως ωραία ήταν μου απόψε η λύπη.
Ήρθαν όλα σιωπηλά χωρίς πάθη
Και με ήβραν – χωρίς κανέν’ να μου λείπει-
Τα λάθη.

Κι ως τα γνώρισα όλα μου γύρω – μπραμ-πάφες
Όλα κράταγαν, τρουμπέτες και βιόλες
-ΕΑΥΤΟΥΛΗΔΕΣ που με βλέπαν, οι γκάφες
μου όλες.

Α!… τι θίασος λίγον τι από αλήτες
Μουζικάντες μεθυσμένους και φάλτσους
Έτσι ως έμοιαζαν – με πρισμένες τις μύτες-
Παλιάτσους.

Και τι έμπνευση να μου δώσουν τη β έ ρ γ α
Μπρος σε τρίποδα με κ ά ν τα α μυστήρια,
Όπου γράφονταν τα’ αποτυχημένα μου έργα
– εμβατήρια!

Α!… τι έμπνευση!… Μαιτρ του φάλτσου γω πάντα,
Με τη βέργα μου τώρα ψηλά –λέω- με τρόμους
Να, με δαύτη μου να παρελάσω την μπάντα
Στους δρόμους.

Κι ως πισώκολα θα παγαίνω πατώντας
Μεσ’ σε κόρνα θα τα βροντούν και σαντούρια
Οι παλιάτσοι μου – στον αέρα πηδώντας-
Τα θούρια…

Το εισιτήριο

ΝΑΝΑΙ σαν νάμουν έτοιμος. Και νάναι
Σαν νάχω χάσει το εισιτήριο. Οι κάβοι
Ν’ αφροκοπάν, κι οι αφροί να το κουνάνε
Μεσ’ στους καπνούς του –όρνιο- ένα καράβι.

Κι εγώ να ψάχνουμαι εδωχάμω. Και όλο- όλο
…το … ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ να λέω σύντρόφοι ωραίοι!…
και να μην έρχεται μια βάρκα έως το μώλο
να μην φαινώνται πουθενά οι β αρκαρέοι…

Οι βαρκαρέοι!… Το εισιτήριο!.. Να τρέμει
– ζαγάρι εντός μου- η Χαλκίδα και τα όρη.
Κι εκεί να τόχουν συνεπάρει οι ανέμοι
Μετέωρο – μες τστις αχλές του- το βαπόρι…

Ω διάολε!… όλα νάχουν χαθεί και νάχουν πάει
Κι οι άνθρωποι δραπετεύσει από τους τόπους
Κι αυτό το πλοίο να τραβάει και να τραβάει
Χωρίς μηχανικούς, χωρίς ανθρώπους…

Και χωρίς φώτα. Ακυβέρνητο. Και όλο
Να χλιμιντράει στο χάος. Κι ως θα κλαιω
– κι όλας να ψάχνουμαι, να ψάχνουμαι στο μώλο
και όλο για κείνο το εισιτήριο να λεω…

το καράβι

ΕΙΠΕ μου, αγάπη μου, για ένα καράβι
Θολό που ολομόναχο πάει.
Χρυσά, για ‘να πλοίο, τα φώτα που ανάβει
Στα χάη…

Γι’ αυτό μόνον, ‘Πε μου και για –που να βγαίνει-
Μια Σελήνη θεόρατη, είπε μου
– κι αυτό να τραβάει, να τραβάει, να πηγαίνει
Θεέ μου!

Και ύστερα άρχίσε ( τα σκότη ως θα ζώνουν)
Να μου λες, να μου λες – καθώς πρώτα-
Για κείνα που άναψε –χρυσά – να μαργώνουν
Τα φώτα

Αγάπη μου, αγάπη μου, το πλοίο με πλώρη
Θολή κι η θεόρατη εκείνη
– φωτιά π’ ανεβαίνει απ’ τα δάση απ’ τα όρη-
η Σελήνη.

Και σώπασε πάλι και πάλι άρχισέ μου
Το καράβι, να μου λες, αν το ζώνει
Ακόμα η νύχτα, ακόμα αν – Θεέ μου ! –
Μαργώνει.

Και ύστερα μείνε –κι εγώ- σ’ ένα δρόμο
Και –τι όνειρο στο σβήσε και στ’ άψε!-
Το κεφάλι ακουμπώντας –ολόρθη- στον ώμο
Μου κλάψε…

Το βαλς χωρίς ντάμα

ΩΡΑΙΑ διασκεδάσαμε, κυρία, στο σπίτι
(συνέχεια στης νύχτας τα’ αμίλητα μάκρη)
με τουτ’ τη λίγον τι βαμμένη μου μύτη
στην άκρη

Εγώ, μπρος στο φίνο σου χαμογέλιο
Κι εσύ μπρος σ’ αυτό το άναυδο φρύδι,
Περίεργο επαίξαμε – οι δυο μας- και τέλειο
Παιγνίδι.

Στα μούτρα μου απόμεινε ύστερα χρώμα
Βαθύ ροζ απ’ τα χείλη σου, Μα εμένα, Κυρία
Σε κυττάνε ακίνητο το μπλάβο μου όμμα
Και κρύα..

Ω νάχα κι εγώ μεσ’ στο στήθος καρδίτσα
(και όχι, για να κρούω τις φούχτες, μια σούστα)
αχ πως θα στην έπιανα καρφίτσα- καρφίτσα
τη φούστα.

Και πως, τα μαλλάκια σου μπούκλα τη μπούκλα
Ωραία θα στάφιαχνα –με κόπτσες και τέλια-
Σε στυλ Πομπαδούρ να σ’ είχα μια κούκλα
Μου τέλεια.

Μα εγώ στης πνοής σου για να φτάσω το μύρο,
Των ποδιών μου πατώ – στο κενό – στις μυτίτσες
Και αχ στην κλωστή μου πόσες φέρνω τριγύρω
Βολτίτσες.

Θεέ μου, θα κλάψω! Στροφές χωρίς ντάμες
– με τέζα τα χέρια μου- με σφάζει μια ζήλεια
στον αέρα να φέρνω, και νάχω παλάμες
δυο ζύλια..

Ο σταθμάρχης

ΘΟΛΩΝΕ το βράδυ και το τραίνο είχ’ έμβει
Στον ερημικό σταθμό βαρύ και ατόφιο
Λες το’ χε τυρλίξει σ’ άχνά πέπλα η ρέμβη
Έτσι ως ξάφνου στάθκε ακίνητο και ψόφιο.

Σήμανε η καμπάνα κι έτριξαν οι θύρες,
Ούρλιάξε ‘να σφύριγμα και αυτό εκινήθη
Πλάι σε μια παράτα αγερώχες φιλύρες
Που κώπηλατούσαν –λές στητές- στη λήθη.

Λίγο ακόμα κι όργιο – αρθρωτή γουστέρα-
Θάφευγε ως είχ’ έρθει μες των ατμών τολύπη
Κι εγώ πάλι μόνος στη θλιμμένη εσπέρα
Με συντρόφισσά μου, θάμενα, τη λύπη.

………………………………………………..

Άξαφνα ως γλυστρούσε – σ’ ένα παραθύρι
Ένα χέρι εξαίσιο μούγνεψε και πάει
Μια σειρά άσπρα δόντια , δυο μάτια σαπφείροι
Μούστειλαν – φίλημα στα χάη!

Έμενα … Η μέρα είχε κιόλας φύγει,
Του σταθμού μου, γύρω, η ερημία αλύχτα^
Κείνες οι φιλύρες πήγαιναν με ρίγη
Και με βήμα στράτι- ωτικό στη νύχτα…

Ω, έσύ, κυρά χέρι, δόντια , μάτι
Όνειρο και τραίνο που την πας τη νιότη,
Έδωσα σινιάλο – το κ α θ ή κ ο ν_ για τη
Διασταύρωσή μας στην αιωνιότη…

Ο καμπούρης

Θα της άρεζα φαίνεται και με είχε πάρει
Για τις ιδέες μου που έχω, τις μπρούσκες
Έτσι με των γλουτών μου (ως είμαι) τις φούσκες
Ζευγάρι.

Μα εγώ πιάστηκα στου έρωτά της την πιάκα
Με τα (έως τα γόνατα κοντά μου) παντζάκια,
Και – αχ- για δαύτη μου, πόσα πίνω φαρμάκια
Τη μπάκα.

Του κάκου μεσ’ στ’ άλλα μου της τσέπης τουμλέκια
Είχα εγώ –να τα βλέπει- σουγιά και σφυρίχτρα,
Η φωνή μου (σαρμόνικα) ηχούσε – η μπήχτρα-
Γυναικεία!

Το λοιπόν; Να, τούτης μου κακώχω της μούρης
Της σπανής να μπορώ να αγαπώ χωρίς γένια,
Και με γάμπες γυμνές να είμαι – μ’ ευγένεια-
Καμπούρης…

Ωωω… τα’ άνθη τα’ αγκάθια, όλα έρχονται στη φύση
Κι όλα φεύγουν στην ώρα τους. ( Την τύχη τους νάχα…)
Εγώ τι; Στη ζωή, έχω βιαστεί νάρθω τάχα
Ή αργήσει;

Το πλοίο
(ο τιτανικός)

ΕΚΕΙ, προς τις γραμμές του Νότιου απείρου
Περήφανο ως λικνίζοντας το πλοίο
Με δύο γλαρά φουγάρα και ονείρου
Φώτα χρυσά – η Κυρία μ’ ένα βιβλίο,

Στο χέρι εμελαγχολεί… τι θεία ώρα
Στα βαλς που η σάλα αντηχεί κι είχεν έβγει
Μισή φωτιά η σελήνη!… και τι φιόρα
Οι έξωμες μηλαίδες και τα ζεύγη.

Που ωραία στροβιλίζονταν. Η μπάντα
Που ανύποπτους σε μέθη αιθέρια εώρει!
Και η Κυρία –ωωω! … που εκράτει πάντα
Εκείνο το βιβλίο… το βαπόρι

Στο πέλαο που αγάλι έκανε κ ρ ά τα ε ι…
Ω η Κυρία, η Κυρία αυτή η μοιραία
Με πάντα το βιβλίο – ΄τώρα – ω νάτη-
Κρυφά το σκα απ’ την πόρτα κι ειν’ ωραία.

Μα ωχρή… Ενώ το πλοίο πλέει( ή δεν πλέει;)
το πλοίαρχο κρατεί κι αχνή και κρύα:
«Γροίκησα σαν κάποιο τίναγμα…» του λέει.
– Μα βέβαια, βυθιζόμεθα Κύρια!…

Η μικρή κυρία

ΜΙΚΡΗ και κιτρίνη κοιμάσαι και μοναχός μου
Σε συλλογίζομαι… Τα βλέφαρά σου σκέφτομαι –ωίμενα
Και ένα καράβι μαζί που ρίχναμε γιαλό, και –φως μου-
Εσένα , εσένα

Και την ποδίτσα σου, το πρόσωπό σου σαν φωτάκι
Λιανού κεριού τότε αναπήδαε χρυσό και να σου,
Τα χέρια που έκρουες: – Α! το καράβι, το καραβάκι
Τα βλέφαρα σου!…

Ναι, κίτρινή μου! Νεκρή δεν είσαι, και είναι Σα νάσαι^
Κι άναστρη νύχτα είναι τα μαλλιά σου- αχ το καράβι!
Και το φουστάνι σου- μ’ ώρια μια κούδα – εσύ κοιμάσαι
Κι η νύχτα ράβει..

Και το μποτίνι σου – ψηλό τακούνι- τα χέρια κρίνοι
(κρίνοι, ή μην έτοιμα ν αποδημήσουνε πουλιά του ανέμου;)
στο μαξιλάρι σου προφίλ η όψη σου – νέα σελήνη-
Θεέ μου, Θεέ μου,

και Κύριέ μου! Κίτρινη κι άγγιαχτη, μικρή και κρύα
με μια στο μέτωπο ρόδα απ’ τις μπούκλές σου σκέρτσο να κάνει,
με τα μποτίνια σου – μεγάλη κιόλας!- Σα μια Κυρία
που θα πεθάνει…

Το ρομπότ

ΛΟΙΠΟΝ ωραία! Εφτάσαμε, ποιος ξέρει από τι κήπους
Ξένα πουλιά γης άγνωστης – Πρώσσοι εδώ ατενείς-
Και είμαστ’ εδώ (στης χάλκινης καρδιάς μας μπρος τους χτύπους)
Μ’ άγνωστο εντός μας γύρισμα και ρόγχο μηχανής

Κι ήταν ωραία – πρώτο φτερό- άκρη, άκρη τα’ ακρωτηρίου
Της χίμαιρας ως στάθκαμε με πόζες και ρυθμούς
Με στήθος κούφιο, ακούοντας εντός μας του μυστήριου
Τη ρόδα, πόθους να γυρνά , γρανάζια και αριθμούς

Πρώτο φτερό – τι πήδημα ! – Παράδεισος που εχάθη
Η πρώτη ανυπαρξία μας (αργά τάχα ή νωρίς;)
Κι είμαστ’ –α- χα! – απ’ το υλικό ( να ζούμε χωρίς λάθη)
Πούν’ – με σοφία- οι ηλίθιοι και οι σοφοί ν’ χωρίς…

Λειψοί ή περίσσοι; Αίνιγμα! Μυστήριο γύρω οι τόποι
Και ο σπαραγμός της μύτης μας μοιάζει άνθος του ουρανού
– Δε φτάσαμε ή περάσαμε – κι εμείς – νάμαστ’ ανθρώποι;
Δώθες τάχα σταθήκαμε ή πέρα από το νου;

Τρελός;

ΕΙΜΑΙ –το ξέρω- λογικός. Ω δεν μιλάω.
Σαν λάμψει η μέρα σβω το φως μου.
Αν ιδώ ένα φύλλο πούπεσε – εντός μου
Λεω: είδα ένα φύλλο πούπεσε και… πάω/

Τόσο πολύ! Προσέχω. Τα’ όντι
Δεν έχω αντίρρηση καμιά. Χαρά μου
Νάναι τα δυο διπλό σε ένα . νοερά μου:
Πως είναι στόγγυλοι – επιμένω- οι οριζόντοι

Τρελός εγώ; Αστείο! Και στίχους
Φιάχνω, και πάω πατώντας^ ούτε λόγος
Ότι όπως στρίβει ο δρόμος, αναλόγως
Στρίβω να μη σκουντάψω πια στους στίχους

Λοιπόν δεν είμαι. Ωραία. Το ψέμα
Μισώ. Τώρα εννοώ γιατί η καρδιά μου
Έκανε τίκι- τακ για κείνηνα – στοχιά μου:
Για να κυκλοφοράει μου το αίμα!

Πέθανε: πως την έλεγαν ξεχνάω…
– χάθηκε μαζί της η χαρά, το φως μου-
και είμαι τόσο λογικός που εντός μου
λεω: είδα ένα φύλλο πούπεσε –και πάω…

το πορτραίτο της Ελίζε Μαίηλυ

ΔΕ θάχες βέβαια μού δραπετεύσει – μόνος να μένω-
Αν σούχ’ ανάστημα δώσει – στο πλάνο μου- πόδι και πάτι
Αν δεν σε σκέδιαζα μ’ όξω τη γλώσσα μου και με κλεισμένο
Τόνα μου μάτι…

Πρώτα να κλείδωνα και στα παράθυρα νάβανα εμπόδια
Και απέ τα χείλη σου αίματος – νάφιαχνα- μια φυσαλλίδα
Κι εκεί – σαν θάφτανα- χρυσή να σκέδιαζα στα πόδια
Σου αλυσίδα.

Μα γω τα’αψήφησα. Και σούχα κάμει το φρύδι τόξο
Προφίλ το πρόσωπο (μια τεθλασμένη) τις μπούκλες κρόσσα
Το μάτι τρίγωνο κι έιχες το στήθος σου στητό στα όξω
Κι εγώ τη γλώσσα.

Κι ενώ τη φούστα σου – ως Μάη- ζωγράφιζα και σούχα βέρα
Βάλει στο δάκτυλο και ντέφι – Μάισας- στο χέρι τόνα,
Συ ξάφνου πρόβαλες,, πόδι και τσάκισες – φως στον αέρα-
Κάτασπρο γόνα.

Κι έφυγες, κρούσαντας ψηλά το ντέφι σου σε μπράτσα χιόνι
Δω μεν’ αφήνοντας (ως με το μάτι μου –βρέθκα – κλεισμένο)
Καθώς και τα’ άλικο ρόδο του γέλιου σου εκράγηκε όνει-
Ρο αφριμένο
………………………………………………………………..

Ω μένα – τα’ άμυαλου- που μέσ’ στα σύνορα τούτ’ του στενού μου
Στίχου μου εζήτησα να σε περίκλεινα – σκλάβα πανώρια!
Εσύ – δραπέτισσα της ύλης- ξέφυγες, ατμός, το νου μου
Όξ’ απ’ τα όρια.

Χορός συρτός

ΚΑΛΛΙΟ χορευτάρας νάμουνα , πέρι
Κόλλες που να κράτω και μολυβάκια
Θάσερνα συρτό χορό χέρι με χέρι
Μ’ όλα μας του γιαλού τα καραβάκια

Κι εν’ αψηλό τραγούδι για σιρόκους
Θάρχιζα, γι αφροπούλια και για ένα
Γλαρό καράβι με πανιά και κόντρα φλόκους
Που θάρχονταν να μ’ έπαιρνε και μένα.

Με δίχως του αναστεναγμούς της Πολυδούρη
Μόνο να τραγουδάν τριγύρω οι κάβοι
– κι οι πένες μου πενιές σ’ ένα σαντούρι
άσπρα πανιά σου οι κόλλες μου καράβι!

……………………………………………

Γιαλό – Γιαλό να φεύγουμε και –άντε-
Να λέμε όλο για μάτια, όλο για μάτια
Κι εκεί – λες κομφετί μέσ’ στο λεβάντε-
Όλα μου τα γραφτά χίλια κομμάτια.

Κι σαν χτισμένη εκεί από κιμωλία
Βαθιά να χάνεται η Χαλκίδα πέρα
Με όλα μου – ανοιγμένα – τα βιβλία
Καθώς μπουλούκι γλάροι στον αέρα…

Μυριαστερούσα

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ως θα ύψωνε το χέρι της να ευλόγα
Διάβηκε με τα χείλη της – άνθος γυμνό- στο δρόμο
Κι είχε στον φραμπαλά ανθιά ζωγραφιστά και –φλόγα
Καρφιτσωμένη – άλικο τριαντάφυλλο στον ώμο.

Μύρια στις γόβες της αστριά χρυσά ‘χε κεντημένα
Και –σαν που κυνηγιόντουσαν δυο έρωτες στο μπάτη-
Κάτω απ’ του ποδόγυρου της το κύμα, επέτα το ένα
Μετά το άλλο της – πουλιά- τα πόδια και τα επάτει.

………………………………………………………..

Τι είναι η ζωή μας; Όνειρο! Κι εμείς ψυχές στο χρόνο…
Κι όσ’ αστεράκια έχει ο ουρανός κι η γης οσ’ άνθια – τα’όντις,
Τόσα οι καημοί μου εγίνηκαν άνθια, και τα μαζώνω
Και τόσοι πόνοι μου, τα’ αστριά εκεία των γοβακιών της…

Ουλαλούμ

ΗΤΑΝ σαν να σε πρόσμενα Κερά
Απόψε που δεν έπνεε όξω ανάσα
Κι έλεγα: Θάρθει απόψε απ’ τα νερά
Κι από τα δάσα.

Θάρθει, αφού φλετράει μου η ψυχή
Αφού σπαρά το μάτι μου σαν ψάρι
Και θα μυρίζει φώτα και βροχή
Και νειο φεγγάρι…

Και να, το κάθισμά σου σιγυρνώ,
Στολνώ την κάμαρά μου αγριομέντα,
Και να, μαζί σου κιόλας αρχινώ
Χρυσή κουβέντα:

…Πως – να , θα μείνει ο κόσμος με το «μ π α»
που μ’ έλεγε τρελόν πως είχες γίνει
καπνός και – τάχας- σύγνεφα θαμπά
προς την Σελήνη…

………………………………………………….

Νύχτωσε και Δε φάνηκες εσύ^
Κίνησα να σε βρω στο δρόμο – ωϊμένα-
Μα σκούνταφτες (όπου εσκούνταφτα) χρυσή
Κι εσύ με μένα.

Τόσο πολύ μ’ αγάπησες Κερά
Που άκουγα διπλά τα βήματά μου!
Πάταγα γω – στραβός – μεσ’ τα νερά;
Κι εσύ κοντά μου…

Το φιδάκι

Η ΖΑΒΟΛΙΑ κι η σιωπή, το σκέδιο μου εβουλήθη
Μ’ ένα διαβήτη άνισον, εδώ, να ιχνογραφεί^
Κι είμαι λοξά – σχήμα ζαβό- γιομάτος φως και λήθη
Να στρέφουμαι ελλειπτικά στης ύλης τη στροφή

Και μ’έχασε ο αστερισμός της ζωδιακής μου σμίλης
Οξ’ απ’ τη δημιουργία του! Λοιπόν – τι; Στης φθοράς
Το γύρισμα, θα κυνηγώ –φιδάκι εγώ- της ύλης
(για να δαγκώσω) τη φυγή της ίδιας μου νουράς;

Έτσι λοιπόν; Παντοτεινά –πλάνα, χορεύτρα- η φύση,
Στου χάους τους κεντρόφυγους θα με δινάει φθαρμούς
Και θα με κατεργάζεται στην αστρική μου κλίση
Ο εφιάλτης των στροφών πάντα σε νέους ρυθμούς;

Και Δε θα βρω το Νιρβανά λοιπόν ποτέ του «πάψε»
Μεσ’ στην τριώτα του νερού, της γης και της φωτιάς
Παρά θα τρέχω – δίδυμος σφυγμός- στο «σβήσε και άψε»
Της φωτεινής – που μούσκισε το πνέμα – πελεκιάς;

Ωωω!… Όχι!. Τι λυχνίες μου – Μάγος στρυφνός – θα’ανάβω
Και –λίθο φιλοσοφική- θα βρω άλλον ρυθμό
Και μια στιγμή, ανύποπτην ύλη θα σε συλλάβω
Επ’ αυτοφόρω: Συνθημα, Σημείο ή Αριθμό…

Το Μαριώ
Χωριό στην Ρούμελη

ΑΠΟ να χωριουδάκι- πέρα
Έλαβα γράμμα- το και το.
Η Παναγιά του στον αέρα
Λάμπει κλησάκι τορνευτό

…Ιγεία έχο – λέει με κάποιες
κρυφές λαχτάρες μεσ’ σο νου^
κι οι αγριόπαπιες –οι πάπιες-
κόβουν τα φόντια τα’ ουρανού

…και –πως – ιγείαν γράφει σαν να
πουλί (και σειόνται τα κλαριά)
δι εμέ ποθεί, ενώ στην Πανα-
για , άλλες ανάβουν τα κεριά.

Με γιώτα του υγεία το υ- γει
Περισπωμένη Πα στο γει
Και τα γεράκια κάνουν ζύγι
Μεσ’ στο χωριό, ψηλά απ’ τη γη.

…Απάντησίς σου –λεει- ουδεμία
και απορεί το αίτιον που
η ζωή της –λεει- κρέμιέται εκ μία
τρίχα εξ αιτίας τα’ αδερφού

……………………………………

Εκ μια τρίχα!… Ο αδερφός της!
…μεθ’ υπωλύψεος- Μαριώ
Και είμαι ο αγαπητικός της
– σιόνται τα δέντρα στο χωριό!

Σειέται και το Μαριώ μου σειέται
Και πάει στη στράτα μοναχή.
Εκ μια τρίχα τα’ άς κρεμιέτι
Όποιος μοβόρα έχει ψυχή.

Κι όπου αγαπάει – κι ας κλαιει ακόμη-
(σαν το Μαριώ που πάει αριά)
να γράφει τα’ άνθρωπος με όμι-
κρον και να σειόνται τα κλαριά.

Άγγελος εφάνη μοι

ΕΣΒΕΝΕΝ η μέρα και μουχρό το δείλι
Μεσ’ σ’ αχνά μετάξια τύλιγε την πόλη
Το τσιμπλό της πάλι –η νύστα μου- καντήλι
Θάναβε σε λίγο, στην εσπέρια ασβόλη.

Κάτι ήταν σαν ψέμα κι ήμουν μοναχός μου
Μεσ’ στην σιωπηλή μου –ποχω πάντα – τρέλα
Ω ένα στόμα –αν ήταν- θάδινα το φως μου
Κάτι να μου εμίλειε, κάτι να μου εγέλα…

Άξαφνα εκεί μπρος μου (τι αστραπή!) εν’ αμάξι
Στάθηκε και μι΄’ άγνωστη με αιθέρια χάρη,
Τωργιού της ποδόγυρού σήκωσε –μη στάξει!-
Μι’ άκρη, κι ύψωσ’ –όνειρο- στο πεντάλ ποδάρι

Πάτησε και κάθησε μέσαθε όλη ρέμβη
Και σαν (που το ψάρεψε δίχτυ) άσπρο – εφώτα
Κάτω από το βέλο της… Κι έφυγε ως είχ’ έμβει
– πόδι, αμάξι, όνειρο- μεσ’ στα πρώτα φώτα…

…………………………………………………

Ω, η τρελή η μάνα μου, στο βυζί της , όντας
Με γλυκαποκοίμιζε – τι μ’ εκράτει , Θεέ μου;
Και – μπεμπέ – Δε μ’ έδιωχνε τότε μπουσουλώντας
Να σε βρω – όπου νάσουνα- φως μου και άγγελε μου;

Η τράτα

ΓΡΗΓΟΡΑ φτάσαμε λοιπόν ή αργήσαμε; Και ίδια
Πως κάμψαμε της χίμαιρας μαζί το ακρωτήριο;
Δώθες ερχόντας πήραμε καρδιά, ματιές και φρύδια
– περίεργο γιατί καρδιά, γιατί ματιές μυστήριο!

Κι είμαστε δω –ω τι καλά- με τους εγκάρδιους σκύλους
Στητοί μπρος στ’ άνθη που γυρνούν και στους – που φεύγουν τόπους
Σαν να – τι ωραία- βρεθήκαμε με ρούχα και με πίλους
Σαν να – ποιος ξέρει τι χρυσά χορεύουμε με τρόπους…

Χρυσά με τρόπους και μαλλιά …. Οι ράφτες μας (τι νόες
Και μαιτρ – α- χα) μας μπάζουνε στους ραφτικούς των οίκους
-γυμνοί εμείς!… οι μάνες μας, για ιδές τες κει – αθώες –
είναι σαν Δε μας γέννησαν μικρούς κουτούς πιθήκους!

Και –τραλαλά …- τα’ αδέρφια μας: τα φίδια, οι γάτοι, οι σκύλοι-
Στα τέσσερ’ άλλα περπατάν κι άλλα παν’ με τα στήθη
– κι αυτά ματιές, κι αυτά καρδιά ως εμείς … τι ωραία ω φίλοι,
με ουρά ή με πίλο ή με φτερά , γοργά μας πάει η λήθη!…

Και πάμε αντάμα. Τι καλά! Κατόπι έρχονται οι άλλοι
-κι άλλα γατιά, κι άλλα πουλιά!… πλάνα χορεύτρα η φύση,
ή με ουρά ή με φτερά ή πίλο στο κεφάλι,
βιάστηκε να μας φέρει εδώ ή τάχα νάχει αργήσει;


.

Το Ίδρυμα Ford και η CIA: Μια πιστοποιημένη ιστορία φιλανθρωπικής συνεργασίας - James Petras





Του James Petras*

2001

Πηγή: Rebelión

Μτφρ.: Lenin Reloaded

*Επίτημος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Binghampton, Νέα Υόρκη


Εισαγωγή

Η CIA χρησιμοποιεί φιλανθρωπικά ιδρύματα ως το πιο αποτελεσματικό μέσο για να διοχετεύσει μεγάλα ποσά σε επιχειρήσεις της χωρίς να γνωρίζουν οι παραλήπτες των ποσών αυτών την πηγή τους. Από την αρχή της δεκαετίας του 1950 ως σήμερα,  η διείσδυση της CIA στο πεδίο των ιδρυμάτων ήταν και παραμένει τεράστια. Μια έρευνα στο Κογκρέσο των ΗΠΑ το 1976 αποκάλυψε ότι σχεδόν το 50% των 700 υποτροφιών στο πεδίο των διεθνών δραστηριοτήτων από τα σημαντικότερα ιδρύματα χρηματοδοτούνταν από τη CIA (Who Paid the Piper? The CIA and the Cultural Cold War, Frances Stonor Saunders, Granta Books, 1999, σ. 134-135). Η CIA θεωρεί ιδρύματα όπως το Ford “τις καλύτερες και πιο αξιόπιστες βιτρίνες” (ό.π., σ. 135). Η συνεργασία αξιοσέβαστων και έγκυρων ιδρυμάτων, σύμφωνα με έναν πρώην πράκτορα της CIA, επέτρεψε στην Υπηρεσία να χρηματοδοτεί “μια κατά τα φαινόμενα ατελείωτη σειρά από προγράμματα μυστικής δράσης [covert action], τα οποία επηρεάζουν τη νεολαία, τα συνδικάτα, τα πανεπιστήμια, τους εκδοτικούς οίκους, και άλλους ιδιωτικούς οργανισμούς” (ό.π., σ. 135). Οι τελευταίοι περιλαμβάνουν ομάδες για τα “ανθρώπινα δικαιώματα” από τη δεκαετία του 1950 ως σήμερα. Ένα από τα σημαντικότερα ιδρύματα που συνεργάστηκε με τη CIA για σημαντικό χρονικό διάστημα σε μεγάλες επιχειρήσεις του πολιτιστικού Ψυχρού Πολέμου είναι το Ίδρυμα Ford.

Το δοκίμιο αυτό θα δείξει πως η συνεργασία Ιδρύματος Ford-CIA ήταν μια σκόπιμη, ενσυνείδητη κοινή προσπάθεια ενίσχυσης της αμερικανικής ιμπεριαλιστικής πολιτιστικής ηγεμονίας και υπόσκαψης της πολιτικής και πολιτιστικής επιρροής της αριστεράς. Θα προχωρήσουμε με την εξέταση των ιστορικών δεσμών ανάμεσα στο Ίδρυμα Ford και την CIA κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, εξετάζοντας τους Προέδρους του Ιδρύματος, τα κοινά εγχειρήματα των δύο και τους στόχους τους, καθώς και τις κοινές τους προσπάθειες σε διάφορες πολιτισμικές περιοχές.

Υπόβαθρο: Το Ίδρυμα Ford και η CIA

Ως τα τέλη της δεκαετίας του 1950, το Ίδρυμα Ford είχε 3 δισεκατομμύρια δολάρια περιουσιακών στοιχείων. Οι ηγέτες του ιδρύματος συμφωνούσαν απόλυτα με τα σχέδια για παγκόσμια εξουσία της Ουάσινγκτον. Μια σημαντική μελετήτρια της περιόδου γράφει: “Ορισμένες φορές έμοιαζε το Ίδρυμα Ford να είναι απλώς προέκταση της κυβέρνησης στο πεδίο της διεθνούς πολιτιστικής προπαγάνδας. Το Ίδρυμα έχει ιστορικό στενής εμπλοκής σε μυστικές δράσεις στην Ευρώπη, συνεργαζόμενο στενά με αξιωματούχους του Σχεδίου Μάρσαλ και της CIA για συγκεκριμένα εγχειρήματα” (ό.π., σ. 139). Αυτό φαίνεται χαρακτηριστικά από το γεγονός ότι πρόεδρος του Ινστιτούτου το 1952 διορίστηκε ο Richard Bissell. Στα δυο του χρόνια στο πόστο αυτό, ο Bissell συναντήθηκε συχνά με τον διευθυντή της CIA, Allen Dulles, καθώς και με άλλους αξιωματούχους της CIA, για να προβούν σε “αμοιβαία έρευνα” για νέες ιδέες. Τον Ιανουάριο του 1954, ο Bissell έφυγε από το Ίδρυμα Ford για να γίνει ειδικός σύμβουλος του Allen Dulles (ό.π., σ. 139). Υπό τη διεύθυνση του Bissell, το Ίδρυμα Ford (FF) ήταν “η πρώτη γραμμή στην Ψυχροπολεμική σκέψη”.

Ένα από τα πρώτα εγχειρήματα του Ιδρύματος Ford ήταν η δημιουργία εκδοτικού οίκου, του Inter-cultural Publications, και η δημοσίευση του περιοδικού Perspectives σε τέσσερις γλώσσες στην Ευρώπη. Ο σκοπός του FF, σύμφωνα με τον Bissell, δεν ήταν “τόσο η συντριβή των αριστερών διανοουμένων σε διαλεκτική μάχη, όσο το να δελεαστούν να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους” (ό.π.,σ. 140). Το διευθυντικό συμβούλιο του εκδοτικού οίκου κυριαρχούνταν απόλυτα από μαχητές του Ψυχρού Πολέμου [Cold Warriors]. Δεδομένης όμως της ισχυρής αριστερής κουλτούρας στην μεταπολεμική Ευρώπη, το Perspectives απέτυχε να προσελκύσει αναγνώστες και χρεοκόπησε.

Ένα δεύτερο περιοδικό, το Der Monat, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Εμπιστευτικό Κονδύλι, και του οποίου διευθυντής ανέλαβε ο Melvin Lasky, μπήκε κάτω από την αιγίδα του Ιδρύματος Ford ώστε να αποκτήσει την εικόνα της ανεξαρτησίας (ό.π., σ. 140).

Το 1954, ο John McCloy διορίστηκε νέος πρόεδρος του Ιδρύματος Ford. Ο McCloy ήταν η πεμπτουσία της ιμπεριαλιστικής ισχύος. Πριν γίνινει πρόεδρος του Ιδρύματος, είχε χρηματίσει Υφυπουργός Πολέμου, Πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Επίτροπος [High Commissioner] της κατεχόμενης Γερμανίας, πρόεδρος της Chase Manhattan Bank του Ροκφέλερ, δικηγόρος στη Wall Street των εφτά μεγάλων πετρελαϊκών εταιρειών, και διευθυντής πλειάδας επιχειρήσεων. Ως Επίτροπος στη Γερμανία, ο McCloy είχε προσφέρει κάλυψη σε δεκάδες πρακτόρων της CIA (ό.π., σ. 141).

Ο McCloy ενσωμάτωσε το Ίδρυμα Ford με τις επιχειρήσεις της CIA. Δημιούργησε μια διοικητική μονάδα μέσα στο Ίδρυμα ειδικά για να συννενοείται με τη CIA. O McCloy προήδρευσε τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής με την CIA, ώστε να διευκολύνει την χρήση του Ιδρύματος ως βιτρίνας και αγωγέα κονδυλίων. Με αυτά τα δομικά δεσμά, το Ίδρυμα έγινε ένα από τα μορφώματα εκείνα που η CIA μπορούσε να θέσει σε λειτουργία στην υπηρεσία του πολιτικού πολέμου ενάντια στην αντι-ιμπεριαλιστική και φιλοκομμουνιστική αριστερά. Πολλές βιτρίνες της CIA έλαβαν μεγάλες υποτροφίες από το Ίδρυμα Ford. Πολλές τάχα “ανεξάρτητες”, αλλά χρηματοδοτημένες από τη CIA, πολιτιστικές οργανώσεις, οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, καλλιτέχνες και διανοούμενοι έλαβαν υποτροφίες από τη CIA/FF. Μια από τις μεγαλύτερες δωρεές του Ιδρύματος ήταν στο οργανωμένο από τη CIA Κογκρέσο για την Πολιτισμική Ελευθερία, το οποίο έλαβε 7 εκατομμύρια δολάρια ως τις αρχές του 1960. Πολλοί πράκτορες της CIA εξασφάλισαν απασχόληση μέσα στο Ίδρυμα Ford και συνέχισαν τη στενή συνεργασία με την Υπηρεσία (ό.π., σ. 143).

Από την αρχή, υπήρχε στενή δομική σχέση και ανταλλαγή στα υψηλότερα κλιμάκια ανάμεσα στη CIA και το FF. Αυτός ο δομικός δεσμός βασιζόταν στα κοινά ιμπεριαλιστικά συμφέροντα που μοιράζονταν. Το αποτέλεσμα της συνεργασίας τους ήταν η διάχυση ενός αριθμού περιοδικών και η πρόσβαση σε ΜΜΕ, που χρησιμοποιούνταν από φιλοαμερικανούς διανοούμενους για να εξαπολυθούν φαρμακερές επιθέσεις ενάντια στους Μαρξιστές και άλλους αντι-ιμπεριαλιστές. Η χρηματοδότηση των αντιμαρξιστών αυτών από το Ίδρυμα Ford προσέφερε νομική κάλυψη για τους ισχυρισμούς τους πως ήταν δήθεν “ανεξάρτητοι” από την κυβερνητική χρηματοδότηση της CIA.

Η χρηματοδότηση από το FF πολιτιστικών βιτρινών της CIA ήταν σημαντική στην προσέλκυση μη κομμουνιστών διανοουμένων, που ενθαρρύνθηκαν να επιτεθούν στην μαρξιστική και κομμουνιστική αριστερά. Πολλοί από αυτούς τους μη κομμουνιστές αριστερούς ισχυρίστηκαν αργότερα πως “εξαπατήθηκαν”, πως αν γνώριζαν ότι το Ίδρυμα Ford ήταν βιτρίνα της CIA, δεν θα του πρόσφεραν το όνομα και το κύρος τους. Όμως αυτή η στάση απογοήτευσης εκ μέρους της αντικομμουνιστικής αριστεράς εμφανίστηκε μετά από τις αποκαλύψεις για τη συνεργασία FF και CIA που έγιναν στον Τύπο. Ήταν τόσο αφελείς αυτοί οι αντικομμουνιστές σοσιαλδημοκράτες ώστε να θεωρούν ότι όλα τους τα συνέδρια σε πολυτελείς επαύλεις και πεντάστερα ξενοδοχεία στη Λίμνη Κόμο, στο Παρίσι και στη Ρώμη, όλες οι ακριβές εκθέσεις τέχνης και τα ιλουστρασιόν περιοδικά ήταν απλές πράξεις φιλανθρωπίας; Μπορεί. Ακόμα όμως και οι αφελέστεροι θα πρέπει να γνώριζαν ότι σε όλα τα συνέδρια και όλα τα περιοδικά ο στόχος της κριτικής ήταν ο “Σοβιετικός ιμπεριαλισμός” και η “κομμουνιστική τυραννία”, και οι “αριστεροί απολογητές της δικτατορίας” — παρά το γεγονός πως ήταν ανοιχτό μυστικό ότι οι ΗΠΑ είχαν παρέμβει για να ανατρέψουν τη δημοκρατική κυβέρνηση  Arbenz στη Γουατεμάλα και το καθεστώς Mossadegh στο Ιράν, και παρά το γεγονός ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονταν μαζικά από δικτάτορες με την στήριξη των ΗΠΑ στην Κούβα, στη Δομινικανή Δημοκρατία, στη Νικαράγουα και αλλού.

Η “αγανάκτηση” και οι ισχυρισμοί “αθωότητας” πολλών αντικομμουνιστών αριστερών διανοουμένων αφού αποκαλύφθηκε πως ήταν μέλη πολιτιστικών βιτρινών της CIA πρέπει να εκληφθεί με μεγάλη δόση κυνικού σκεπτικισμού. Ένας επιφανής δημοσιογράφος, ο Andrew Kopkind,  έγραψε για μια βαθιά αίσθηση ηθικής απογοήτευσης με τις πολιτιστικές βιτρίνες ιδιιωτικών Ιδρυμάτων που χρηματοδοτούνταν από τη CIA. Γράφει ο Kopkind:

Η απόσταση ανάμεσα στη ρητορική της ανοιχτής κοινωνίας και στην πραγματικότητα του ελέγχου ήταν μεγαλύτερη από ό,τι φανταζόταν οποιοσδήποτε. Όλοι όσοι πήγαιναν στο εξωτερικό για λογαριασμό κάποιας αμερικανικής οργάνωσης ήταν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, μάρτυρες της θεωρίας ότι ο κόσμος ήταν διχασμένος ανάμεσα στον κομμουνισμό και τη δημοκρατία και ότι όλα όσα βρισκόντουσαν ανάμεσα ήταν προδοσία. Η ψευδαίσθηση της διαφορετικής άποψης συντηρήθηκε: η CIA υποστήριζε τάχα σοσιαλιστές μαχητές του Ψυχρού Πολέμου, φασίστες μαχητές του Ψυχρού Πολέμου, μαύρους και άσπρους μαχητές του Ψυχρού Πολέμου. Η καθολικότητα και η ευλυγισία των επιχειρήσεων της CIA ήταν μεγάλα πλεονεκτήματα. Αλλά ο πλουραλισμός ήταν απάτη και ήταν η απόλυτη πηγή διαφθοράς.” (Ibid, pp. 408-409).”

Όταν ο αμερικανός δημοσιογράφος Dwight Macdonald, που ήταν συνεργάτης του Encounter (ενός σημαντικού πολιτισμικού περιοδικού με χρηματοδότηση FF-CIA), έστειλε ένα άρθρο που ασκούσε κριτική στην αμερικανική κουλτούρα και πολιτική, το άρθρο απορρίφθηκε από την εκδοτική επιτροπή σε στενή συνεργασία με τη CIA (ό.π.,  σ. 314-321). Στα πεδία της ζωγραφικής και του θεάτρου, η CIA συνεργαζόταν με το FF για να προωθήσει τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό ενάντια σε κάθε καλλιτεχνική έκφραση με κοινωνικό περιεχόμενο, προσφέροντας κονδύλια και συνδέσμους για εκθέσεις με μεγάλη δημοσιότητα στην Ευρώπη και θετικές κριτικές από “επιδοτούμενους” δημοσιογράφους. Οι αλληλένδετες ηγεσίες της CIA, του Ιδρύματος Ford και του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στη Νέα Υόρκη οδήγησαν σε μια πολυτελή προώθηση της “ατομικιστικής” τέχνης που ήταν απόμακρη απ’ το λαό — και σε μια φαρμακερή επίθεση στους ευρωπαίους ζωγράφους, συγγραφείς και θεατρικούς συγγραφείς που έγραφαν από κριτική ρεαλιστική οπτική. Ο “αφηρημένος εξπρεσιονισμό”, όποια κι αν ήταν η καλλιτεχνική πρόθεση, έγινε όπλο του Ψυχρού Πολέμου  (ό.π., σ. 263).

Η ιστορία συνέργειας του Ιδρύματος Ford και της CIA σε αναζήτηση παγκόσμιας ηγεμονίας των ΗΠΑ είναι πλέον καλά πιστοποιημένο γεγονός. Το ζήτημα που εκκρεμεί είναι τι είδους σχέση συνεχίζει να υπάρχει στη νέα χιλιετία μετά τις αποκαλύψεις της δεκαετίας του 1960; Το FF έκανε κάποιες επιφανειακές αλλαγές. Είναι πιο ευέλικτο στην παροχή μικρών ποσών υποτροφιών για ομάδες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και για ερευνητές που διαφωνούν κάποιες φορές με την αμερικανική πολιτική. Δεν είναι πιθανό να προσλάβουν πράκτορες της CIA για να διευθύνουν τον οργανισμό. Πιο σημαντικό είναι πως είναι πιθανότερο να συνεργάζονται ανοιχτά με την αμερικανική κυβέρνηση σε ό,τι αφορά τα πολιτιστικά και εκπαιδευτικά της προγράμματα, κυρίως με την Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης.

Από κάποιες απόψεις, το FF έχει εκλεπτύνει το στυλ συνεργασίας του με την προσπάθεια της Ουάσινγκτον να εξασφαλίσει την παγκόσμια κυριαρχία, αλλά έχει κρατήσει την ουσία αυτής της πολιτικής. Για παράδειγμα, το FF είναι πολύ επιλεκτικό σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση εκπαιδευτικών οργανισμών. Όπως το ΔΝΤ, το FF επιβάλλει προϋποθέσεις, όπως είναι η “επαγγελματοποίηση” του ακαδημαϊκού προσωπικού και η “ανύψωση των κριτηρίων.” Στην πράξη, αυτό μεταφράζεται στην προαγωγή της κοινωνικής επιστημονικής εργασίας που βασίζεται στις προδιαθέσεις, αξίες και προσανατολισμούς της αμερικανικής αυτοκρατορίας: την αποσύνδεση των εκπαιδευτικών από την ταξική πάλη και τη σύνδεσή τους με φιλοιμπεριαλιστές αμερικανούς ακαδημαϊκούς και λειτουργούς του Ιδρύματος που υποστηρίζουν το νεοφιλελεύθερο μοντέλο.

Όπως και στις δεκαετίες του 1950 και 60, το Ίδρυμα Ford χρηματοδοτεί σήμερα επιλεκτικά αντι-αριστερές οργανώσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων, οι οποίες επικεντρώνονται στις επιθέσεις κατά των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε αντίπαλες των ΗΠΑ χώρες, και στην αποστασιοποίηση από αντι-ιμπεριαλιστικές οργανώσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τους αντι-ιμπεριαλιστές ηγέτες. Το FF έχει αναπτύξει μια εκλεπτυσμένη στρατηγική χρηματοδότησης Οργανώσεις Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRG) που απευθύνονται στην Ουάσινγκτον ενώ αποκηρρύσουν τις “συστηματικές” παραβιάσεις των αντιπάλων των ΗΠΑ. Το FF υποστηρίζει HRG οι οποίες εξισώνουν τη μαζική κρατική τρομοκρατία των ΗΠΑ με τις περιπτωσιακές ακρότητες αντι-ιμπεριαλιστών αντιπάλων τους. Το FF χρηματοδοτεί HRG που δεν συμμετέχουν σε μαζικές δράσεις ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και τον νεοφιλελευθερισμό, και οι οποίες υπερασπίζονται το Ίδρυμα Ford ως νόμιμο και γενναιόδωρο “ΜΚΟ.”

Η ιστορία και η σύγχρονη εμπειρία αφηγούνται μια διαφορετική ιστορία. Σε μια περίοδο που η υπερβολική χρηματοδότηση πολιτιστικών δραστηριοτήτων από την Ουάσινγκτον φαίνεται ύποπτη, το FF εκπληρώνει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην προβολή της αμερικανικής πολιτιστικής πολιτικής ως προφανώς “ιδιωτικής” και μη πολιτικής φιλανθρωπικής υπόθεσης. Οι σύνδεσμοι ανάμεσα στους κορυφαίους αξιωματούχους του FF και την αμερικανική κυβέρνηση είναι προφανείς και διαρκείς. Μια ανασκόπηση των πρόσφατα χρηματοδοτημένων εγχειρημάτων αποκαλύπτει ότι το FF δεν έχει ποτέ χρηματοδοτήσει κανένα μείζονος σημασίας εγχείρημα που να αντιτίθεται στην αμερικανική πολιτική.

Στην παρούσα φάση μείζονος στρατιωτικής και πολιτικής επίθεσης των ΗΠΑ, η Ουάσινγκτον έχει θέσει το ζήτημα ως ζήτημα “τρομοκρατίας ή δημοκρατίας”, όπως και στον Ψυχρό Πόλεμο το έθετε ως ζήτημα “Κομμουνισμού ή Δημοκρατίας.” Και στις δύο περιπτώσεις, η αυτοκρατορία στρατολόγησε και χρηματοδότησε  οργανώσεις-βιτρίνες, διανοούμενους και δημοσιογράφους, για να επιτεθεί στους αντι-ιμπεριαλιστές αντιπάλους της και να εξουδτερώσει τους δημοκρατικούς επικριτές της. Το Ίδρυμα Ford έχει την κατάλληλη θέση ώστε να ξαναπαίξει τον ρόλο του ως συνεργού για την απόκρυψη του Νέου Πολιτισμικού Ψυχρού Πολέμου.

Οι χορηγίες του ιδρύματος Φορντ από το 1958 μέχρι το 1974*

Συγγραφέας:

Εφ. Καθημερινή

Το Ίδρυμα παρουσιάζει έναν πλήρη κατάλογο των χορηγιών, που δόθηκαν σε οργανισμούς και σε άτομα στην Ελλάδα, από το 1958 ως και το 1974. Όπως είναι γνωστό, χορηγίες δίνονται κατόπιν υποβολής αιτήσεως από τους ενδιαφερομένους και για την εκπόνηση μιας συγκεκριμένης εργασίας ή ενός προγράμματος. Το Ίδρυμα δεν έχει καμιά ανάμιξη στην εκτέλεση του έργου, η πραγματοποίηση του οποίου αποτελεί τη μόνη υποχρέωση του παραλήπτη της χορηγίας προς το Ίδρυμα. Οι χορηγίες που έχουν δοθή από τα 1958 ως και το 1974, ανέρχονται, για μεν τους οργανισμούς, σε δρχ. 215.178.360, για δε τα άτομα, σε δρχ. 22.415.430.


Α΄ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

ΕΡΕΥΝΑ και Προγραμματισμός Ελληνικής Οικονομικής Αναπτύξεως. 1958. Αθηναϊκός Τεχνολογικός Όμιλος. Πρόεδρος: Κ. Δοξιάδης, Γενικός Διευθυντής: Ευάγγελος Παπανούτσος. Διάρκεια προγράμματος δυόμισυ χρόνια (Δρχ. 750.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ για το Διδακτικό Προσωπικό και για Υποτροφίες Μαθητών. 1959, Κολλέγιο Αθηνών. Διάρκεια προγράμματος έξη χρόνια (Δρχ. 7.500.000).

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Ερευνών – Φυσικές και Οικονομικές Επιστήμες. Πρώην Βασιλικό Ίδρυμα Ερευνών. 1959. Πρόεδρος Καθηγητής Λεων. Ζέρβας. Διάρκεια προγράμματος πέντε χρόνια (Δρχ. 7.500.000).

ΕΡΕΥΝΑ και Μελέτη σε Προγράμματα Πολεοδομίας. Αθηναϊκός Τεχνολογικός Όμιλος. 1960. Πρόεδρος: Κ. Δοξιάδης. Γενικός Διευθυντής: Ευ. Παπανούτσος. Διάρκεια προγράμματος δύο χρόνια (Δρχ. 4.200.000).

ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ Ειδικής Σειράς Κινηματογραφικών Ταινιών για τη Διδασκαλία της Φυσικής.1960. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας. Διάρκεια προγράμματος ένας χρόνος. (Δρχ. 225.000).

Α) ΓΕΝΙΚΗ Ενίσχυση για την Ανάπτυξη του Προγράμματος του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών. 1961. Διευθυντής: Καθηγητής Ανδρέας Παπανδρέου. Διάρκεια προγράμματος πέντε χρόνια (Δρχ. 4.800.000).

Β) ΓΕΝΙΚΗ Ενίσχυση για την Ανάπτυξη του Προγράμματος του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών. Διευθυντής: Καθηγητής Ανδρέας Παπανδρέου (μέσω του Πανεπιστημίου Καλιφόρνιας). Διάρκεια προγράμματος πέντε χρόνια (Δρχ. 4.200.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ Διδακτικού Προ­σωπικού στην Μεταπτυχιακή Σχολή Οικιστικής. 1963. Αθηναϊκός Τεχνολογικός Όμιλος. Πρόεδρος: Κ. Δοξιάδης, Γενικός Διευθυντής: Ευ. Παπανούτσος. Διάρκεια προγράμματος ένας χρόνος (Δρχ. 300.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ Διδακτικού Προ­σωπικού, Υποτροφίες Σπουδαστών και Προγράμματα Ερευνών του Κέντρου Οικιστικής. 1965. Αθηναϊκός Τεχνολογικός Όμιλος, Πρόεδρος: Κ. Δοξιάδης. Διάρκεια προγράμματος πέντε χρόνια (Δρχ. 30.000.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ για τις Ανασκαφές στην Αρχαία Αγορά Αθηνών (Στοά Αττάλου). 1965. Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών. Διευθυντής: Καθηγητής Όμηρος Τόμπσον. Διάρκεια προγράμματος έντεκα χρόνια (30.000.000).

ΓΕΝΙΚΗ Ενίσχυση Προγράμ­ματος του Κέντρου Προγραμματισμού Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ). 1966. Διευθυντής: Καθηγητής Γ. Κουτσουμάρης (μέσω του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ – Δρχ. 6.233.430).

Το αρχικό ποσόν της χορηγίας αυτής ανήρχετο σε 15.900.000 δρχ. Το 1968, το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ ανεκάλεσε το πρό­γραμμα αυτό, επειδή, κάτω από τις τότε επικρατούσες κυβερνητι­κές συνθήκες στην Ελλάδα, οι στόχοι του προγράμματος ερευνών δεν μπορούσαν να διατηρήσουν την απαιτουμένη επιστημονική τους στάθμη. Το Ίδρυμα Φορντ επί­σης ανεκάλεσε το υπολειπόμενο ποσόν των 9.666.570 Δρχ. της χορηγίας.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Οικονομικών Ερευνών 1968. Επιστημονική Διεύθυνση: Καθηγητής Ι. Πεσμαζόγλου, Πρώην Βασιλικό Ίδρυμα Ερευνών. Πρόεδρος: Καθηγητής Λ. Ζέρβας. Στα προγράμματα αυτά μετείχαν οι οικονομολόγοι, Δ. Καράγιωργας, Λ. Αθανασίου, Ε. Βολουδάκης και Δ. Χαλικιάς. Διάρ­κεια προγράμματος ένας χρόνος. (Δρχ. 300.000).

Το αρχικό ποσόν της χορηγίας αυτής ανήρχετο σε 1.500.000 δρχ. Μετά την αλλαγή του Διοικητικού Συμβουλίου του Β.Ι.Ε., οι οικο­νομολόγοι απεχώρησαν. Το υπόλοιπον του ποσού της χορηγίας εξ 1.200.000 δρχ., μεταφέρθηκε σε άλλο φορέα, το Αμερικανικό Εκ­παιδευτικό Ίδρυμα Ελλάδος (Φουλμπράϊτ) για τη συνέχιση του προγράμματος μελετών.

ΣΥΝΕΧΙΣΗ Ενισχύσεως του Κέντρου Οικιστικής. 1968. Αθη­ναϊκός Τεχνολογικός Όμιλος. Πρόεδρος: Κ. Δοξιάδης. Διάρκεια προγράμματος δεκατέσσερις μήνες (Δρχ. 9.000.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ για την Οργάνωση Βιβλιοθήκης του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ομίλου. 1968. Για α­γορά βιβλίων, περιοδικών, μικρο­φίλμ, μηχανημάτων και ειδικών συμβούλων. Πρόεδρος: Κ. Δοξιά­δης. Διάρκεια προγράμματος ένας χρόνος (Δρχ. 1.500.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ Κοινωνιολογικών και Ανθρωπολογικών Ερευνών (μέσω του Αμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Ελλάδος -Φουλμπράΐτ). 1968. Επιστήμονες ερευνητές: Καθηγ. Ι. Περιστιάνης, Τίνα Γκιώκα και Ιωάννα Λαμπίρη. Διάρκεια προγράμματος ένας χρόνος (Δρχ. 300.000).

ΓΕΝΙΚΗ Ενίσχυση του Θεάτρου Τέχνης και της Δραματικής Σχολής Καρόλου Κουν (τρεις χορηγίες 1968, 1970 και 1972). 1968. Διάρκεια προγράμματος επτά χρόνια (Δρχ. 12.310.260).

ΑΡΧΑΙΟΙ Ελληνικοί Οικισμοί (μέσω του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ομίλου) 1968. Στις έρευνες – μελέτες του προγράμματος συνεργάσθηκαν επιστήμονες: Δ. Λαζαρίδης, Μ. Σακελλαρίου, Σ. Δάκαρης, Ι. Κοντής, Α. Ζώης, Δ. Θεοχάρης, Ν. Γιαλούρης, Ε. Πεντάζος, Μ. Πετροπουλάκου, Α. Πετρονότης, Δ. Μαρωνίτης, Ι. Τραυλός, Ν. Φαράκλας, Τ. Σπέρλινγκ και Ε. Σβωλοπούλου. Οι επιστήμονες αυτοί εργάσθηκαν σε διάφορους τομείς κατά διαφορετικά διαστή­ματα ανάλογα με τις ανάγκες του προγράμματος. (Τέσσερις χορηγί­ες 1968, 1970, 1972 και 1973). Διάρκεια προγράμματος οκτώ χρόνια (Δρχ. 18.150.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ για επιστημονι­κούς συνεργάτες στο πρόγραμμα «Τέχνης του Αγίου Όρους», 1968, του Καθηγητή Παύλου Μυλωνά (μέσω της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και μετέπειτα μέσω της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών). (Δύο χορηγίες 1968 και 1970). Διάρκεια προγράμματος πέντε χρόνια (Δρχ. 1.200.000)

ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ του Ελληνικού Συνδέσμου Σύγχρονης Μουσικής. 1968. Διοικητικό Συμβούλιο: Γ. Α. Παπαϊωάννου, Πρόεδρος, Γ. Παπαϊωάννου, Δ. Τερζά­κης, Μαρίκα Χουρμουζίου – Παπαϊωάννου, Στ. Βασιλειάδης και Γρ. Σεμιτέκολο. Χρηματοδότηση για την οργάνωση της 3ης και 4ης Ελληνικής Εβδομάδας Σύγχρονης Μουσικής, ανάθεση για τη σύνθεση έργων σε Έλληνες συν­θέτες, έκδοση δέκα δίσκων (σε δύο σειρές) με έργα συγχρόνων Ελλήνων συνθετών, έκδοση δίσκου με έργα του Γιάννη Χρήστου, πραγματοποίηση οκτώ συναυλιών και αγορά μηχανημάτων και οργάνων για τον εξοπλισμό ηλεκτρονικού εργαστηρίου μουσικής στη διάθεση Ελλήνων συνθετών. (Τρεις χορηγίες, 1968, 1970 και 1974). Διάρκεια προγράμματος επτά χρόνια (Δρχ. 4.284.000).

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ για την Συγκέντρωση του Έργου του Συνθέτη Νίκου Σκαλκώτα. 1968. Εταιρεία Φίλων Νίκου Σκαλκώτα. Πρόεδρος: Νέλλη Ευελπίδη. Μελέτη χειρογράφων, αντιγραφή και εκτύπωση. Ένας αριθμός έργων έχει ήδη εκδοθεί και αλλά έτοιμα για έκδοση. (Δυο χορηγίες 1968 και 1970). Διάρκεια προ­γράμματος πέντε χρόνια (Δρχ. 615.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ Γενική και Αγο­ρά Οργάνων και Λαϊκών Φορε­σιών. 1968. Συγκρότημα Λαϊκών Χορών Δώρας Στράτου (Δύο επιχορηγήσεις 1968 και 1970). Διάρκεια προγράμματος τέσσερα χρόνια (Δρχ. 9.021.900).

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Ερευνών για Οικονομική Ανάπτυξη της Ελλά­δας. 1969. (Μέσω του Αμερικανι­κού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος της Ελλάδος – Φουλμπράϊτ). Η επιχορήγηση αυτή περιλάμβανε και το ποσό του 1.200.000 Δρχ. που μετεφέρθη από το πρώην Βα­σιλικό Ίδρυμα Ερευνών. Επιστη­μονικός Δ)ντής Ομάδος: Καθηγ. Ι. Πεσμαζόγλου. Συμμετέχοντες ερευνητές: Ε. Βολουδάκης, Δ. Καράγιωργας, Π. Παυλόπουλος, Ι. Πεσμαζόγλου, Π. Φακιολάς, Δ. Χαλικιάς και Γ. Χαλκιόπουλος. Η ομάδα περιλάμβανε επίσης συνερ­γάτες και βοηθητικό προσωπικό. Ορισμένες από τις εργασίες των προαναφερθέντων οικονομολόγων και συγκεκριμένα των Καθηγη­τών Ι. Πεσμαζόγλου και Δ. Καράγιωργα έχουν ήδη δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά. Οι υ­πόλοιπες εργασίες βρίσκονται στο τελικό στάδιο επεξεργασίας για δημοσίευση (Δρχ. 3.300.000).

Το 1973, το Αμερικανικό Εκ­παιδευτικό Ίδρυμα Ελλάδος – Φουλμπράϊτ, διαχειριστικός διεκ­περαιωτής της χορηγίας, κατόπιν παραστάσεων του Αμερικανού Πρεσβευτού στην Αθήνα, πληροφόρησε το Ίδρυμα Φορντ ότι δεν ήταν πλέον διατεθειμένο να διαχειρίζεται τα κονδύλια αυτού του προγράμματος. Το υπόλοιπο του ποσού (άνω του ενός τρίτου του συνολικού ποσού) μετεφέρθη τότε, στο Ινστιτούτο Διεθνούς Εκπαι­δεύσεως για την συνέχιση των ε­ρευνών.

ΕΝΙΣΧΥΣΗ Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Κέντρου Οικι­στικής. 1969. Αθηναϊκός Τεχνολογικός Όμιλος, Πρόεδρος: Κ. Δοξιάδης, Διάρκεια προγράμμα­τος τρία χρόνια (Δρχ. 29.250.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ για Επιστημονι­κούς συνεργάτες στο Μυκηναϊκό Ίδρυμα. 1970. Διευθυντής: Γ. Μυλωνάς, ακαδημαϊκός. (Δύο επι­χορηγήσεις. 1970 και 1972). Διάρκεια προγράμματος τέσσερα χρόνια (Δρχ. 900.000).

ΓΕΝΙΚΗ Ενίσχυση για την Α­νάπτυξη Μορφωτικών και Καλλι­τεχνικών Προγραμμάτων «Τέχνη» Μακεδονική Καλλιτεχνική Εται­ρεία – Θεσσαλονίκη 1971. Διοικητικό Συμβούλιο Καθηγ. Λ. Πο­λίτης, Πρόεδρος, Μ. Σαλτιέλ. Χρ. Χρήστου. Δ. Δημητριάδης, Β. Τοκατλίδου, Α. Βιδάλη, Α. Κυριακίδου – Νέστορος, Π. Νίκογλου και Δ. Ιωάννου. (Αρχικά η διάρκεια της χορηγίας ήταν δύο χρόνια. Αργότερα δόθηκε παράταση για άλλα δύο) (Δρχ. 2.052.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ Εταιρείας Σύγχρονος Κινηματογράφος. 1971. Διοικητικό Συμβούλιο: Σ. Δημητρίου. Πρόεδρος Β. Ραφαηλίδης, Α. Αργυρίου, Κ. Σκαλιώρας και Θ. Κρητικός. Για την παραγωγή ταινιών μικρού και μεγάλου μή­κους, αγορά μηχανημάτων για τον εξοπλισμό ενός κινηματογραφικού στούντιο και για την έκδοση ενός μηνιαίου περιοδικού. Διάρκεια προγράμματος δύο χρόνια (Δρχ. 3.135.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ για την αποπεράτωση και έκδοση στην Ελληνική και Αγγλική του τόμου Στοιχεία Αυτογνωσίας του Αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη.1972. (Μέσω της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών). Μία παρουσίαση με φωτογραφίες, σχέδια και ση­μειώσεις για την Ελληνική Λαϊκή Αρχιτεκτονική. Διάρκεια προ­γράμματος τρία χρόνια (Δρχ. 780.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ για την έκδοση σειράς οκτώ βιβλίων της «Βυζαντινής και Νεοελληνικής Βιβλιοθή­κης» (μέσω της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών). 1972. Το πρόγραμμα διευθύνουν οι Καθηγητές, Ι. Θ. Κακριδής. Λ. Πολίτης, Μ. Παπαθωμόπουλος και Ν. Μ. Παναγιωτάκης. (Ιδρυτικό μέλος της Επιτροπής αυτής των καθηγητών ήταν και ο Γιώργος Σεφέρης). Διάρκεια προγράμμα­τος τέσσερα χρόνια (Δρχ. 1.305.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ για την επιτόπια συγκέντρωση και την εγγραφή σε δίσκους «Δημοτικής και Εκκλησιαστικής Μουσικής». 1972. Σύλλογος προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής. Πρόεδρος: Σίμων Κα­ράς. Ήδη έχουν κυκλοφορήσει δέκα δίσκοι. Διάρκεια προγράμμα­τος τρία χρόνια (Δρχ. 3.416.670).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ Ειδικών Προγραμμάτων του Κέντρου Οικιστικής. 1972. Αθηναϊκός Τεχνολογικός Όμιλος, Πρόεδρος: Κ. Δοξιάδης. Διάρκεια προγράμματος δύο χρό­νια (Δρχ. 7.500.000).

ΓΕΝΙΚΗ Ενίσχυση του Κέν­τρου Φιλοσοφικών Ερευνών. 1973. Διεύθυνση του Κέντρου: Θαν. Κιτσόπουλος, Διεύθυνση Ερευνών, Χρ. Γιανναράς, Διοικητικό Συμβούλιο: Ακαδημαϊκός Τ. Κ. Παπατσώνης, Πρόεδρος, Μανόλης Χατζηδάκις, Κ. Χριστοδουλίδης, Τ. Ιωάννου και Στέφανος Μάνος. Χρηματοδότηση για σειρές δια­λέξεων, σεμινάρια, ομάδες εργα­σίας, έκδοση του περιοδικού «Δευ­καλίων», ειδικές εκδόσεις, ανάθε­ση ερευνών, συνεργασίες με Έλληνες επιστήμονες στο εξωτερικό και συγκρότηση βιβλιοθήκης. Διάρκεια προγράμματος πέντε χρόνια (Δρχ. 9.971.700)

ΕΝΙΣΧΥΣΗ για επιστημονικούς συνεργάτες στην αποπεράτωση του Γ’ Τόμου του «Λεξικού Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας». 1973. Διεύθυνση προγράμματος: καθ. Εμμαν. Κριαράς (μέσω της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών). Διάρκεια προγράμματος δύο χρόνια. (Δρχ. 777.000).

ΕΝΙΣΧΥΣΗ του Τμήματος Κλασικών Σπουδών του Πανεπι­στημίου Μακ Γκιλλ του Καναδά, για ένα «Πειραματικό Πρόγραμμα Διδασκαλίας της Ελληνικής Γλώσ­σας». 1973. Το πρόγραμμα διευθύνει η καθηγήτρια Άννα Φαρμακίδη. Διάρκεια προγράμματος δύο χρόνια (Δρχ. 401.400).

Β΄ ΙΔΙΩΤΕΣ

1. Επιστήμες

Παναγ. Βοκοτόπουλος (Αρ­χαιολογία), Χρήστος Γιανναράς (Φιλοσοφία), Αλέξανδρος Δεσπο­τόπουλος (Ιστορία), Θεοφάνης Κακριδής (Φιλολογία), Διονύσιος Καράγιωργας [ο Δ. Καράγιωργας επέστρεψε την χορηγία του Φορντ, Σημ. του «Άρδην»] (Οικονομικές Επιστήμες), Γεωργία Κουλικούρδη (Ιστορία), Βασίλειος Κρεμμυδάς (Ιστορία), Άλκη Κυριακίδου – Νέστορος (Κοινωνική Ανθρωπολογία), Δημήτρης Μαρωνίτης (Φιλολογία), Στυλιανός Ράμφος (Φιλοσοφία), Αθηνά Ρικάκη (Παιδαγωγικά), Κωνσταντίνος Σοφούλης (Οικονομικές επιστήμες), Μιλτιάδης Σπύρου (Φιλοσοφία), Μανόλης Χατζηγιακουμής (Φιλολογία), Μανόλης Χατζιδάκις (Βυζαντινολογία).

2. Καλές Τέχνες

Αχιλλέας Δρούγκας (Ζωγραφική – Χαρακτική), Λουκάς Βενετούλιας (Ζωγραφική). Αριστόδημος Θεοφυλακτόπουλος (Ζωγραφική), Θόδωρος (Γλυπτική), Χρίστος Κα­ράς (Ζωγραφική). Βασίλης Κελαϊδής (Ζωγραφική), Δημοσθένης Κοκκινίδης (Ζωγραφική), Δημή­τρης Κοντός (Ζωγραφική), Κώ­στας Λαχάς (Ζωγραφική), Άννα Βαφία-Λεοντίδου (Ζωγραφική), Θεόδωρος Μήνας (Ζωγραφική), Παντελής Ξαγοράρης (Ζωγραφική-Μαθηματικά), Κοσμάς Ξενάκης (Γλυπτική – Ζωγραφική – Αρχιτεκτονική), Μανώλης Πιλαδάκης (Ζωγραφική), Κάρολος Τσίζεκ (Ζωγραφική – Χαρακτική), Σωτήρης Σόρογκας (Ζωγραφική), Πα­ναγιώτης Τέτσης (Ζωγραφική), Γιώργος Τούγιας (Ζωγραφική -Γλυπτική), Σοφία Ζαραμπούκα -Σαρρή (Γραφικές Τέχνες), Γιάν­νης Φαϊτάκης (Ζωγραφική – Ταπισερί).

3. Κινηματογράφος

Θόδωρος Αγγελόπουλος, Κώ­στας Αριστόπουλος, Παντελής Βούλγαρης, Μίμης Κουγιουμτζής, Θόδωρος Κρητικός, Κώστας Μανουσάκης, Θεόδωρος Μαραγκός, Βασίλης Μάρος, Κώστας Σφήκας.

4. Λογοτεχνία

Πέτρος Αμπατζόγλου (Πεζο­γραφία), Μαντώ Αραβαντινού (Ποίηση), Θανάσης Βαλτινός (Πε­ζογραφία), Οδυσσέας Ελύτης (Ποίηση), Δημήτρης Ευθυμιάδης (Θέατρο), Βασίλης Ζιώγας (Θέα­τρο), Γιώργος Ιωάννου (Πεζο­γραφία), Νίκος Κάσδαγλης (Πε­ζογραφία), Λευτέρης Κανέλλης (Ποίηση – Πεζογραφία), Νίκος Καρούζος (Ποίηση), Δημήτρης Κεχαΐδης (Θέατρο), Γιάννης Κον­τός (Ποίηση), Αλέξανδρος Κοτζιάς (Πεζογραφία), Μένης Κουμανταρέας (Πεζογραφία), Ζέφη Λεοντάρη – Δαράκη (Ποίηση), Γιώρ­γος Μανιάτης (Πεζογραφία), Πρό­δρομος Μάρκογλου (Ποίηση), Γιώργος Παυλόπουλος (Ποίηση), Λεφτέρης Πούλιος (Ποίηση), Κατερί­να Αγγελάκη – Ρουκ (Ποίηση), Μίλτος Σαχτούρης (Ποίηση), Γι­ώργος Σκούρτης (Θέατρο), Κώ­στας Ταχτσής (Πεζογραφία), Στρατής Τσίρκας (Πεζογραφία), Καίτη Τσιτσέλη (Πεζογραφία), Κίμων Φράϊερ (Ποίηση), Γιώργος Χριστοφιλάκης (Θέατρο), Γιώργος Ψυχουνδάκης (Πεζογραφία – Ποίη­ση), [Ο Μανώλης Αναγνωστάκης δεν απεδέχθη τελικώς τη χορηγία, Σημ. του «Άρδην»)].

5. Μουσική – Χορός

Φοίβος Ανωγειανάκης (Μουσι­κή), Μάρκος Δραγούμης (Μουσι­κή), Κάρεν Κάννερ (Χορός), Σωτήρης Νομικός (Χορός), Γιώργος Σισιλιάνος (Μουσική), Αλέκα Συμεωνίδη (Μουσική).

*Τα ονόματα των επιχορηγούμενων οργανισμών και ατόμων, καθώς και το εισαγωγικό σημείωμα, αναδημοσιεύονται αυτούσια από την εφημερίδα Καθημερινή της 04/06/75, σύμφωνα με ανακοίνωση του Ιδρύματος Φορντ.


Πηγή: syntexnia.net

Ν.ΚΡΟΥΠΣΚΑΓΙΑ: Για τη διαπαιδαγώγηση και αυτομόρφωση




Το 1920, στον λόγο του, στο 3ο συνέδριο της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών Ρωσίας, ο Λένιν έλεγε στη Νεολαία: " Οφείλουμε να κατακτήσουμε το σύνολο των ανθρωπίνων γνώσεων και να φτάσουμε σε τέτοιο σημείο, που ο κομμουνισμός για εμάς να μην είναι κάτι που το μάθαμε σαν αποστήθιση αλλά κάτι που βγήκε απ΄την δική μας σκέψη. Κάτι που εκφράζει τα συμπεράσματα που επιβάλλει η σύγχρονη άποψη της επιστήμης".


https://fdocument.org/reader/full/-568cab1a1a28ab186da433ad


Toxic Crisis - Documentary by Omiros Evangelinos



Omiros Evangelinos


Το ντοκιμαντέρ "TOXIC CRISIS" είναι μια εικόνα για τα περιβαλλοντικά ζητήματα της Ελλάδας, τα οποία επισκιάζονται από την υπερβολική έκθεση της οικονομικής κρίσης της χώρας, όπως: - Η έλλειψη ενεργειακού προγραμματισμού και η εναλλακτική ενεργειακή απάτη. - Το φιάσκο της ελληνικής διαχείρισης αποβλήτων - Η απουσία εναλλακτικής επεξεργασίας αποβλήτων και η σκόπιμη απόκρυψη τοξικών χημικών που αναμιγνύονται με αστικά απόβλητα, ώστε η βιομηχανία να μην υποχρεωθεί να πληρώσει το υψηλό κόστος της διαχείρισης επικίνδυνων χημικών. - Οι μυστικές συμφωνίες που αφορούν την εισαγωγή επικίνδυνων χημικών αποβλήτων από τη Νάπολη στην Ιταλία για καύση σε ελληνικές εγκαταστάσεις που διαθέτουν άδεια ως αποτεφρωτήρες βιομάζας χωρίς να φέρουν τους κατάλληλους μηχανισμούς φίλτρου για την αντιμετώπιση επικίνδυνων τοξικών χημικών, που θα μπορούσε να οδηγήσει τη χώρα σε μόνιμη περιβαλλοντική υποβάθμιση. Μετά την παγκόσμια ένταση της χρήσης χωρών που διέρχονται οικονομική κρίση ως τοξικά και πυρηνικά χωματερή. Παρουσίαση της κεντρικής γης (Φυλής) της Αθήνας, η οποία είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωματερή στον κόσμο και η σοβαρή επίδρασή της στη δημόσια υγεία των κατοίκων της περιοχής. Η δηλητηρίαση του ποταμού Ασωπού στην περιοχή της Βοιωτίας με εξασθενές χρώμιο και οι σοβαρές συνέπειες για τους κατοίκους της περιοχής και μια γρήγορη ματιά σε μια σειρά βιομηχανικών περιοχών στην Ελλάδα όπου τα επίπεδα εξασθενούς χρωμίου στο πόσιμο νερό υπερβαίνουν κατά πολύ την ευρωπαϊκή νομική περιορίζει, ενώ δεν υπάρχει ακόμη ελληνικό νομικό πλαίσιο για το εξασθενές χρώμιο εκτός από αυτό στο συνολικό Cr που είναι εντελώς απατηλό. Μια προσπάθεια ανάλυσης των διαφόρων επιπέδων των κρίσεων στην ελληνική κοινωνία και προσπάθεια να βρει τις ρίζες τους, προτείνοντας παράλληλα διάφορες προτάσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τη χώρα σε ένα βιώσιμο μέλλον. Όλα αυτά τα κρίσιμα ζητήματα εξετάζονται και αναλύονται από έναν αριθμό επιστημόνων, ο καθένας από τους οποίους έχει εμπειρία σε κάθε θέμα, οι οποίοι έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην έρευνα αυτών των θεμάτων, προσπαθώντας να ευαισθητοποιήσουν το κοινό και να ασκήσουν πίεση στις αρχές να αντιδράσουν σε όλα αυτές οι καταστροφικές περιπτώσεις πριν είναι πολύ αργά;
.

Ντμίτρι Σοστακόβιτς (Dmitri Shostakovich) 25/09/1906 - 09/08/1975





Τίποτα δε γεμίζει την καρδιά μου με τόσο καμάρι όσο η βροντή των κανονιών όταν σημαίνουν χαιρετιστήρια πάνω από την πρωτεύουσα μας. Ποτέ στην ιστορία δεν είχε φτάσει τόσο ψηλά η δόξα των ρώσικων όπλων. Η σοβιετική γη καθαρίστηκε από τη φασιστική βρωμιά και ο Κόκκινος Στρατός συνεχίζει τη νικηφόρα πορεία του στην Τσεχοσλοβακία, τη Γιουγκοσλαβία, την Πολωνία, τη Νορβηγία, την Ουγγαρία και την Ανατολική Πρωσσία. Τα τιμημένα άρματα μας, σφυρηλατημένα στη φωτιά του τρίχρονου πολέμου, φέρνουν τη λευτεριά στους καταπιεσμένους αδερφούς μας και τη δίκαιη τιμωρία στους εχθρούς μας.
Θυμάμαι σήμερα τους προηγούμενους Οχτώβρηδες των χρόνων του πολέμου.
Τον Οχτώβρη του 1941 ο Γερμανοί βρίσκονταν στις πύλες της Μόσχας και στο κατώφλι του Λένινγκραντ. Το 1942 ήταν στους δρόμους του Στάλινγκραντ και στον ποταμό Τερέκ. Το 1943 ξαναϋψώθηκε η κόκκινη σημαία στο Κίεβο, αλλά οι Γερμανοί βρίσκονταν ακόμα στην Κριμαία, τη Χερσώνα, την Όρσα και στα περίχωρα του Λένινγκραντ. Και τώρα, το 1944, τη χρονιά της νίκης, ο Κόκκινος Στρατός είναι απέξω από τη Βουδαπέστη και τη Βαρσοβία, κοντά στο Τίλσιτ και το Μέμελ, είναι στη όφκι, το Βελιγράδι και το Βουκουρέστι. «Εντρομη περιμένει η απαίσια, η Γερμανία την τιμωρία της. Δεν πρόκειται ν’ αργήσει. Και παρ’ ότι τα βάσανά μας δεν τελείωσαν, όλοι μας μπορούμε σήμερα να νιώσουμε την τελική νίκη που έρχεται.
Ποιος μπορεί να βρει λέξεις ή μουσικές φράσεις που ν’ αποδίδουν τα αισθήματα του σοβιετικού ανθρώπου; Ποιες ρωμαλέες, μνημειώδεις καλλιτεχνικές εικόνες μπορούν να μεταδόσουν τη μεγαλοσύνη και το θάρρος του πολεμίστή λαού μας; Πλήθος εικόνες απ’ αυτούς τους σκληρούς καιρούς στριμώχνονται στην ψυχή του καλλιτέχνη και καρτερούμε με χαρά, με χαρά κι αγωνία να γεννηθούν, να ‘ρθουν στη ζωή σε λέξεις, ήχους και χρώματα.
Δεν πάει πολύς καιρός που ταξίδεψα στην πατρίδα μου, το Λένινγκραντ. Κάθε πέτρα εκεί είναι ένα μνημείο του μεγάλου θάρρους του σοβιετικού λαού. Θυμόμαστε πώς ο λαός εκεί πέθαινε από τις στερήσεις και την πείνα, κι όμως δεν άνοιγε τις πύλες της πόλης. Η πόλη σήμερα, το ιστορικό μας «Πέτερ», η πόλη του Πούσκιν και του Λένιν, είναι τόσο περήφανη και τόσο όμορφη όσο ποτέ. Τα εργοστάσια και τα πνευματικά ιδρύματα αρχίζουν να ξαναζωντανεύουν.Είδα τη θαυμάσια Μεγάλη Αίθουσα της Φιλαρμονικής του Λένινγκραντ: είναι όμορφη και λαμπρή, ακριβώς όπως πριν τον πόλεμο. Η τιμή για την καλή διατήρηση του κτιρίου ανήκει σε μια μικρή ομάδα υπαλλήλων της Φιλαρμονικής που έμειναν στο Λένινγκραντ σ’ όλη τη διάρκεια της πολιορκίας του. Δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη η εντιμότητα και η αφοσίωση των ανθρώπων αυτών που εθελοντικά έμειναν σε μια πόλη που τη λυμαινόταν η πείνα για να φροντίσουν ένα απ’ τα λίκνα της τέχνης μας. Και πόσοι άλλοι ανώνυμοι πατριώτες δεν υπάρχουν στο Λένινγκραντ και σ’ όλη τη μεγάλη χώρα μας! Η υπέροχη αυταπάρνηση τους είναι ένας απ’ τους βασικούς παράγοντες των τωρινών μας νικών.
Σήμερα, καθώς ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος πλησιάζει στο τέλος του, η ιστορική του σημασία γίνεται ακόμα πιο φανερή. Στον πόλεμο αυτό η κουλτούρα και το φως μάχονται ενάντια στη διεφθαρμένη ηθική των δολοφόνων. Αν δεν είχαμε κατακτήσει ψηλό πολιτιστικό επίπεδο, ποτέ δε θα μπορούσαμε να καταβάλουμε τον ύπουλο, βαριά εξοπλισμένο εχθρό. Η σοβιετική κουλτούρα, οι γνώσεις μας και η στρατιωτική μας επιδεξιότητα αποδείχτηκαν πολύ ισχυρότερες από τη μισανθρωπική ερζάτς-κουλτούρα των φασιστικών καθαρμάτων. Ο στρατός μας βγήκε νικητής χάρη στην ισχύ της στρατιωτικής τεχνολογίας του, στην ηθική δύναμη του, στη δύναμη της καρδιάς και του μυαλού του.
Ένα από τα στοιχεία της μεγάλης σοβιετικής κουλτούρας είναι η καλλιτεχνική δημιουργικότητα. Αυτό το θυμίζουμε σήμερα, όχι με σκοπό να υπερτονίσουμε τις υπηρεσίες συγκεκριμένων μεγάλων καλλιτεχνών, αλλά για να κατανοήσουμε τον πλούτο της πνευματικής ζωής της χώρας μας κατά τα προηγούμενα είκοσι εφτά χρόνια. Ειδικότερα, αισθάνομαι ότι η σοβιετική μουσική έχει διατηρήσει το υψηλό επίπεδο που καθιέρωσαν ο Τσαϊκόφσκι, οι «Πέντε ισχυροί» και ο Σκριάμπιν, και έχει αναπτύξει τις παραδόσεις αυτές επάξια.
Η ρώσικη μουσική δωματίου βρίσκεται σήμερα σε άνθιση, παράγοντας έργα κλασικά. Είναι επίσης πλατιά γνωστή η αξιοσημείωτη ανάπτυξη της εθνικής μουσικής στις μη ρώσικες Σοβιετικές Δημοκρατίες. Ο λαός μας εκτιμά εξαιρετικά την τέχνη μας. Ειλικρινά γιορτάζουν τις επιτυχίες της και απογοητεύονται με τις αποτυχίες. Νομίζω ότι η κυριότερη εγγύηση για τη μελλοντική επιτυχία της σοβιετικής μουσικής βρίσκεται ακριβώς στη στενή συνάφεια της με το πλατύ κοινό.
Ποια όνειρα κάνω τώρα, καθώς σκέφτομαι το μέλλον των τεχνών στη Σοβιετική ‘Ενωση;
Ονειρεύομαι — όπως, πιστεύω, και κάθε σοβιετικός καλλιτέχνης — να δημιουργήσω ένα έργο μεγάλης κλίμακας που να εκφράζει τα ρωμαλέα αισθήματα που νιώθουμε σήμερα. Νομίζω ότι η προμετωπίδα σ’ όλα τα έργα που θα φτιάξουμε στα αμέσως επόμενα χρόνια θα είναι μια και μόνη λέξη, απλή μα δοξασμένη, «Νίκη».
Τις μέρες τούτες με τις κρίσιμες μάχες, και στα χρόνια της ειρήνης που θα ‘ρθουν, ο λαός μας θα ζητά ζωντανή μουσική, που να τον εμπνέει, που να κλείνει μέσα της τον ηρωισμό του Μεγάλου Πατριωτικού Πόλεμου και την ευγένεια, την ηθική ομορφιά του έθνους μας, έθνους πολεμιστή και οικοδόμου. Ελπίζουμε σε μια ραγδαία άνοδο του επίπεδου των μουσικών μας, συνθετών και εκτελεστών. Σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ άλλοτε, πρέπει να αισθανθούμε τη μεγάλη ευθύνη που έχουμε σε κάθε έργο που δημιουργούμε και σε κάθε συναυλία που δίνουμε.
Ανυπομονώ ν’ ακούσω και να δω καινούργιες σοβιετικές όπερες, μπαλέτα και μουσικές κωμωδίες που ν’ αξίζουν μια τιμητική θέση στα ρεπερτόρια των θεάτρων μας. Ελπίζω πως οι θίασοι της όπερας και οι προικισμένοι συγγραφείς μας θ’ αρχίσουν να δουλεύουν σκληρά μαζί με τους συνθέτες μας και θα δύσουν όπερες ποιότητας.
Και δεν έχω αμφιβολία πως η υπέροχη ζωή, που μας προσμένει στα μεταπολεμικά χρόνια, θα ξεπεράσει όλες τις ελπίδες και τις προσδοκίες μας.Εγγύηση γι’αυτό είναι η ηρωική θέληση του σοβιετικού λαού να δημιουργήσει και να χτίσει .
Ντμίτρι Σοστακόβιτς





Στην κολοσσιαία «Εβδομη Συμφωνία» του, επονομαζόμενη και «του Λένινγκραντ», το συμφωνικό μεγαλείο του Σοστακόβιτς φτάνει στο απόγειό του και «στρατεύεται», για να υμνήσει την ηρωική αντίσταση των κατοίκων του Λένινγκραντ απέναντι στην ανελέητη πολιορκία των ναζιστικών δυνάμεων. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο συνθέτης. «Πριν από μια ώρα τελείωσα το δεύτερο μέρος του νέου μου συμφωνικού έργου. Αν όλα πάνε καλά και καταφέρω να γράψω το τρίτο και το τέταρτο μέρος, θα έχω κάνει την Εβδομη Συμφωνία μου. Γιατί σας τα λέω αυτά; Σας τα λέω για να μπορέσουν να μάθουν οι κάτοικοι του Λένινγκραντ που με ακούν τώρα ότι η ζωή στην πόλη μας εξακολουθεί να συνεχίζεται. Ο καθένας από μας εκτελεί το στρατιωτικό του καθήκον. Οι εργαζόμενοι στον τομέα του Πολιτισμού εκπληρώνουν το καθήκον τους με τιμή και ανιδιοτέλεια,
όπως και όλοι οι Λενινγκραντινοί».
Η ημερομηνία της συναυλίας ορίστηκε για τις 9 Αυγούστου 1942. Ηταν η μέρα που με θράσος καυχιόνταν οι ναζί ότι θα είχαν κυριεύσει το Λένινγκραντ. Παρά τις άσχημες συνθήκες που επικρατούσαν, παγωνιά και πείνα, η αίθουσα της Φιλαρμονικής ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Προς κατάπληξη όλων ο ήχος των κανονιοβολισμών σταμάτησε. Αργότερα, μαθεύτηκε ότι ο Κόκκινος Στρατός χτύπησε ανελέητα με το πυροβολικό του τις θέσεις των ναζί εκείνο το βράδυ, για να μην αποτελέσει στόχο για τον εχθρό η κατάφωτη αίθουσα της συναυλίας, πράγμα το οποίο πέτυχε μιας και οι ναζί άργησαν να αντιδράσουν, ώστε να διακόψουν τη συναυλία.
Η συναυλία αναμεταδόθηκε σε όλη την πόλη. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια ενός πυροβολητή του Κόκκινου Στρατού: «Οι άντρες της μονάδας μου άκουγαν τώρα τη Συμφωνία με τα μάτια κλειστά. Φαίνονταν σάμπως ο ασυννέφιαστος ουρανός από πάνω μας να είχε γίνει μια καταιγίδα που ξέσπαγε σε μουσική».
Ταυτόχρονα, είχαν τοποθετηθεί μεγάφωνα προς τους ναζί με σκοπό τη μετάδοση της συναυλίας προς τις γραμμές του εχθρού, έχοντας μεγάλο αντίκτυπο στην πτώση του ηθικού των πολιορκητών. Στο ημερολόγιο ενός Γερμανού στρατιώτη, που βρέθηκε κατά την οπισθοχώρηση των Γερμανών, ήταν γραμμένο: «Οταν άκουσα τη μετάδοση της συναυλίας κατάλαβα ότι το Λένινγκραντ δεν θα έπεφτε ποτέ στα χέρια μας».




Εξω έπεφταν οι Γερμανικές οβίδες, μα η πνευματική ζωή δεν σταμάτησε ποτέ! Είχαν λίγα τρόφιμα, λίγο φως, λίγη θέρμανση. Ο διακεκριμένος αρχιτέκτονας Αλεξάντερ Νικόλσκυ έγραψε στο ημερολόγιό του: " Καλύτερα να πεθάνουμε, παρά να παραδοθούμε! Πιστεύω απόλυτα οτι θα γίνει άρση της πολιορκίας". Σχεδίασε μια αψίδα θριάμβου για να γιορτάσει αυτό που πίστευε σαν ..κάτι αναπόφευκτο! Ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς τελείωσε την 7η συμφωνία του! Την ονόμασε: "Συμφωνία του Λένινγκραντ". Η εκτέλεσή της θα γινόταν μέσα στην μισοκατεστραμμένη αίθουσα συναυλιών, της φιλαρμονικής του Λένινγκραντ, την ώρα που έξω έσκαγαν ακόμα οι γερμανικές οβίδες. Ανάμεσα στο ακροατήριο βρισκόταν και στρατιώτες από την πρώτη γραμμή. Ανάμεσά τους -στην ορχήστρα- και μουσικοί από την πρώτη γραμμή. Μια γενιά αργότερα, τα υπολείμματα της ίδια ορχήστρας, συγκεντρώθηκαν για να εκτελέσουν το ίδιο αριστούργημα, μπροστά στο αρχικό ακροατήριο. Μόνο όσοι είχαν επιζήσει από τον πόλεμο βρίσκονταν εκεί. Ο διευθυντής της ορχήστρας Ελίας Μπέρντ  ήταν ένας από τους λίγους που επέζησαν..



.